Niet alleen Vlaanderen maar heel Europa maakte een ferme ruk naar rechts. Radicale en extreemrechtse partijen bespeelden met succes het migratiethema met een discours over het symptoom, niet over de oorzaken.
Want als het over de oorzaken gaat, dan zouden de Europeanen het ook over zichzelf moeten hebben: de decennialange ontwrichtende oorlogs- en handelspolitiek gericht op goedkope arbeid, toegang tot grondstoffen en markten.
Stel nu dat Irak bespaard was gebleven van de Amerikaans-Britse Golfoorlog in 2003 en de daaropvolgende geweldspiraal, zouden dan ook zoveel Irakezen de oversteek naar Europa maken? Het is ontstellend hoe weinig Britse (Europese) politici en media de link leggen tussen het oorlogsavontuur van voormalig premier Blair en de Irakees die naar het Verenigd Koninkrijk probeert te vluchten. Ook in andere conflicten van onze ‘periferie’ speelt de Europese verantwoordelijkheid.
Oorlogsmisdaden
Wie herinnert zich nog hoe in de beginjaren van de Syrische burgeroorlog politici zoals Verhofstadt ervoor pleitten om de oppositie te bewapenen? Ze zorgden ervoor dat het Europees wapenembargo tegen het land in juni 2013 werd opgeheven. Franse en Britse wapens gingen naar zogenaamde ‘gematigde’ rebellen, om nadien vast te stellen dat ze in handen vielen van extremisten die de oorlog in Syrië deden escaleren, mensen op de vlucht joegen en een terreurbewind op poten zetten. In Jemen zijn de Saudische oorlogsmisdaden maar mogelijk omdat de VS en een aantal Europese landen meer belang hechten aan hun militair-economische belangen dan aan het lot van de Jemenieten. Het trieste resultaat: 15 miljoen mensen gaan volgens de VN een gewisse hongerdood tegemoet. Om de paar minuten sterft een kind van ontbering en geweld. Drie miljoen mensen zijn gevlucht. Natuurlijk dat mensen aan die hel willen ontsnappen, maar weinig politici die daar hun electoraat op weg naar het stemhokje op wijzen.
En dan is er ook nog Libië waar de “meest succesvolle operatie in de NAVO-geschiedenis” – dixit oud-secretaris-generaal Rasmussen – uitmondde in een gefragmenteerde staat, met twee regeringen en machtige lokale warlords die met geweld de controle proberen te verwerven over olie-installaties en transportinfrastructuur. De ontwrichting van het land heeft catastrofale gevolgen voor de mensenrechten. Door het wegvallen van het centraal gezag is het een paradijs geworden voor mensensmokkelaars en slavenhandelaars die de geldstapels zien groeien naarmate de Europese grenzen dichter worden gemaakt. Ondertussen hindert een VN-wapenembargo van 2011 niet dat Europese wapens, eerder geleverd aan regionale bondgenoten, de Libische oorlog helpen aanwakkeren. Alleen, je leest, ziet of hoort er amper over.
‘Profiterende vluchtelingen’
Tijdens de verkiezingen waren deze Europese oorlogs- en wapenhandelpraktijken geen voorwerp van debat. De discussie over migratie ging over het controleren of terugdringen van de stromen, niet over hoe het buitenlands, militair en handelsbeleid migratie in de hand heeft gewerkt. Extreemrechts cultiveert het discours van ‘profiterende’ vluchtelingen, die Europa zouden ‘islamiseren’ en zelfs een ‘terreurrisico’ vormen. Mensen in nood worden ontmenselijkt. Agressieve campagnes bespelen angsten voor het vreemde. Het fenomeen is zo oud als de mens zelf, maar het wordt versterkt omdat in het politiek debat weinig belangstelling bestaat voor wat zich in de Europese periferie afspeelt. Er valt weinig electorale munt uit te slaan.
Wel wordt de Europese verantwoordelijkheid omzeild met pleidooien voor opvang in de regio, alsof dat allemaal zo evident en makkelijk is. Turkije en Libanon, niet Europa, vangen het gros van de Syrische vluchtelingen op. In Libanon is een kwart van de bevolking vluchteling, een kwart! De roep voor lokale opvang gaat evenwel niet gepaard met de vraag naar meer middelen. Dat rijmt natuurlijk niet met ‘eigen volk eerst’. Ik heb verschillende kampen in Turkije, Syrië en Irak bezocht en gezien hoe er een tekort is aan alles: water, voedsel en medicijnen. En dat is de hypocrisie. Terwijl westerse landen megabudgetten besteden aan oorlogsmaterieel dat ze naar oorlogsgebieden verschepen, sluiten ze de grenzen voor vluchtelingen die het wapengeweld proberen te ontvluchten, om vervolgens aan hun lot te worden overgelaten in kampen waar de hulp ondermaats is.
Migratie gaat over oorzaken en verantwoordelijkheden die aandacht verdienen en kunnen worden aangepakt.
Dit opiniestuk verscheen in De Morgen