Alexei Navalny (47) is dood aangetroffen in het ijskoude strafkamp waar hij als “extremist werkzaam voor buitenlandse vijanden” een lange straf uitzat. Een “natuurlijke dood” waarvan we redelijk kunnen vermoeden dat de ontberingen en het gebrek aan zorgen van de voorbije maanden, dat in de hand werkten. President Vladimir Poetin zal er niet om rouwen, het is meteen een waarschuwing aan al wie Navalny’s voorbeeld zou willen volgen.

Staatsvijand

Hij noemde de mensen van de Kaukasus ooit “kakkerlakken”, maar dat deerde Poetin – ‘de pappy die zich in een bunker verschuilt” zoals Navalny hem noemde - niet. Toen Navalny echter de corruptie van de regerende clans aanpakte en voor een groot publiek de omvang ervan onthulde, werd hij een grote staatsvijand. Toen hij bovendien over de Russische Federatie een netwerk uitbouwde om informatie te verzamelen en verspreiden over corruptie en machtsmisbruik en om open verkiezingen af te dwingen, moest hij de mond gesnoerd worden.

Dat gebeurde drastisch maar “juridisch”, moderne autocraten zijn er nogal op gesteld hun willekeur juridisch, met volgzame rechters, in te kleden. Daarvoor maken ze ook bijtijds wetten op maat, zoals de wet op ‘buitenlandse agenten’ die veel ngo’s de mond heeft gesnoerd. De groep ‘Memorial’, die informatie verzamelde over stalinistische terreur, werd wettelijk uitgeschakeld. Hun werk toonde onder meer aan hoe Poetins repressie in het verlengde ligt van Stalins misdaden.

Nationalist

Het regime Poetin heeft zich in zijn verbeten repressie tegen deze opposant vaak bediend van diens xenofobe zelfs racistische uitspraken, zoals “kakkerlakken” over migranten. Dat was tijdens Navalny’s ultranationalistische periode die volgde op zijn ‘liberale’.

Als twintiger was jurist Navalny in 2000 lid geworden van Jabloko, een liberale partij van stedelijke bevoorrechte burgerij die opkeek naar het Westen. Die partij had een grote blok aan het been: ze werd vereenzelvigd met de liberale schoktherapie en roofkapitalisme van de jaren 1990.

Voor Navalny was Jabloko een elitaire tot isolement veroordeelde partij die geen voeling had met, of zelfs misprijzen had voor de gewone Rus. Vanaf 2006 werd zijn blog steeds nationalistischer, waarop Jabloko hem uitsloot en Navalny zichzelf bestempelde als ‘nationaal-democraat’.

Erg nationaal dan wel, want zijn uitlatingen over migranten uit de Kaukasus en Centraal-Azië zijn ronduit racistisch. In die periode, tot 2013, werkte hij nauw samen met ultranationalistische groepen en organiseerde hij mee de jaarlijkse “Russische Mars” op 4 november waaraan ook neonazi’s deelnamen.

Dat nationalisme stond niet haaks op het discours van het Kremlin en van zijn ideoloog Alexander Doegin waarin de ‘Russische ziel’, de Russisch-Orthodoxe kerk, tsarisme, stalinisme samengeklonken worden in een “Euraziatische ideologie”. Navalny verscheen toen in een video als tandarts omgeven door migranten die worden afgebeeld als kiespijnen. “Ik beveel een volledige zuivering aan”, aldus Navalny.

Rospil

In 2013 verliet hij die piste en werd de strijd tegen corruptie van de elite zijn centraal thema. Het is vooral zijn blog ‘Rospil’, over de plundering van de rijkkommen door Poetin en zijn clans, die erg aansloeg. Hij kocht aandelen van grote bedrijven om zo aan informatie over hun financiën te geraken. Via zijn netwerk kwam hij uit op zware gevallen van belastingontduiking en omvangrijke smeergeldaffaires. Hij ontdekte grote geldstromen naar de Kaaimaneilanden, Londen, Zwitserland, Israël, Malta en andere fiscale paradijzen.

Zijn enquêtes werden over de ganse Federatie gelezen, wat hem steeds gevaarlijker maakte voor de profiteurs van het systeem. Vooral omdat hij daartegenover de uitbuiting, de lage lonen, de slechte openbare diensten enz. stelde. ‘Rusland Eén’ (de partij van het regime) is een partij van oplichters en dieven, aldus Navalny.

De afdelingen van zijn netwerk voerden niet alleen actie rond corruptie, maar ook rond milieuproblemen, woningnood, gebrek aan openbare voorzieningen en organiseerden campagnes voor open verkiezingen.

Maar het regime heeft zijn netwerk ontmanteld en hem fysiek dus uitgeschakeld. Veel aanhangers van Navalny zijn na het begin van de Russische agressie tegen Oekraïne weggetrokken en zitten nu in Kazachstan, Georgië, West-Europa… Wie overblijft moet zich beperken tot symbolische acties.

Voor deelname aan verkiezingen is er helemaal geen ruimte meer. De presidentsverkiezingen van 15 tot 17 maart illustreren overduidelijk dat Poetin niet meer wil gestoord worden.

(Dit artikel verscheen eerst op Uitpers)