Op 4 januari 2021 zal een Britse rechter oordelen of Julian Assange moet uitgeleverd worden aan de Verenigde Staten. Tegen Assange is een heksenjacht aan de gang nadat Wikileaks documenten publiceerde over het misdadig gedrag van VS-troepen in Irak en Afghanistan.
In de VS riskeert hij een gevangenisstraf die kan oplopen tot 175 jaar voor 17 aanklachten van spionage en 1 aanklacht voor computermisbruik. Assange is medeoprichter van Wikileaks (2006), een website die heel wat geclassificeerde overheidsdocumenten heeft gepubliceerd die gelekt zijn door anoniem gehouden bronnen.
In 2010 lekte Wikileaks informatie die de oorlogspropaganda over het optreden van het VS-leger in Irak en Afghanistan doorprikt. In de meest spraakmakende, de ‘Collateral Murder’-video (zie de verkorte versie met commentaar), is te zien hoe een aantal op straat wandelende mensen vanuit een helikopter worden neergemaaid. Onder hen twee journalisten. In een tweede aanval wordt geschoten op twee ongewapende mensen die proberen een van de journalisten die bij de eerste aanval is gewond geraakt, weg te brengen. Ze worden dodelijk getroffen. Twee kinderen die in het busje zitten waarmee de mannen de gewonde willen transporteren raken zwaar gewond. De beelden maken duidelijk dat de versie van het leger, dat beweerde dat het om een actie ging tijdens een gewapende aanval, gelogen was. In de video hoor je hoe de bemanning van de helikopter de actie becommentarieert als in een vermakelijke videogame.
In 2010 publiceerde Wikileaks ook de ‘Afghanistan war logs’, de ‘Iraq war logs’ en tenslotte nog ‘cablegate’. De gepubliceerde documenten brachten de ware aard van de buitenlandse en militaire politiek van de VS in de openbaarheid en zorgden voor heel wat imagoschade. Datzelfde jaar nog werd een strafonderzoek geopend rond de publicatie van de documenten. De lekken waren afkomstig van Chelsea Manning die werkte voor de militaire inlichtingendienst van de VS. Ze werd daarvoor in 2010 veroordeeld en zat 7 jaren in de cel. Ze kwam vervroegd op vrije voeten nadat president Obama haar een grote strafverlichting toekende.
Heksenjacht
Terwijl de verantwoordelijken van mogelijke oorlogsmisdaden en criminele activiteiten die uitvoerig gedocumenteerd zijn in de Wikileaks-publicaties ongemoeid worden gelaten, is al jaren een heksenjacht tegen Julian Assange aan de gang.
De VS kent heel wat klokkenluiders die in de gevangenis zijn beland, maar de zaak van Julien Assange heeft een hoge symbolische waarde. Het gaat immers om een zaak die zware gevolgen kan hebben voor de persvrijheid, omdat Assange vervolgd wordt op grond van de spionagewetgeving voor het publiceren van vertrouwelijke documenten die zijn verkregen van een andere bron. Die documenten zijn trouwens intensief gebruikt in de internationale verslaggeving. Het Witte Huis wil duidelijk een voorbeeld stellen. Mike Pompeo, de minister van Defensie en voormalig CIA-directeur, omschreef Wikileaks in 2017 als een ‘niet-statelijke vijandige inlichtingendienst’. Het Witte Huis is er beducht voor dat vertrouwelijke documenten die het VS-leger in een slecht daglicht stellen, door de pers worden gedeeld. Zeker nu de informatie gepubliceerd op Wikileaks ook gebruikt kan worden als bewijsmateriaal in een onderzoek dat het Internationaal Strafhof (ICC) dit voorjaar heeft geopend naar oorlogsmisdaden in Afghanistan. VS-president Trump zette alle registers open en legde sancties op aan leden van het ICC.
De pers heeft er alle belang bij om de verdediging op te nemen van Julien Assange en zou de zaak als voorpaginanieuws moeten behandelen. Hoewel media gretig talloze berichten brachten gebaseerd op de Wikileaks-documenten is de aandacht voor zijn zaak buiten het activistenmilieu behoorlijk mager. Dat is onterecht. Zoals James Risen, journalist van de onderzoekswebsite ‘The Intercept’ stelt: “Zo'n precedent zou het voor journalisten buitengewoon moeilijk kunnen maken om verslaggeving te brengen over militaire, inlichtingen- en aanverwante nationale veiligheidskwesties, en bijgevolg zou zo het publiek in het ongewisse worden gelaten over het werkelijke optreden van de regering in de wereld.” James Risen weet waarover hij spreekt. Hij vormde zelf een tijdlang een mikpunt van de VS-regering (onder president Obama) na onthullingen over de CIA in zijn boek ‘State of War’.
Er zijn heel wat campagnes aan de gang die oproepen om Julian Assange vrij te laten. Vorige week riep onder anderen Nils Melzer, de ‘speciale VN-rapporteur voor Foltering en andere Wrede, Onmenselijke of Onterende Behandeling of Bestraffing’ president Trump in een open brief op om Assange gratie te verlenen. Volgens Melzer is zijn gezondheidstoestand danig slecht dat zijn leven in gevaar is. “Hij is geen vijand van het Amerikaanse volk en is dat ook nooit geweest” aldus Melzer, “Wikileaks bestrijdt geheimhouding en corruptie over de hele wereld en handelt daarom in het algemeen belang van zowel het Amerikaanse volk als de mensheid als geheel." Trump laat voorlopig niet in zijn kaarten kijken, hoewel zelfs in het extreme Trump-kamp daartoe oproepen bestaan omdat de zaak Assange past binnen samenzweringstheorieën over de ‘diepe staat’. In hun fantasiewereld heeft die ervoor gezorgd dat Trumps herverkiezing ‘gestolen’ is. Als Trump gratie verleent is dat uit opportunisme en niet omdat hij hoog oploopt met het principe van de persvrijheid, zoals onder meer blijkt uit verschillende zaken tegen klokkenluiders nadat ze informatie verspreidden die Trump niet zint. Tijdens de laatste dagen van zijn ambtstermijn heeft hij overigens wel niet geaarzeld om gratie te verlenen in een reeks van strafzaken met inbegrip van vier voormalige Blackwater huurlingen die waren veroordeeld voor het doden van 14 Iraakse burgers. Deze gratieverlening zorgde voor een kritische reactie van het VN-Hoogcommissariaat voor de Mensenrechten).
Als het Britse gerecht begin volgend jaar ingaat op het VS-uitleveringsverzoek en Trump weigert gratie te verlenen kan president Biden na zijn aantreden alsnog de aanklachten laten vallen. Vraag is of hij dat zal doen. In 2014, toen hij vicepresident was, noemde hij Assange een ‘hi-tech terrorist’.