Kate Hudson is algemeen secretaris van de Campaign for Nuclear Disarmament (CND), een Britse vredesorganisatie met tientallen jaren lokale en internationale aanwezigheid en ervaring. Kate raakte voor het eerst betrokken bij de organisatie in de jaren 1980, "toen de VS en de NAVO een nieuwe generatie kernraketten in West-Europa wilden stationeren". In de jaren 1990 voerde de Verenigde Staten dan zijn zogenaamde raketverdedigingssysteem in. "Velen van ons konden zien wat er gebeurde met de uitbreiding van de NAVO. Er was de NAVO-oorlog in Joegoslavië, dus in plaats van de liefdevolle nieuwe wereld van vrede die we verondersteld werden te krijgen na het einde van de Koude Oorlog, zagen we dat we een steeds meer gemilitariseerde, gespannen wereld kregen". Dit interview werd afgenomen in maart vorig jaar door de feministische organisatie Capire.

De Campaign for Nuclear Disarmament is een organisatie die al vele decennia bestaat, en het doel van de oprichting ervan is vandaag nog steeds relevant. Kunt u vertellen hoe CND in de loop der jaren werd opgebouwd, zowel in het Verenigd Koninkrijk als internationaal?

De CND werd opgericht in 1958, in de eerste plaats tegen Britse kernwapens, maar ook was er in die tijd een grote bezorgdheid over het testen van kernwapens in de lucht. Eind jaren 1950, begin jaren 1960, werden er door een aantal verschillende landen letterlijk honderden enorme kernwapens en explosieven getest in de atmosfeer, vooral door de VS, het Verenigd Koninkrijk (VK) en de Sovjet-Unie die deze technologie aan het ontwikkelen waren. De gevolgen voor de gezondheid waren zeer ernstig. U kunt zich de gevolgen van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki voorstellen. Sommige van deze tests waren duizend keer zo krachtig als de Hiroshima-bom. De gevolgen voor de gezondheid waren niet alleen voelbaar op het land en in het water. Er waren daadwerkelijk bewijzen van kankerclusters en pieken van kankerzones als gevolg van de straling.

De voorlopers van CND waren eigenlijk vrouwengroepen die spontaan werden opgericht tegen het testen van kernwapens. Zij maakten zich grote zorgen over de gevolgen van de straling voor hun kinderen. Er was in die tijd veel informatie over strontium-90 dat in melk terechtkwam en vervolgens aan baby's en kinderen werd gevoerd.

In de late jaren 1950 waren er allerlei politieke en sociale veranderingen. Het was slechts twee jaar nadat Groot-Brittannië zijn laatste grote koloniale nederlaag had geleden tijdens de Suez-crisis. Er was een grote verschuiving gaande in de maatschappij, met voor het eerst de ontwikkeling van sociale bewegingen. CND sproot ook voort uit dat radicale kader. Sindsdien is het altijd een massabeweging geweest, nooit een denktank of een NGO. Wij zijn een democratische massabeweging.

Elk jaar wordt het leiderschap gekozen door de leden en ook ons beleid wordt bepaald door de leden. We zijn volledig afhankelijk van ons ledenbestand voor de financiering en de middelen van onze werking. Doordat we volledig onafhankelijk zijn, kunnen we elke politieke positie innemen en campagne voeren die onze leden willen, zonder enige beperking. Er is vrijheid van beweging.

We zijn ook divers en inclusief. Er zijn geen politieke eisen die mensen moeten onderschrijven om te kunnen participeren. Ze hoeven alleen maar tegen kernwapens te zijn. Ik denk dat we daardoor op koers zijn gebleven. Doorheen de decennia hebben we een grote naamsbekendheid verworven in Groot-Brittannië. Ons logo werd het algemeen vredessymbool - dat is afkomstig van CND.

We hebben op een bepaalde manier een plaats in het hart van de politiek, maar het is een radicale plaats. We streven ernaar het regeringsbeleid te wijzigen. Internationaal gezien leggen we heel sterk de nadruk op alliantievorming. We werken samen met heel wat vredesbewegingen in andere landen, over heel Europa, maar ook op international niveau. De anti-nucleaire beweging is wereldwijd een sterke beweging. We gaan regelmatig naar Japan, de VS en Latijns-Amerika om ons werk over de grenzen heen te bevorderen.  

Vandaag leven we in een wereld vol oorlogen. Wat is de rol van de NAVO hierin?

De NAVO speelt een grote rol. Aan het einde van de Koude Oorlog hebben we gezien hoe het Warschaupact -dat tijdens de Koude Oorlog het NAVO-equivalent van de Sovjets was- ontbonden werd. De NAVO koos op hetzelfde moment niet voor ontbinding in functie van een ander soort wereld en de ontwikkeling van gemeenschappelijke veiligheid. De NAVO bleef bestaan, en is in feite vanaf het eind van de jaren 1990 tot vandaag in een aantal golven uitgebreid. De vredesbewegingen waren universeel tegen die uitbreiding gekant, omdat het neerkwam op militair expansionisme. Het betekende dat steeds meer landen bij dit militaire bondgenootschap werden opgenomen.

Tijdens de Koude Oorlog was het een defensief bondgenootschap en trok het eigenlijk nooit ten oorlog. Toen de hele reden van het bestaan van de NAVO was verdwenen, veranderde de organisatie haar opdracht zodat ze niet langer louter een defensieve alliantie zou zijn. In plaats daarvan zou ze zich bezighouden met activiteiten buiten het gebied. Dat was in 1999, en natuurlijk ging ze twee jaar later oorlog voeren in Afghanistan. NAVO staat voor Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, dus waarom voerde ze een oorlog in Afghanistan? Hoofdzakelijk omdat de NAVO, van zodra ze begon uit te breiden, een wereldwijde militaire organisatie werd die in de eerste plaats de belangen van de VS en zijn bondgenoten behartigt. 

De vredesbeweging baart zich zorgen omdat de NAVO een mondiale, nucleair bewapende militaire alliantie is geworden.

De NAVO is een wereldwijde militaire aanwezigheid geworden, wat de vredesbeweging en CND zorgen baart omdat het een nucleair bewapende militaire alliantie is. Ze heeft niet alleen kernwapens, ze hanteert een ‘first use’ kernwapen-beleid. Een klein aantal landen met kernwapens zegt dat ze die nooit als eerste zouden gebruiken, maar alleen als vergelding. Dat zou uiteraard ook slecht zijn. Maar effectief een beleid aanhangen waarin je stelt onder bepaalde omstandigheden wel als eerst kernwapens te zullen gebruiken, is ongelooflijk provocerend en destructief. 

Het is ook een NAVO-beleid dat elke lidstaat ten minste 2% van zijn Bruto Binnenlands Product (BBP) moet besteden aan uitgaven voor wapens, wat de militarisering van de lidstaten vergroot. Het ondermijnt ook hun soevereiniteit. Want als een land besluit dat het meer wil uitgeven aan gezondheidszorg, of aan het creëren van duurzame energievormen en het aanpakken van de klimaatcrisis, dan kan dat niet, want ze moeten het geld uitgeven aan wapens.

Bovendien hebben we op de top van NAVO-staatshoofden in 2021 een nieuwe oriëntatie en vijandigheid ten opzichte van de economische opkomst van China gezien. Dat is de volgende fase waarin de NAVO zich begeeft. De alliantie heeft partners in Latijns-Amerika, doet dingen in Afrika en richt zich nu op de Stille Oceaan-regio om te proberen China, dat gezien wordt als een soort vijandige macht, in toom te houden. De NAVO gaat wereldwijd en dat is geen goede zaak.

Het VK is een bondgenoot van de VS, de imperialistische macht die rechtstreeks en onrechtsreeks meer oorlogen uitlokt in de wereld. In 2021 sloten deze twee landen samen met Australië een pact, AUKUS, waarin technologieoverdracht en kernonderzeeërs centraal staan. In hun officiële discours maken ze onderscheid tussen kernenergie en kernwapens. Wat is het werkelijke verband tussen kernenergie en kernwapens? En wat zijn de gevaren van dit pact voor de Stille Oceaan-regio en de wereld?

Dit is een zeer gevaarlijke ontwikkeling. In Groot-Brittannië lijkt het deel uit te maken van ons regeringsbeleid dat ‘Global Britain’ genoemd wordt. We hebben Europa verlaten met Brexit, dus moeten we ons op de rest van de wereld richten. Dat is het discours van onze regering. Helaas lijkt die oriëntatie militair te zijn, met het idee van Groot-Brittannië als een militaire oorlogvoerende natie. Dat is niet waar wij denken dat het land voor moet staan.

Met name AUKUS is een overeenkomst die inhoudt dat de VS en het VK Australië zullen voorzien van nucleair aangedreven onderzeeërs. Dit zou van Australië het enige land ter wereld maken dat geen kernwapenstaat is, maar wel over nucleair aangedreven onderzeeërs beschikt. Waarom zouden ze dit willen? Ze hebben al conventioneel aangedreven onderzeeërs. Maar het grote voordeel van nucleair aangedreven onderzeeërs is dat ze voor een veel langere periode op verkenningsmissies kunnen gaan en relatief onopgemerkt kunnen blijven. Als Australië zijn eigen zeeën in de buurt wil verdedigen en patrouilleren, heeft het de conventionele onderzeeërs. Als het op missie zou willen gaan naar andere plaatsen en andere dingen wil doen, zou het de nucleair aangedreven onderzeeërs hebben. En natuurlijk wil de VS dat ze een actievere rol spelen in eventuele toekomstige conflicten met China. Het geeft Australië een veel grotere militaire rol in de regio.

Wat de relatie tussen nucleaire energie en kernwapens betreft: eerst en vooral zijn ze beide gebaseerd op dezelfde technologie. Het heeft in beide gevallen te maken met het verrijken van uranium. Uranium is het materiaal nodig om dat type van kracht of, in het geval van wapens, explosie te produceren. Het verschil is hoeveel het verrijkt wordt. Als je kernenergie wilt verkrijgen, wordt het tot 20% verrijkt. Als het om kernwapens gaat, is het uranium meer dan 90% verrijkt.

Toen de Britse premier Boris Johnson AUKUS aankondigde aan het parlement, beweerde hij dat het niet in strijd is met het nucleair Non-proliferatieverdrag [het Verdrag inzake de Niet Verspreiding van Kernwapens - NPV]. De deal schendt geen enkel internationaal recht omdat het niet om kernwapens gaat, maar om kernenergie, en het is volkomen legaal om kernenergietechnologie te delen, zei hij. Hij heeft het mis.

Oorlogsklare nucleair aangedreven onderzeeërs naar de Stille Oceaan-regio sturen in het kader van AUKUS, dat heeft geen vreedzaam doel.

Onder het NPV is de uitwisseling van civiele nucleaire technologie toegestaan, maar het moet voor vreedzame doeleinden zijn. Als je oorlogsklare onderzeeërs naar een potentieel conflict in de Stille Oceaan-regio stuurt, hoe is dat dan een vreedzaam doel? Wat ons betreft is het illegaal onder het internationaal recht. AUKUS vergroot de militarisering van de regio door het delen van militaire technologieën en faciliteiten. Er is daar echter veel verzet tegen binnen Australië. We hebben met CND contact gehad met Australische vakbonden, belangrijke politieke figuren en ook met Nieuw-Zeeland, een kernwapenvrij land. Ze zijn allemaal boos over de AUKUS-overeenkomst.

In de loop der jaren zijn de vormen en wijzen van oorlogsvoering uitgebreid via het gebruik van nieuwe technologieën, zoals bijvoorbeeld drones. Welke uitdagingen stelt dit voor bewegingen die strijden voor ontwapening en tegen oorlogen?

Het is een grote uitdaging, maar op een andere manier is het ook heel eenvoudig, want het zijn allemaal moordmachines. Het maakt niet uit waarvan ze gemaakt zijn of hoe ze gebruikt worden, ze hebben allemaal tot doel om illegaal te moorden. Maar ja, welke moord is wel legaal? We moeten argumenten construeren tegen al deze tuigen en mensen laten inzien waarom we er tegen zijn.

We moeten eveneens rekening houden met alle vormen van hybride oorlogsvoering, of het nu gaat om fake news, een informatieoorlog, of artificiële intelligentie en surveillance. We moeten het potentieel ervan voor oorlog en conflicten begrijpen. Veel nieuwe technologieën hebben een dubbel gebruik. Ze kunnen worden ingezet voor civiele en voor militaire doeleinden.

Een duidelijk voorbeeld is de ruimte. Satellieten kunnen worden gebruikt voor communicatie en telefoons, zodat we dichter bij elkaar kunnen zijn. Aan de andere kant kunnen ze ook worden gebruikt voor oorlogsvoering, voor informatiegevechten op aarde, maar ook voor reële gevechten in de ruimte. We hebben de ontwikkeling gezien van het ‘Space Command’ van de VS. Andere landen volgen. Het gaat niet alleen om militarisering op de grond, onder water, in de lucht, maar nu ook om militarisering in de ruimte.

We protesteren tegen oorlogsdrones. Een van de ergste dingen eraan is de afstandelijkheid van de moorden. Als je gewoon op een kantoorvloer zit, in een of andere stad, kijkend naar iets op je scherm, druk je op een knop en iemand duizenden kilometers verderop sterft. Dat soort van afstand tussen de moordenaar en het doelwit kan niet anders dan een slechte zaak zijn, in alle opzichten. Het is een vorm van buitengerechtelijke executie geworden. Je hoeft terroristen bijvoorbeeld niet meer te berechten.

Alles wat het gewoon snel, gemakkelijk en op afstand mogelijk maakt om iemand te doden, waarbij je niet hoeft na te denken over de morele of menselijke implicaties, is een ramp. 

Met Capire staan we zeer kritisch tegenover transnationale bedrijven. We verzetten ons bijvoorbeeld tegen technologiebedrijven vanwege hun controle en invloed op verschillende gebieden van de politiek, de economie en het leven. Artificiële intelligentie en bewaking zijn instrumenten die door sommige van deze bedrijven worden gecreëerd en beschikbaar worden gesteld. Verandert dergelijke bedrijfsmacht iets aan de dynamiek of economie van oorlog?

Dit brengt me terug naar de oorsprong van CND in de jaren 1950. VS-president Eisenhower sprak toen over het militair industrieel complex, dat nu wordt uitgebreid naar deze verschillende aspecten van het leven en sociale controle. Machtige instellingen kunnen samenwerken. Vroeger, als de regering nieuw wapentuig wilde en sommige bedrijven konden dat leveren en meer bieden, maakten ze afspraken en kregen ze verkiezingssteun. Het gaat om een ongezonde relatie tussen mensen die de wapens produceren en de regering. De manier waarop zich dat nu verder heeft ontwikkeld, is wat men vroeger een soort ‘mind control’ zou noemen.

Via het gebruik van sociale mediaplatforms zijn bedrijven in staat te volgen waar je op klikt, te suggereren wat je zou willen kopen, te bepalen naar welk soort sites je moet worden geleid en op wie je zou moeten stemmen bij een verkiezing. Het is een manier om je denken te kneden over wat er in de wereld gebeurt. Dit alles evolueerde van een eenvoudige commerciële relatie tot een relatie die de manier omvat waarop je denkt en hoe je ideeën worden gevormd. We hebben op dit vlak een enorme escalatie gezien in het laatste decennium. Het is ongelofelijk gevaarlijk.

De oorlog in Oekraïne is een voorbeeld, evenals de manier waarop de media hierin een rol speelt. In Groot-Brittannië zien we een pro-oorlogsdiscours, alsook de verheerlijking van militaire opoffering en heldendom in termen van de bereidheid om te doden en gedood te worden. Mensen hebben het recht om zichzelf te verdedigen, maar een klimaat creëren in het populair bewustzijn waar oorlog een goede en eerbare zaak is, is nog iets anders.

Het recht op zelfverdediging erkennen is één ding, maar een klimaat creëren in het populair bewustzijn waar oorlog een goede en eerbare zaak is, is nog iets anders.

We willen niet steeds meer wapens en troepen daar. We willen vreedzame onderhandelingen, een regeling gebaseerd op gemeenschappelijke veiligheid voor de regio, zodat iedereen in vrede kan leven. Anders kan dit escaleren tot een nucleaire oorlog. We moeten begrijpen hoe al die verschillende elementen samenkomen in dat complexe geheel. In zo'n oorlog zijn het de gewone mensen die lijden, vrouwen en kinderen, de armen. Als vredesbeweging doen we er alles aan om in te gaan tegen oorlogspropaganda.

Hoe zie je het conflict in Oekraïne evolueren en wat zijn mogelijke oplossingen? Wat zijn de strategieën van de anti-oorlogsbeweging en hoe kunnen we binnen deze agenda de allianties met feministische bewegingen versterken?

Dit is de meest urgente kwestie waarmee we geconfronteerd worden. Het is verschrikkelijk om de gevolgen van die invasie en de impact van het conflict te zien. Zoveel mensen werden gedwongen hun huizen achter te laten in een massale uittocht van vluchtelingen. Ik moet hier zeggen dat ik me absoluut schaam voor de Britse regering die op dit moment [dit interview werd afgenomen in maart 2022, nvdr.] nalaat de deuren te openen voor Oekraïense vluchtelingen, vooral wanneer ze zoveel heeft gedaan om de spanningen te laten escaleren en de oorlog bijna aan te moedigen.

De verspreiding van anti-oorlogsgevoelens is opmerkelijk geweest voor ons. We worden allemaal geïnspireerd door de vredesprotesten in Rusland, en duizenden mensen over de hele wereld blijven protesteren. Het is een oproep om te onderhandelen. Oorlog is niet het antwoord op oorlog. Vrede is de oplossing.

Als er verkiezingen zijn in Engeland zeggen de nationale leiders altijd dat ze klaar zijn om op de nucleaire knop te drukken. Het is een potentiële existentiële ramp, dus we moeten ons terugtrekken van het ergste scenario: de escalatie. Er moet onderhandeld worden. Wat mensen ook denken over wat er tot nu toe is gebeurd, wat ze ook denken over de betrokken leiders, het moet gaan om de toekomst van de mensheid, de toekomst van de mensen in Oekraïne. Er is geen weg terug van een nucleaire oorlog. 

Kate Hudson is te gast op de Trefdag van Vrede VZW op zaterdag 28 januari in Gent.