In november 2020 braken in Tigray zware gevechten uit. We hebben daarover een gesprek met Rishan Kahsay. Zij is Ethiopische en groeide op in Tigray. Sinds 1991 leeft ze in België. Bekijk of beluister het volledige interview onderaan dit artikel.
Er woedt een conflict in uw geboortestreek. Wat is de oorzaak?
Om te begrijpen wat er zich nu afspeelt in Tigray is het belangrijk om enkele jaren terug te keren in de geschiedenis van Ethiopië en hoe de staat opéénvolgend werd georganiseerd door de verschillende machtshebbers.
Na de Ethiopische keizer Haile Selassie werd Mengistu Haile Mairam president van Ethiopië. Het land veranderde in sneltempo. Mengistu vond voor zijn hervormingen inspiratie bij de Sovjetunie. Het idee van een federale staat waarbij de etnische regio’s ten dienste stonden van deze staat, stuitte op veel verzet. In die tijd waren er ook veel burgeroorlogen en met Somalië alsook Eritrea.
Vanaf de jaren ’90 komt Meles Zenawi aan de macht. Hij heeft er onder meer voor gezorgd dat er geen heersende aristocratie meer was gelieerd aan een etnische bevolkingsgroep. Hij deelde de staat op etnische basis in. Er kwamen 10 etnische regio’s die elk een grote onafhankelijkheid genoten. Enkele voorbeelden daarvan zijn: Tigray, Amhara, Oromiya en Addis Abeba. Uiteraard is geen enkel regime perfect. Maar het zorgde lange tijd voor politieke stabiliteit en ook economisch ging het beter.
Vandaag wordt het land geleid door een president Sahle-Work Zewde en diens premier Abiy Amed Ali. Deze laatste ontving in 2018 de Nobelprijs voor de Vrede omwille van het vredesakkoord met Eritrea. Hij koos opnieuw voor een gecentraliseerde federale staat ten koste van de etnische regio’s. Tigray, dat in het noorden grenst aan Eritrea, wilde op eigen initiatief verkiezingen organiseren in de eigen regio en de federale staat was daar niet mee akkoord. Zonder overleg met de autonome regio is daar door de regering heftig op gereageerd.
Op dit moment zijn duizenden mensen op de vlucht, komen er steeds meer verhalen naar buiten over femicide, verkrachtingen, groepsmoorden, ontvoeringen, hongersnood, troepen uit Eritrea in de regio, etc. De situatie voor de bevolking is ernstig en de regering weigert alle humanitaire hulp in de regio.
De situatie klinkt zeer verontrustend. Je hebt zelf heel wat moeilijke periodes doorgemaakt van politieke onrust en hongersnoden.
Ik ben opgegroeid in Ethiopië en heb mijn hele jeugd doorgebracht in Tigray. Ik herinner me dus heel goed de verschillende bewindvoerders en vooral de impact van hun beleid op de bevolking specifiek in mijn regio omdat ik daar deel van uitmaakte.
De eerste hongersnood speelde zich af in 1972. Op dat moment was ik 7 jaar oud. Ikzelf stam af van een welvarende familie want mijn papa maakte deel uit van de ambtenarij. Mijn vader werd op een bepaald moment op missie gezonden door Haile Selassie, de keizer. Hij moest hulporganisaties rondleiden en erover waken dat ze geen foto’s zouden nemen van de situatie in Ethiopië. De hongersnood was zo erg dat het mensen compleet verzwakte en ze ten prooi konden vallen van Hyena’s. Mijn vader is er in geslaagd om zelf informatie en beelden de buitenwereld in te sturen via Roemenië, Canada en Zweden. Deze actie heeft er mee voor gezorgd dat burgercomités werden opgericht om te tellen hoeveel mensen, koeien en stieren er gestorven waren. Na het inzamelen van fondsen met internationale hulp, werd per gezin vee aangekocht om de hongersnood te overwinnen.
De tweede hongersnood vond in 1985 plaats. Ik was 20 jaar en ik woonde toen nog steeds in Tigray waar ik werkte voor de organisatie Worldvision. Ik moest voor de organisatie de hongersnood in kaart brengen en de voedselbedeling organiseren. Kort daarna trad ik in dienst bij de Relief and Rehabilitation Commission (RCC) die instond voor humanitaire hulp zoals het verdelen van dekens, graan, boter en suiker. Mijn loon werd trouwens ook in kilo’s granen uitbetaald. Op dat ogenblik is Mengistu Haile Mairam aan de macht.Zijn kameraden stonden in voor de verdeling van de humanitaire hulp maar omdat zij onderbetaald werden, namen ze alles voor zichzelf.
Wat mij het meest is bijgebleven uit die tijd was een vrouw die 3 kinderen had. De volgende maand kwam ze met 2 kinderen, de maand erna met 1 kind. Deze vrouwen waren genoodzaakt zich te prostitueren voor graan die gratis hoorde te zijn. Ook ik werd geconfronteerd met een baas die in ruil voor seks met mij bereid was om anderen te helpen. Omdat ik dat weigerde werd ik weggestuurd uit de organisatie en kwam ik terecht bij Artsen zonder Grenzen.
Nu woedt opnieuw een hongersnood in Tigray, het noorden van Ethiopië. Net voor het conflict uitbrak in november 2020 werd de regio geteisterd door een sprinkhanenplaag. Tigray vroeg de centrale regering om hulp maar dat werd geweigerd.
Ondertussen werden vanwege de oorlog alle strategische toegangen afgesloten waardoor de voedselbevoorrading in het gedrang kwam. Daarnaast zijn de inwoners ook financieel drooggelegd omdat de banken in de regio werden gesloten. Deze maatregel gaat zo ver dat zelfs Ethiopiërs afkomstig uit Tigray maar wonende in de hoofdstad geen toegang meer kregen tot hun bankrekening, waardoor ze niet in staat zijn om hun familieleden uit de getroffen regio te helpen. Daarenboven wordt Tigray getroffen door de COVID-19 pandemie die de situatie nog ernstiger maakt.
Wat moet er nu gebeuren? Welke rol moet de Verenigde Naties spelen?
Ik wil spreken als vrouw, als moeder en vooral als mens en vredesactivist. De burgers in Tigray verdienen onze steun. Mensen hebben nood aan basisvoorzieningen om te kunnen leven en overleven. De VN kan een oproep doen naar de regering. Wij hebben als diaspora dan ook een dossier ingediend bij de VN-mensenrechtenraad om aandacht te vragen voor de burgers. Want laten we zeker niet vergeten dat, zoals de VN zelf zegt, dat 70% van burgerslachtoffers in oorlogssituaties vrouwen en kinderen zijn. Wij zijn allemaal samen verantwoordelijk voor de meest kwetsbaren in onze samenleving.
In dat opzicht kunnen ook andere landen een rol spelen. Zo diende Vlaams parlementslid Orry Van De Wauwer (CD&V) een resolutie in die aandacht vraagt voor het conflict. Ook kan België zijn positie en netwerk gebruiken in de EU en de VN om de druk op te voeren voor vrede en onvoorwaardelijke toegang voor humanitaire hulp. Ik roep heel het middenveld alsook alle politieke partijen op om ons hierin te steunen.
Het is zeer belangrijk dat verdere destabilisering van de regio wordt vermeden. Want als het conflict in Tigray niet wordt opgelost dan dreigt chaos in de hele regio met hongersnood, grote vluchtelingenstromen, oorlog in Eritrea, Sudan en Somalië en de opkomst van terroristische groeperingen.
In samenwerking met Gent in Beeld.