Nu er een broos staakt-het-vuren heerst in Gaza, maakt het Israëlisch leger van de gelegenheid gebruik om het geweld op de Westelijke Jordaanoever verder te escaleren.  

De humanitaire organisatie ‘Norwegian Refugee Council’ (NRC), trok eerder deze week aan de alarmbel. Een toename van Israëlische militaire operaties en aanvallen door kolonisten hebben de onveiligheid, ontheemding en ernstige beperkingen van de bewegingsvrijheid van Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever danig opgedreven. Dat laatste o.a. door meer controleposten, wegversperringen en andere fysieke barrières op te zetten. Deze maatregelen zorgen voor de verdere versplintering van Palestijnse gemeenschappen, beperken de toegang tot essentiële diensten en verhinderen dat humanitaire organisaties, zoals NRC, de gemeenschappen die ze van ondersteuning voorzien, kunnen bereiken.

IJzeren Muur

Op dinsdag 21 januari, amper twee dagen na het ingaan van het staakt-het-vuren in Gaza, lanceerde het Israëlisch leger (IDF) operatie ‘IJzeren Muur’ in het vluchtelingenkamp van Jenin en omgeving. Het gaat om een combinatie van lucht- en grondaanvallen met heel wat vernielingen en al zeker 12 dodelijke slachtoffers tot gevolg.

Volgens Israëlische militaire bronnen is het doel van de operatie, die "op zijn minst meerdere dagen zal duren", het "vrijwaren van de vrijheid van handelen van de IDF op de Westelijke Jordaanoeverer" en de "neutralisatie van terreurinfrastructuur".

De Israëlische minister van Defensie, Israel Katz, verklaarde woensdag dat het leger de lessen die het heeft geleerd tijdens de bombardementen op Gaza, toepast tijdens de huidige aanvallen op de Westelijke Jordaanoever. “We zien verontrustende patronen van onwettig gebruik van geweld (...), dat onnodig, willekeurig en disproportioneel is. Dit komt overeen met de tactiek die Israëlische troepen in Gaza hebben gebruikt”, bevestigt Angelita Caredda, regiodirecteur Midden-Oosten en Noord-Afrika van NRC. 

‘Médecins sans Frontières’ tweette donderdag: “Sinds het staakt-het-vuren in Gaza wordt er een toename van geweld, massa-arrestaties en gewelddadige invallen gerapporteerd over de hele Westelijke Jordaanoever. Deze escalatie komt er nadat MSF zich gedwongen zag om zijn activiteiten in Jenin op te schorten en zijn activiteiten in Hebron en Nabloes te verminderen vanwege belemmeringen van de bewegingsvrijheid”.

De VN waarschuwde gisteren -op de vierde dag van operatie IJzeren Muur- voor de toepassing door Israël van “dodelijke, oorlogstactieken” en “het gebruik van geweld dat de normen voor wetshandhaving overschrijdt”. Een medische hulpverlener ter plaatse getuigde: “Wat we zien in het Jenin-kamp is verschrikkelijk. Mensen worden geviseerd terwijl ze worden geëvacueerd, en we kunnen de gewonden niet met de ambulance bereiken”. 

De Organisatie van de Verenigde Naties voor Hulpverlening aan Palestijnse Vluchtelingen in het Nabije Oosten (UNRWA) meldde dat de IDF het vluchtelingenkamp ondertussen “bijna onbewoonbaar” heeft gemaakt. Israëlische militaire bulldozers zouden bovendien alle wegen naar het kamp en naar het nabijgelegen ziekenhuis vernield hebben.

Palestijns verzet

De IDF lanceerde operatie IJzeren Muur naar eigen zeggen als antwoord op een schietpartij in het noorden van de Westelijke Jordaanoever op 6 januari, waarbij drie Israëlische kolonisten werden gedood. Volgens Israël hielden de Palestijnse schutters zich schuil in het dichtbevolkte vluchtelingenkamp van Jenin, waar zo’n 24.000 geregistreerde vluchtelingen wonen, nabestaanden van Palestijnen die in 1948 van hun huizen en gronden verdreven werden door Israël (Nakba).

In werkelijkheid maakt de huidige operatie in Jenin deel uit van een bredere escalatie van Israëlisch geweld op de Westelijke Jordaanoever sinds de Hamas-aanval van 7 oktober 2023. Sindsdien zet Israël voor het eerst sinds de Tweede Intifada (2000-2005) opnieuw luchtaanvallen in, in het gebied.

Volgens het VN Bureau voor de Coördinatie van Humanitaire Zaken (OCHA), werden tussen 7 oktober 2023 en 15 januari 2025, 829 Palestijnen gedood op de Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem (498 van hen in 2024). Begin deze week rapporteerde OCHA dat er sinds 1 januari dit jaar al 34 Palestijnen gedood werden op de Westelijke Jordaanoever, waaronder zes kinderen.  

Operatie IJzeren Muur past eveneens in de context van de aan de gang zijnde Israëlische strijd tegen het georganiseerd Palestijns verzet (ook gewapend), dat sinds enkele jaren heropleeft op verschillende plaatsen op de Westelijke Jordaanoever, o.a. in Jenin, dat bekend staat als een historisch bolwerk van Palestijns militantisme.

De huidige operatie in Jenin is al de derde grootschalige Israëlische inval in het vluchtelingenkamp op minder dan twee jaar tijd. De weg voor de Israëlische soldaten werd handig vrijgemaakt door de veiligheidstroepen van de Palestijnse Autoriteit (PA), die er de voorbije weken voortdurend raids uitvoerden, in een poging zoveel mogelijk lokale Palestijnse militanten op te pakken en het verzet te breken.

In beperkte zones van de bezette Westelijke Jordaanoever, handhaaft de PA al jaren ‘de openbare orde’ in onderaanneming van het Israëlisch regime. Deze situatie heeft ervoor gezorgd dat zowel de legitimiteit als de populariteit van de PA en zijn bijna 90 jaar oude president, Mahmoud Abbas, gestaag zijn gedaald. Sinds de start van de genocide in Gaza staat die populatiteit echter op een historisch dieptepunt. Niet alleen duurde het een hele tijd alvorens Abbas de genocide onmiskenbaar veroordeelde, maar het repressief optreden van de PA-veiligheidstroepen tegen onafhankelijke Palestijnse groepen die zich verzetten tegen de reeds decennia aanhoudende Israëlische bezetting, wordt -zeker nu- door heel wat Palestijnen als een groot verraad beschouwd.

Kolonistengeweld

Parallel aan de toename van het geweld van het Israëlisch leger, steeg sinds 7 oktober 2023 ook het geweld van Israëlische kolonisten ten opzichte van Palestijnen en hun bezittingen op de Westelijke Jordaanoever. Willekeurig geweld tegen Palestijnen gepleegd door ultrazionistische kolonisten -de bewoners van de Israëlische nederzettingen in bezet gebied- wordt doorgaans passief toegelaten of zelfs actief gesteund door IDF-soldaten ter plaatse.  

De Israëlische autoriteiten garanderen vandaag veiligheid, infrastructuur en diensten aan meer dan 700.000 kolonisten op de bezette Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem. Hoewel alle nederzettingen op bezet gebied illegaal zijn volgens het internationaal recht, heeft de Israëlische regering sinds 2023 de bouw goedgekeurd van meer dan 20.000 nieuwe kolonistenwoningen op Palestijns gebied.  

Tegelijkertijd zijn sinds 7 oktober 2023 bijna 6.200 Palestijnen, waaronder meer dan 2.700 kinderen, uit hun huizen op de Westelijke Jordaanoever verdreven door gerichte huisvernietigingen (in 2024 werd een recordaantal van 1.768 huizen plat gebulldozerd), of door militaire aanvallen waarbij woningen werden verwoest, maar ook door het geweld van kolonisten. Tussen 1 januari 2024 en 2 oktober 2024 registreerde de VN meer dan 1400 kolonistenaanvallen tegen Palestijnen.

Niet lang nadat het staakt-het-vuren in Gaza inging, trokken radicale Israëlische kolonisten door verschillende Palestijnse dorpen op de Westelijke Jordaanoever om er vernielingen aan te richten. Naar verluidt werden daarbij ook specifiek plaatsen geviseerd waar families van zopas vrijgelaten Palestijnse vrouwelijke en minderjarige gevangenen wonen. De Israëlische mensenrechtenorganisatie B’Tselem, heeft het over “het prijskaartje” dat volgens de op wraak beluste kolonisten betaald moet worden voor hun vrijlating en voor het wapenbestand in het algemeen.  

Op maandag 20 januari vielen tientallen gemaskerde Israëlische kolonisten, Palestijnen aan in o.a. Jinsafut en Funduq, en staken er huizen en auto’s in brand. Terwijl deze nog aan het smeulen waren, schrapte de nieuwbakken VS-president Donald Trump de sancties ingevoerd door zijn voorganger Biden tegen extreemrechtse Israëlische kolonistengroepen en individuen die beschuldigd worden van het gebruik van geweld tegen Palestijnen. Het was een niet mis te verstane boodschap.

De ultra-religieuze Israëlische minister van Financiën en tevens radicaal kolonist, Bezalel Smotrich, vond de beslissing van Trump “rechtvaardig” en prees zijn “onwrikbare en compromisloze steun voor de staat Israël, een bewijs van uw diepe verbondenheid met het Joodse volk en ons historisch recht op ons land.”

Verenigde Staten

Tijdens zijn eerste termijn ontpopte president Trump zich al als de ultieme steunpilaar voor het zionistische bezettings- en apartheidsregime, en ook deze keer heeft hij zich omringd met pro-Israëlische haviken. 

Zijn minister van Defensie, Pete Hegseth, is van mening dat er een Derde Joodse Tempel moet worden gebouwd op de ruïnes van de Al Aqsa moskee in Oost-Jeruzalem, een van de heiligste plaatsen voor moslims in de wereld. Steve Witkoff, de ‘vredesgezant’ die Trump naar de onderhandelingstafel stuurde om het huidig staakt-het-vuren veilig te stellen, wil “de Gazanen hervestigen in Indonesië” (Jakarta werd niet geconsulteerd). De man die door Trump werd aangesteld als VS-ambassadeur in Israël, Mike Huckabee, liet zich ooit ontvallen dat er "niet zoiets bestaat als een Palestijn", en de nieuwe VS-ambassadeur bij de Verenigde Naties, Elise Stefanik, is ervan overtuigd dat Israël “het bijbelse recht" heeft op heerschappij over "Judea en Samaria" (d.w.z. de Westelijke Jordaanoever). In haar ogen hebben de Palestijnen als volk daarentegen geen rechten.

Het is duidelijk dat Trump de Israëlische gijzelaars vrij wil krijgen, maar verder niet echt geïnteresseerd is in het lot van het staakt-het-vuren, laat staan van de Palestijnen. “Het is niet onze oorlog. Het is hun oorlog”, liet hij onlangs optekenen. Net als zijn schoonzoon Jared Kushner, ziet hij in de vernietigde kustlijn van Gaza wel een mooie opportuniteit voor de constructie van waardevolle eigendommen met zicht op zee - op voorwaarde dat de Palestijnen er verwijderd worden uiteraard.

Ook wat de Westelijke Jordaanoever betreft, lijkt Trump wel te vinden voor de al lang niet meer zo discrete plannen van de huidige ultranationalistische regering om het bezet gebied gedeeltelijk of in zijn geheel te annexeren, en de Palestijnen erop onder militair bestuur te plaatsen.

Secretaris-generaal van de Verenigde Naties António Guterres zei begin deze week tijdens een vergadering van de Veiligheidsraad dat hij diep bezorgd is over “een existentiële bedreiging voor de integriteit en de aaneengeslotenheid van Gaza en de bezette Westelijke Jordaanoever door Israël”. Hij betreurde dat de situatie op de Westelijke Jordaanoever “blijft verslechteren, met gevechten, luchtaanvallen en de onverminderde uitbreidingen van de illegale nederzettingen en [huis]vernietigingen”. Hij voegde daaraan toe dat “hoge Israëlische functionarissen openlijk spreken over de formele annexatie van de hele of gedeeltelijke Westelijke Jordaanoever in de komende maanden”.

Het is niet onwaarschijnlijk dat een dergelijke demarche, of op zijn minst het drastisch uitbreiden van de militaire operaties op de Westelijke Jordaanoever, de voorwaarde(n) vormden voor het aanblijven van Smotrich in het kabinet van Netanyahu, ondanks het staakt-het-vuren. Smotrich stemde tegen de deal, maar verkondigt dat Israël de garantie gekregen heeft van de VS dat de oorlog in Gaza gewoon kan worden voortgezet indien (lees: wanneer) de gesprekken tijdens de eerste fase van het akkoord spaak lopen.