De implementatie van de eerste fase van het staakt-het-vuren-akkoord dat vandaag na 15 maanden van genocide inging, liep ongeveer drie uur vertraging op. Israël meldde dat er problemen waren met de lijst die Hamas hen moest bezorgen met de namen van de Palestijnse gevangenen die geruild zullen worden tegen de Israëli’s die gegijzeld werden tijdens de Hamas-aanval van 7 oktober 2023.
Op het laatste moment kondigde de Israëlische premier Netanyahu deze ochtend aan dat hij het staakt-het-vuren, dat normaal gezien zou ingaan om 8u30, zou uitstellen. De wapenstilstand ging uiteindelijk van start om 11u15. In tussentijd werden nog minstens 19 Palestijnen gedood.
Twee van de 19 slachtoffers waren de kinderen van Hanan al-Gidra. In de veronderstelling dat het staakt-het-vuren zoals afgesproken zou ingaan om 8u30, laadden Hanan en haar man hun overblijvende bezittingen op een ezelkar met de bedoeling terug te keren naar hun huis in de zuidelijke stad Khan Younis. Het gezin is net zoals 90% van de 2,2 miljoen Palestijnen in Gaza intern ontheemd en leefde het afgelopen jaar in een tent in een overbevolkt vluchtelingenkamp.
Hanan vertelt dat haar kinderen “uitgelaten waren, speelden en zich klaar maakten om naar huis te gaan”, al wisten ze dat het gedeeltelijk verwoest was. De kinderen waren al vertrokken samen met haar man, toen Hanan nog even terugkeerde om vlug wat benodigdheden te halen “en toen hoorde ik dat er een luchtaanval was en ik wist dat zij het waren”, zegt ze. Eén uur nadat het staakt-het-vuren officieel had moeten ingaan, werden haar oudste zoon en jongste dochter dodelijk geraakt.
De oorspronkelijke deadline van 8.30 uur negerend, bestookte Israël de belegerde enclave met gevechtsvliegtuigen, drones en artillerievuur in Gaza Stad, Beit Hanoun in het noorden, en Khan Younis en Rafah in het zuiden. Dat er onverbiddelijk verder werd gebombardeerd in de paar uren dat de wapenstilstand vooruit werd geschoven, toont de ingesteldheid waarmee de Israëlische regering dit akkoord ingaat en bewijst het totaal gebrek aan respect voor wat het eigenlijk moet inhouden: namelijk het staken van het geweld, het stoppen met afslachten van burgers.
Sinds de aankondiging van het staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas op woensdagavond 15 januari tot het moment dat het officieel van kracht ging, werden nog zeker 206 Palestijnen gedood door het Israëlisch leger. Het is een beproefde tactiek van Israël om tot de laatste minuut voor het ingaan van een wapenstilstand nog snel ongemeen hard uit te halen. Deze keer was dit niet anders.
De hele situatie voorspelt niet veel goeds voor het vervolg van dit akkoord. Toen het woensdag wereldkundig werd gemaakt door de bemiddelaars, de VS en Qatar, bleek al gauw dat niet de hele Israëlische regering erachter stond. Pas in de vroege uren van zaterdag 18 januari werd het akkoord goedgekeurd door het Israëlisch kabinet. Het kostte Netanyahu zijn minister van Nationale Veiligheid, Itamar Ben-Gvir, leider van de extreemrechtse en ultranationalistische 'Otzma Yehudit' (Joodse Macht). Hij diende zijn ontslag in uit protest tegen de volgens hem “roekeloze” overeenkomst, die alle “verwezenlijkingen van Israël zou tenietdoen”.
Vorige week, vóór de stemming van het staakt-het-vuren door het Israëlisch kabinet, pochte de Otzma Yehudit-leider nog dat hij er het afgelopen jaar keer op keer in geslaagd was om te voorkomen dat een dergelijke deal doorging. Hij riep zijn al even extreemrechtse collega, minister Bezalel Smotrich (van de Nationaal Religieuze Partij), op om samen met hem ook dit wapenbestand te blokkeren of anders op te stappen.
Smotrich stemde zoals verwacht tegen het staakt-het-vuren, maar bleef wel aan als minister van Financiën, uit eigen zeggen uit “nationale verantwoordelijkheid”. In een statement stelde hij dat Netanyahu "besloten had om een slechte, catastrofale deal groen licht te geven”, maar dat nu uit de coalitie stappen zou neerkomen op “wegvluchten van het slagveld op het hoogtepunt van de oorlog”. Bovendien beweert hij een aantal garanties en beloftes gekregen te hebben in ruil voor zijn blijvende aanwezigheid in de regeringscoalitie.
“Helaas hebben we deze gevaarlijke deal niet kunnen verhinderen, maar we hebben er wel op aangedrongen en door middel van een regeringsbesluit, in het kabinet, en op andere manieren, er voor kunnen zorgen dat de oorlog op geen enkele manier zal eindigen zonder de volledige doelen ervan te bereiken, op de eerste plaats de totale vernietiging van Hamas in Gaza”, verklaarde Smotrich. Dit strookt echter totaal niet met de bepalingen van het meerfasenakkoord zoals het nu lijkt voor te liggen, en dat volgens de letter, Hamas en de bemiddelaars moet leiden tot een duurzaam staakt-het-vuren in plaats van een pauze.
Het akkoord, bestaande uit drie fases, voorziet tijdens een eerste reeds concreter uitgewerkte fase in de vrijlating van 33 Israëlische gevangenen -drie op dag 1 van de deal (drie jonge vrouwen die op 7 oktober 2023 werden gegijzeld, arriveerden vandaag in de late namiddag in Israël), vier op dag 7 en de resterende 26 in de daaropvolgende vijf weken- in ruil voor de vrijlating van ongeveer 1000 Palestijnen, de meesten opgepakt sinds 8 oktober 2023.
De eerste 90 Palestijnse gevangenen -allen vrouwen en minderjarigen- worden zondagavond laat vrijgelaten. De meest prominente onder hen is Khalida Jarrar, een mensen- en vrouwenrechtenactiviste en ex-parlementslid voor het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina (PFLP). Ze werd in december 2023 (voor de zoveelste keer) opgepakt in haar huis in Ramallah tijdens een Israëlische raid en bracht het afgelopen jaar zeker zes maanden in eenzame opsluiting door.
Op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem vielen Israëlische veiligheidstroepen gisteravond laat de huizen binnen van de families van Palestijnse gevangenen die vandaag zouden worden vrijgelaten. Ze namen er onder meer vlaggen en andere Palestijnse symbolen in beslag. De intimidatie kaderde in het Israëlisch beleid om “publieke uitingen van vreugde” te voorkomen.
Door de zichtbaarheid van de vieringen voor de vrijlating van Palestijnse gevangenen te verminderen, lijkt Israël te willen verzekeren dat het staakt-het-vuren niet wordt geïnterpreteerd als een overwinning voor Hamas en een nederlaag voor de Israëlische regering. De Israëlische waarschuwingen beletten overigens niet dat honderden Palestijnen in verschillende steden op de Westelijke Jordaanoever vandaag op straat kwamen om de terugkeer van de gevangenen te vieren.
Fases twee en drie van het staakt-het-vuren moeten nog onderhandeld en uitgewerkt worden. De gesprekken over fase 2 zouden starten op dag 16 van fase 1. In grote lijnen zou fase 2 de vrijlating van alle overblijvende levende Israëlische gijzelaars omvatten (volgens de krant ‘The Times of Israel’ bevinden er zich nog “93 Israëlische gijzelaars in Gaza, waaronder de lichamen van ten minste 34 personen van wie de dood is bevestigd door het Israëlisch leger”), evenals een totale terugtrekking van de Israëlische troepen uit Gaza. Israël benadrukt nochtans al 15 maanden dat het zich niet uit de enclave zal terugtrekken alvorens de militaire en bestuurlijke capaciteiten van Hamas volledig zijn uitgeschakeld. Hamas wil de overgebleven gevangenen dan weer niet vrijlaten zonder een duurzaam staakt-het-vuren en een volledige Israëlische terugtrekking.
Smotrich beweerde zaterdag dat hij niet alleen “toegezegd heeft gekregen” van Netanyahu dat Israël de oorlog zal voortzetten, maar ook dat het “een geleidelijke overname van de hele enclave” zal doorvoeren, ondanks de wapenstilstandsovereenkomst. Deze overname zal Israël volgens Smotrich ontdoen van “de beperkingen die ons werden opgelegd door de regering Biden” en moet leiden tot “de volledige controle over de [Gaza-]strook, zodat humanitaire hulp Hamas niet zal bereiken, zoals tot nu toe het geval was”.
De vage derde fase omvat voorlopig de uitwisseling van de lichamen van gesneuvelden en overleden gevangenen, de kwestie van het bestuur in Gaza en de aankondiging van een meerjarig reconstructieplan onder auspiciën van internationale actoren. Smotrich verklaarde daarentegen: “Gaza is momenteel geruïneerd, gedesintegreerd en onbewoonbaar … en dat zal zo blijven”. Hij voegde daaraan toe: “Wees niet onder de indruk van de geforceerde vreugde van onze vijand. Dit is een dierlijke samenleving die de dood heiligt. Zeer binnenkort zullen we hun glimlach weer uitwissen en vervangen door kreten van verdriet en het gejammer van degenen die met niets zijn achtergelaten.”
Niet alleen de uitspraken van Smotrich doen vrezen dat Israël in de eerste plaats de gijzelaars terug wil, maar daarna niet bepaald van plan is om de Gaza-strook te laten herleven. Het verleden in acht nemend, is de kans reëel dat Israël de gesprekken voor fase 2 en 3 (als we al zo ver geraken) van dit akkoord zal rekken, en een reden zal vinden om Hamas te beschuldigen van het niet respecteren ervan, om dan gewoon verder te gaan met de uitvoering van zijn militaire objectieven zoals gepland.
In een veelzeggende videoboodschap waarschuwde premier Netanyahu zaterdag alvast dat Israël zijn oorlog in Gaza zal voortzetten op “nieuwe, krachtige manieren” indien de tweede fase van het staakt-het-vuren “futiel” zou blijken. Netanyahu beweerde bovendien dat zowel Biden als Trump hun volledige steun hebben uitgesproken voor het recht van Israël om de militaire strijd opnieuw aan te vatten, als Tel Aviv zou besluiten dat fase 2 zinloos is. Verder stelde de premier onomwonden dat Israël niet zou rusten tot “alle oorlogsdoelen voltooid zijn”. Het wordt afwachten hoe lang het fragiele staakt-het-vuren standhoudt. Ondertussen klampen de Palestijnen in Gaza zich vast aan hoop.
