Op 19 maart werd Greenpeace in de VS veroordeeld tot het betalen van honderden miljoenen dollars aan het Big Oil-bedrijf Energy Transfer in het kader van de protesten tegen de Dakota Access-pijpleiding bijna tien jaar geleden.

Het verbluffende jury-vonnis in North Dakota van 667 miljoen dollar tegen Greenpeace is een directe aanval op de klimaatbeweging, inheemse volken en het Eerste Amendement (het recht op vrije meningsuiting). Deze zaak is zo enorm gebrekkig -in de kern ging het proces over het verpletteren van dissidentie- dat ik denk dat er een goede kans is dat het vonnis in hoger beroep zal worden teruggedraaid en uiteindelijk als een boomerang in het gezicht van de pijpleidingmaatschappij Energy Transfer zal terugslaan. (Greenpeace heeft het recht om in beroep te gaan bij het Hooggerechtshof van North Dakota en uiteindelijk bij het Hooggerechtshof van de VS.)

Ik maakte deel uit van een onafhankelijk team van negen advocaten en vier prominente mensenrechtenactivisten dat elke minuut van de drie weken durende rechtszaak heeft bijgewoond. Het proces ging door in een onopvallend gerechtsgebouw in ruraal North Dakota. Energy Transfer klaagde Greenpeace aan voor vermeende schade als gevolg van de historische, door de inheemse bevolking geleide Standing Rock-protesten tegen de Dakota Access-pijplijn in 2016. Onze aanwezigheid in de rechtszaal was essentieel omdat het bedrijf in staat werd gesteld om de rechtszaak in geheimhouding te hullen. Zo was er geen rechtbankverslaggever en er is nog steeds geen openbaar transcript of opname van het proces beschikbaar.

Waar we getuige van waren, was schokkend. Greenpeace verloor de rechtszaak niet omdat het iets verkeerd had gedaan, maar omdat het geen eerlijk proces kreeg.

De legendarische mensenrechtenadvocaat Marty Garbus, die al meer dan zestig jaar advocaat is en die Nelson Mandela en Vaclav Havel heeft vertegenwoordigd, maakte deel uit van ons team en hij zei achteraf dat dit het meest oneerlijke proces was dat hij ooit had meegemaakt. Dit is precies de reden waarom velen van ons in het observatieteam geloven dat er een goede kans is dat Greenpeace uiteindelijk niet zal moeten betalen. In een aparte zaak in Europa (Nederland) zou het zelfs een aanzienlijke schadevergoeding van EnergyTransfer kunnen krijgen op basis van de vaststelling dat de zaak in North Dakota een onrechtmatige poging is om de vrijheid van meningsuiting de kop in te drukken.

De rechtszaak in North Dakota tegen Greenpeace wordt door juridische waarnemers en First Amendment-geleerden algemeen beschouwd als een SLAPP of intimidatieproces (SLAPP staat voor 'Strategic Lawsuit Against Public Participation'). SLAPP's zijn niet ontworpen om legitieme juridische claims op te lossen, maar om rechtbanken te gebruiken als instrumenten om een tegenstander te intimideren, het zwijgen op te leggen en zelfs failliet te laten gaan. SLAPP-processen zijn van nature in strijd met de VS-grondwet omdat ze een inbreuk vormen op het recht op vrije meningsuiting, gegarandeerd door het Eerste Amendement. Als dergelijke zaken ontvankelijk verklaard worden, krijgen de doelwitten bijna altijd te maken met slopende juridische kosten die zelfs de meest veerkrachtige leiders en organisaties het zwijgen kunnen opleggen.

Dit was duidelijk het plan van Energy Transfer voor Greenpeace, maar de zaak draaide nooit louter om de milieuorganisatie zelf. Het ging erom Greenpeace te gebruiken als een proxy-instrument om de autonomie, het leiderschap en de soevereiniteit van de inheemse Standing Rock Sioux aan te vallen, evenals de bredere klimaatrechtvaardigheidsbeweging, die verwoede pogingen doet om de wereld om te vormen tot een schone energie-economie. De protesten en de doelen van de klimaatbeweging vormen een directe bedreiging voor het bedrijfsmodel van Energy Transfer.

Dat zou kunnen verklaren waarom Kelcy Warren, de oprichter en CEO van Energy Transfer, zei dat het belangrijkste doel van de rechtszaak tegen Greenpeace “het overbrengen van een boodschap” was, in plaats van geld opstrijken. Warren, een grote Trump-aanhanger en het brein achter de rechtszaak, gaf ooit een interview waarin hij zei dat activisten “uit de genenpoel verwijderd zouden moeten worden”. Nadat hij in 2017 een grote bijdrage had geleverd aan het inauguratiecomité van Donald Trump, keurde zijn regering snel een cruciaal gebruiksrecht van grond goed voor de pijplijn in North Dakota, dat door voormalig president Barack Obama was geweigerd.

De rechtszaak tegen Greenpeace in North Dakota vertoonde alle tekenen van een onwettige SLAPP, zo erg zelfs dat de oorspronkelijk zaak in 2019 door een federale rechtbank werd verworpen. In die zaak beweerde Energy Transfer openlijk dat Greenpeace zich had ingelaten met een afpersingscomplot en “terrorisme”, omdat het zich uitsprak tegen de pijpleiding en door ter plaatse trainingen te geven in geweldloze directe actie. Amper een paar dagen nadat de federale rechtbank de zaak verworpen had spande het pijpleidingenbedrijf snel opnieuw een rechtszaak aan bij de vriendelijkere staatsrechtbank van North Dakota. Letterlijk 13 rechters in het gerechtelijk arrondissement waar de zaak werd ingediend, moest zich terugtrekken vanwege belangenverstrengeling.

Hier zijn enkele van de meer fundamentele problemen die ons team observeerde en die duidelijk het recht van Greenpeace op een eerlijk proces schonden:

•  De jury -de grootste garantie op een eerlijk proces die een gedaagde heeft- was duidelijk bevooroordeeld ten gunste van het bedrijf. Zeven van de 11 mensen die zetelden, hadden banden met de fossiele brandstofindustrie. Sommigen hadden zelfs toegegeven dat ze niet fair konden zijn, maar de rechter stelde ze toch aan. Er zat geen enkele inheemse persoon of kleurling in de jury, ook al stonden de rechten van de inheemse bevolking centraal in deze rechtszaak.
• In de provincie (county) Morton, waar de rechtszaak gehouden werd en waar veel van de protesten plaatsvonden, stemde 75% voor Donald Trump tijdens de voorbije verkiezingen. De provincie heeft uitgebreide banden met de fossiele brandstofindustrie. In een enquête voorafgaand aan het proces zei 97% van de inwoners dat ze niet eerlijk konden zijn ten opzichte van Greenpeace. Toch weigerde de rechter de herhaalde verzoeken van Greenpeace om de zaak naar elders te verplaatsen.
• Energy Transfer voerde in de weken voorafgaand aan de rechtszaak een grote televisie- en online reclamecampagne in Morton om zichzelf op te hemelen. Het bedrijf stuurde ook een nepkrant (de 'Central North Dakota News' genaamd) met pro-industriële propaganda naar de huishoudens in de provincie. De rechtbank weigerde Greenpeace de toestemming te geven voor een onderzoek naar deze onethische campagne om de jury te besmetten.
• Om het nog absurder te maken, kreeg Greenpeace tijdens het proces de schuld voor de hele protestbeweging tegen de Dakota Access-pijpleiding, ook al speelde het slechts een minimale rol. De protesten werden geleid door de Standing Rock Sioux-stam, op wiens voorouderlijk land de pijplijn werd gebouwd. In feite maakten slechts zes van de 100.000 mensen die deelnamen aan de de protesten deel uit van Greenpeace - toch kon Energy Transfer de jury ervan overtuigen de organisatie verantwoordelijk te stellen voor elke dollar aan vermeende schade die berokkend werd gedurende de zeven maanden van protesten.
• Het proces werd gehuld in geheimhouding. De rechtbank weigerde herhaaldelijk om een livestream open te stellen voor het publiek of om transcripties te maken en die vrij te geven. Een verzoek van media-instellingen (waaronder 'The Wall Street Journal' en 'The New York Times') om toegang te krijgen tot de livestream werd geweigerd. Duizenden belangrijke documenten werden verzegeld en dus verborgen gehouden voor toezicht van het publiek.
• De rechter, James Gion, nam beslissingen over het toegelaten bewijsmateriaal die het vermogen van Greenpeace om zich te verdedigen systematisch ondermijnden. Een belangrijk deskundigenrapport toonde bijvoorbeeld aan dat de pijpleiding ongeveer 1 miljoen liter boorvloeistof had gelekt in drinkwaterbronnen die door miljoenen mensen worden gebruikt. De advocaten van Greenpeace hadden het document nodig om het argument dat de pijpleiding veilig was te ontkrachten, maar de rechter weigerde hen de toestemming te geven om het rapport te gebruiken.
• Het 35 pagina's tellende vonnis was verwarrend en de uitkomst leek te bewijzen dat de jury inderdaad in de war was. Het exorbitante schadevergoedingsbedrag werd berekend door cijfers uit het niets te toveren, inclusief miljoenen voor PR, kosten voor particuliere beveiliging (die toch al werden betaald) en herfinancieringskosten omdat verschillende banken zich uit het project terugtrokken nadat ze van de protesten hoorden. 

He onvermogen van rechter Gion om de zaak zo te leiden dat de rechten van Greenpeace op een eerlijk proces werden gerespecteerd, was duidelijk. Het was bijna ondraaglijk om te aanschouwen. Het voelde meer als een gechoreografeerde show dan als een rechtszaak tussen twee partijen. Greenpeace werd consequent -en naar onze mening ten onrechte- door de advocaat van Energy Transfer, Trey Cox, afgeschilderd als een criminele onderneming die inheemse volken uitbuitte voor eigen gewin. Hij gebruikte woorden als “maffia” en “gecodeerde taal” om de activiteiten van de groep te omschrijven. (Cox werkt voor hetzelfde advocatenkantoor dat Chevron gebruikte om mijn 993 dagen durende detentie te orkestreren nadat ik gemeenschappen in het Amazonegebied had geholpen om een vervuilingsrechtszaak van 10 miljard dollar tegen het bedrijf te winnen in Ecuador).

Het vonnis betekent meer dan een financiële klap voor Greenpeace. Het heeft enorme en zeer verontrustende gevolgen voor de vrijheid van meningsuiting in het hele land. Het resultaat bedreigt de rechten van politieke organisaties, liefdadigheidsinstellingen en religieuze groepen. Als de argumentatie achter de zaak overeind blijft, kan vrijwel iedereen in de Verenigde Staten geruïneerd worden voor het uitoefenen van hun grondwettelijk recht om te spreken over een kwestie van publiek belang - zelfs aanhangers van conservatieve doelen. Het gaat eigenlijk om een draaiboek ten gunste van grote bedrijven dat begon met de juridische aanvallen van Chevron op de gemeenschappen in het Amazonegebied en op mij in 2009, en dat wordt voortgezet met de aanval op Greenpeace. Het wordt uitgevoerd door hetzelfde advocatenkantoor (Gibson Dunn & Crutcher) dat het draaiboek aan de man brengt bij de grote bedrijven die hun klanten zijn.

Deze zaak belicht ook de bredere aanval van de Trump-regering op progressief activisme. Van de wetgeving die het ministerie van Financiën in staat zou stellen om eenzijdig de non-profit status in te trekken van organisaties die als “terrorisme-ondersteunend” worden beschouwd (werd reeds goedgekeurd in het het Huis van Afgevaardigden) tot de plannen van de FBI om klimaatgroepen strafrechtelijk te vervolgen, het doel is duidelijk: het onderdrukken van dissidentie. Greenpeace wordt geviseerd omdat het een wereldwijd merk is en het er de afgelopen decennia met succes in geslaagd is om vervuilers te bestrijden.

Daarom is het van cruciaal belang dat Greenpeace en diens bondgenoten dit vonnis verwerpen, en de hele milieubeweging en bredere civiele maatschappij oproepen om actie te ondernemen. Greenpeace is zonder twijfel 's werelds grootste milieuactivistengroep met afdelingen in 25 landen. Het stond in de jaren 1970 aan de wieg van het niet-inheemse deel van de moderne milieubeweging en Greenpeace sprak tot de verbeelding van de wereld door spectaculaire en creatieve acties om walvissen in het noordelijke deel van de Stille Oceaan te redden en kernproeven te stoppen. Greenpeace moet op dit kritieke moment worden beschermd.

Er is meer dan een sprankje hoop. In juli staat er een hoorzitting gepland in Amsterdam over de rechtszaak van Greenpeace tegen Energy Transfer. Als Greenpeace in hoger beroep in Noord-Dakota gelijk krijgt en in Europa wint, betaalt Energy Transfer misschien wel aanzienlijke bedragen aan Greenpeace in plaats van andersom.

Er zijn realistische scenario's waarbij Greenpeace sterker dan ooit uit deze ervaring tevoorschijn komt. De sleutel is om door te blijven werken en deze misstand luid en publiekelijk aan de kaak te stellen. De wereld zal reageren.

Dit vertaalde artikel verscheen eerder op Steven Donzigers 'Substack'.