Begin oktober organiseert de internationale vredesbeweging de ‘Week of Global Mobilization for Peace in Ukraine' (WGMPU). Dr. Joseph Gerson, voorzitter van de 'Campaign for Peace, Disarmament, and Common Security', opende de actieweek op 30 september tijdens de ‘Ukraine Peace Rally’ in Boston met onderstaande toespraak.

Deze week markeert de internationale actiedagen voor een staakt-het-vuren en onderhandelingen in Oekraïne, waartoe werd opgeroepen tijdens de Internationale Vredesconferentie in Wenen afgelopen juni. Het moorden moet stoppen en de potentieel veel ergere geografische of verticale escalatie moet voorkomen worden.

Onlangs sprak Dr. Alexey Gromyko, de kleinzoon van de oude Sovjet-minister van Buitenlandse Zaken en voormalig belangrijk figuur in het Russisch establishment Andrej Gromyko, een Duits webinar toe. Twee essentiële punten vielen me op in zijn presentatie.

Ten eerste dat dit het gevaarlijkste moment in de wereldgeschiedenis is sinds 1962, toen de VS en de Sovjet-Unie oog in oog stonden tijdens de Cubaanse Raketcrisis. In die tijd geloofde de regering van VS-president Kennedy dat de kans op een apocalyptische nucleaire oorlog tussen de VS en de Sovjet-Unie tamelijk groot was.

De crisis was ook de aanleiding voor een reeks misrekeningen. De meesten, zowel toen als nu, weten niet dat we in die tijd aan de rand van de totale vernietiging werden gebracht toen verkeerdelijk een nucleair lanceerbevel werd gestuurd naar een VS-raketbasis in Okinawa, en toen een nucleair bewapende Sovjet-onderzeeër -in weerwil van Kennedy’s bevelen- werd aangevallen met dieptebommen. We werden gered door een moedige Russische duikbootofficier die opteerde om te verliezen in plaats van zijn nucleair geladen torpedo's in te zetten, en door een VS-raketschutter die ervoor koos om het foute lanceerorder in Okinawa te negeren. Deze beslissingen, geluk, en de geïnspireerde diplomatie die we vandaag de dag missen, verklaren waarom we nog steeds leven.

En vandaag worden we opnieuw geconfronteerd met het arrogante machtsspel van grote mogendheden en het gevaar van nucleaire vernietiging.

Dr. Gromyko’s ander punt -dat we niet leuk hoeven te vinden, maat dat we moeten respecteren- helpt de urgentie van de hedendaagse crisis te verklaren. Een overwinning in de Oekraïne-oorlog legt hij uit, “is van cruciaal nationaal veiligheidsbelang voor Rusland” en “geen enkele nucleaire macht kan aanvaarden dat hij een militair conflict verliest”. Gelukkig kan ‘een overwinning’ in dit stadium van de oorlog -anders dan op 24 februari 2022- misschien bestaan uit een staakt-het-vuren, waarbij de Krim en de verwoeste districten Donetsk en Luhansk die momenteel bezet worden door Rusland, onder controle gelaten worden van Moskou, in plaats van de totale nederlaag en de functionele eliminatie van de Oekraïense staat. 

Het grootste gevaar is dat Kiev de greep van Moskou op de Krim zou bedreigen.

Het grootste gevaar is dat Kiev de greep van Moskou op de Krim zou bedreigen - bijna drie eeuwen de thuisbasis van de Russische Zwarte Zee-vloot. Zoals een Russische generaal het verwoordde met betrekking tot de kans dat Rusland naar zijn nucleair arsenaal grijpt: als de Krim bedreigd wordt, is alles mogelijk.

De Russische annexatie van de Krim in 2014 was een schending van het VN-Handvest, maar strookte met de Russische geschiedenis, met wat het huidige Russische rijk beschouwt als van vitaal belang, en genoot de steun van de meerderheid van de bevolking daar die zich als Russisch identificeert. 

Zestig jaar geleden was president Kennedy profetisch toen hij adviseerde: “Terwijl we onze eigen vitale belangen verdedigen, moeten nucleaire machten confrontaties vermijden die een tegenstander voor de keuze stellen van een vernederende terugtrekking of een nucleaire oorlog. Een dergelijke koers varen in het nucleaire tijdperk zou alleen maar aantonen dat ons beleid failliet is of dat we de wereld collectief de dood willen injagen." 

Ongeacht gelijk of geen gelijk, ongeacht de roekeloze uitbreiding van de NAVO naar de grenzen van Rusland, ongeacht het insisteren van de EU dat Kiev alle economische banden met Moskou zou doorknippen om lid te kunnen worden van de Economische Unie, en ongeacht Poetins brutale preventieve en imperiale invasie van Oekraïne, de realiteit is dat de tijd niet aan de kant staat van Oekraïne. En zoals Tom Friedman in de begindagen van de oorlog in 'The New York Times' schreef: "Of je het leuk vindt of niet, de oorlog kan alleen eindigen met een 'vuile deal'. Beter nu dan later". 

Wat ons tot de Internationale Vredesconferentie van afgelopen juni in Wenen brengt. 

Er waren daar meer dan 300 mensen uit 32 landen, voornamelijk uit Europa, maar ook uit het mondiale Zuiden en een aantal uit de VS. We werden gezegend met de moedige aanwezigheid van Russische en Oekraïense vredesactivisten – ten minste een van hen bevindt zich momenteel onder huisarrest omdat hij zich uitsprak tegen de oorlog.

We hadden zeker onze meningsverschillen. Niet in het minst het dispuut tussen enerzijds de Italiaanse vakbonds- en de religieuze leiders die de tot nu toe grootste vredesmarsen rond Oekraïne hebben georganiseerd en eveneens een grote rol speelden in de totstandkoming van de Vredesconferentie in Wenen. Zij wilden de eisen in de slotverklaring beperken tot een staakt-het-vuren en onderhandelingen. Anderzijds was er de ‘US Peace in Ukraine Coalition’ en anderen die erop aandrongen dat de slotverklaring van de Top een veroordeling van het NAVO-imperialisme zou omvatten, evenals de verwerping van alle wapenexporten naar Oekraïne. 

Er werd gemakkelijk overeenstemming gevonden in het veroordelen van de Russische invasie. En in de loop van respectvolle gesprekken, gevoed door de wanhopige oproep van Oekraïense en andere afgevaardigden om de verwoesting te stoppen en escalatie te voorkomen, en door de behoefte aan eenheid in de beweging, verenigden de organisatoren van de conferentie zich rond de oproep voor een staakt-het-vuren, onderhandelingen en de lancering begin oktober van een week van internationale acties.

Twee markante herinneringen blijven me bij na de conferentie. Ten eerste was er de schok toen we hoorden dat de druk van de Oekraïense regering op de Oostenrijkse vakbond -gastheer van de top- ertoe had geleid dat de locatie van de conferentie werd geannuleerd amper twee dagen voordat wij, buitenlandse afgevaardigden, naar Wenen afreisden. Kiev wilde voorkomen dat de vredestop zou doorgaan. Tot zover de toewijding van Oekraïne aan de democratie! Er werd gelukkig een alternatief gevonden.

Er waren gedurende bijna twee jaar meer dan 500 vergaderingen nodig om de nu 70 jaar oude Koreaanse wapenstilstand te bereiken.

Ten tweede was er de excellente toespraak van de voormalige VS-kolonel en diplomaat Ann Wright. Ze doorbrak de retoriek en kritiek dat een staakt-het-vuren de Russische agressie in stand zou houden, en herinnerde de aanwezigen eraan dat er meer dan 500 vergaderingen nodig waren gedurende het grootste deel van twee jaar om de nu 70 jaar oude, zij het nog steeds fragiele, Koreaanse wapenstilstand te bereiken. In dat licht benadrukte ze de dringende noodzaak van onderhandelingen zodat er nu vooruitgang geboekt kan worden in de richting van een staakt-het-vuren!

Voordat de oorlog begon, hoopte ik dat diplomatie een oorlog zou voorkomen en zou resulteren in een neutraal Oekraïne dat geen lid zou worden van de NAVO, en waarvan de soevereiniteit -inclusief het recht om lid te worden van de EU- op geloofwaardige wijze zou worden gegarandeerd, misschien door de Verenigde Naties. Dat is besproken tijdens niet officiële diplomatieke sessies (zogenaamde ‘Track II’-onderhandelingen) en dat hoop ik nog steeds.

Ik denk ook dat het in het belang is van Oekraïne om zijn tien punten tellende ‘vredeseisen’ overboord te gooien. De Krim zal tijdens ons leven niet meer terruggeven worden aan Oekraïne, als dat ooit al gebeurt. Dat is gewoon een feit. Deze oorlog is vastgelopen en het opofferen van de levens van duizenden Oekraïense soldaten om een paar dorpen terug te winnen is een onzinnige onderneming, die ook een catastrofale militaire -inclusief nucleaire- en geografische escalatie van de oorlog riskeert.

VS-generaal Milley was correct toen hij waarschuwde dat geen van beide zijden deze oorlog militair kan winnen. Met zijn veel beperktere economische en militaire productiecapaciteit, zijn veel kleinere bevolking -verergerd door de miljoenen Oekraïense vluchtelingen die zich verspreid hebben over Europa en waarvan velen niet meer terug zullen keren-, en met een tanende internationale steun voor een dure en eindeloze oorlog, is het nu des te meer in Oekraïne’s nationaal, evenals ons, belang om aan te dringen op een staakt-het-vuren en onderhandelingen. 

Het bewind van president Zelensky en misschien zelfs zijn leven, kunnen bedreigd worden als hij inbindt wat eisen betreft. Dit onderstreept de noodzaak voor president Biden om te stoppen met zich te laten sturen door Oekraïne. Biden zou Zelinsky dekking kunnen geven door aan te dringen op onderhandelingen en een staakt-het-vuren. Biden zou moeten verklaren dat het tijd is voor multi-gelaagde en geïntegreerde onderhandelingen: tussen Oekraïne en Rusland, Rusland en de NAVO en de VS en Rusland. 

De Russische invasie van Oekraïne heeft de opkomst na de Koude Oorlog van een nieuwe multipolaire wanorde gekristalliseerd.

Dit zal niet gemakkelijk zijn. De Minsk-akkoorden en een nog altijd geheime Istanboel-tekst blijven dode letter. Oorlogen versnellen de geschiedenis, en de Russische invasie van Oekraïne heeft de opkomst na de Koude Oorlog van een nieuwe multipolaire wanorde gekristalliseerd. Diplomate Finona Hill verwoordde het goed toen ze zei dat de Pax Americana voorbij is.

De VS is niet langer in staat om de contouren van de Europese orde bijna unilateraal te dicteren. Het is in ons belang, in het belang van Oekraïne en in het belang van de wereld, dat de VS insisteert op een staakt-het-vuren, overgaat tot onderhandelingen en het VS-beleid aanpast aan de nieuwe multipolaire realiteit. 

In het kader van de Mondiale Actieweek voor Vrede in Oekraïne organiseren we op 17 oktober een Vredescafé onder de titel 'Oekraïne: welke perspectieven voor vrede?'. Het programma en de sprekers van deze info- en discussieavond vind je in de kalender.

Een lijst van WGMPU-activiteiten in andere landen, vind je hier.