In een gezamenlijke persconferentie roepen het Mensenrechtenagentschap (ADH), het Franstalige vredesplatform CNAPD en Vrede vzw op, om eindelijk de onverschilligheid over Jemen te doorbreken. De organisaties benadrukken ook de internationale verantwoordelijkheid en klagen de Europese en Amerikaanse betrokkenheid in de humanitaire catastrofe in Jemen aan. De VS en tal van lidstaten van de Europese Unie leveren immers het gros van de wapens waarmee zware inbreuken worden gepleegd op het internationaal humanitair recht en de mensenrechten.
Bahar Kimyongür van ADH presenteerde een nieuw rapport over de mensenrechtenschendingen met focus op de Verenigde Arabische Emiraten, die samen met Saoedi-Arabië de ruggengraat vormt van de internationale coalitie die aan de zijde van troepen van het regime van Abd-Rabbu Mansour Hadi oorlog voert tegen de Houthi-militie in Noord-Jemen. Beide landen zien de rebellen als een ‘proxy’ van Iran met wie ze in een regionale machtsstrijd zijn verwikkeld. Sinds de internationalisering van de oorlog in Jemen vanaf eind maart 2015, zijn er meer dan 14.000 burgerdoden gevallen en 3 miljoen mensen op de vlucht gedreven. Alle partijen in het conflict zijn betrokken in zware mensenrechtenschendingen. Hoewel de internationale coalitie onder leiding staat van Saoedi-Arabië, is ook de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) op grote schaal bij de vijandelijkheden betrokken, niet alleen vanuit de lucht, maar ook met duizenden grondtroepen. Het land heeft ook honderden Latijns-Amerikaanse huurlingen (uit Colombia, Panama, El-Salvador en Chili) ingezet, naast Soedanese Janjaweed-milities die zich tien jaar geleden bezondigd hebben van genocide in Darfour.
Bij de luchtaanvallen zijn heel wat burgerdoelen geraakt, zoals scholen en ziekenhuizen. Er zijn wapens ingezet die de kans op burgerdoden verhogen, zoals fragmentatiebommen die door de VS, Groot-Brittannië en Brazilië zijn geleverd. Het ADH-rapport stelt dat de VAE zich ook schuldig maakt aan arbitraire arrestaties en folteringen, onder meer in verborgen detentiecentra. Militairen van de VAE zijn daarenboven actieve mensensmokkelaars. Meisjes worden gekidnapt en overgeleverd aan mishandelingen en verkrachtingen door de VAE gesteunde milities in het zuiden van het land. Volgens ADH steunt de VAE er salafistische en terroristische milities, zoals de Abo-al-Abbas-beweging in Taiz, die publieke executies van burgers uitvoert zonder dat er een degelijke rechtsgang aan vooraf ging. De bevolking heeft zwaar te lijden onder het oorlogsgeweld. Het embargo van de door Saoedi-Arabië geleide coalitie drijft acht miljoen mensen in de hongersnood. Die is er mee de oorzaak van dat 1 miljoen verzwakte mensen getroffen zijn door cholera.
Klacht tegen Waalse wapenvergunningen
Saoedi-Arabië is een grote klant van de Europese wapenindustrie. België is een van de belangrijkste leveranciers van munitie en lichte wapens geproduceerd in het Waalse gewest. Vanuit Vlaanderen gaat het vooral over onderdelen, zoals beeldschermen voor gevechtsvliegtuigen die geassembleerd worden in het buitenland. Volgens Samuel Legros van de Belgische Coordination Nationale d’Action pour la Paix et la Démocratie (CNAPD) heeft het Waalse gewest tussen 2001 en 2016 voor 3,1 miljard Euro aan vergunningen goedgekeurd voor wapenleveringen aan Saoedi-Arabië. Op dit ogenblik zijn er nog 52 lopende vergunningen. Meer dan vermoedelijk wordt een deel van die wapens in Jemen ingezet. Saoedische troepen zijn uitgerust met verschillende wapentypes van FN Herstal zoals ‘Five-Seven’-pistolen, F2000 geweren en zware MAG machinegeweren. CNAPD diende eind vorig jaar een verzoek in tot schorsing bij de Raad van State voor 28 van de door het Waalse gewest goedgekeurde vergunningen. Zes maanden later heeft de Raad van State zich nog altijd niet ten gronde uitgesproken en blijven nog slechts 4 vergunningen het voorwerp van de juridische procedure omdat de andere al zijn uitgevoerd. Volgens Legros is er geprobeerd om tijd te winnen. De Saoedische wapenmarkt is onontbeerlijk voor de Waalse wapenindustrie.
Internationale verantwoordelijkheid
Namens Vrede vzw lichtte Ludo De Brabander de grote internationale verantwoordelijkheid toe. De VS, Groot-Brittannië en Frankrijk zijn niet alleen belangrijke wapenleveranciers maar geven ook politieke en logistieke steun. De VS bezorgt daarenboven Saoedi-Arabië de nodige inlichtingen over doelwitten in Houthi-gebied. Bij monde van minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders sprak België eind maart 2015 ook zijn steun uit aan de militaire interventie onder leiding van Saoedi-Arabië. De op 14 april 2015 in de VN-Veiligheidsraad gestemde resolutie kondigde vervolgens sancties en een wapenembargo af tegen de Houthi’s nadat ze een groot deel van het grondgebied in Jemen veroverden. Probleem is evenwel dat het embargo unilateraal is en niet geldt voor Saoedi-Arabië of de VAE. Meer nog, beide landen zijn de twee belangrijkste klanten van de Europese wapenindustrie. Tussen 2001 en 2015 vergunden de EU-lidstaten voor 57 miljard Euro aan wapenleveringen voor Saoedi-Arabië en voor 43 miljard richting de VAE. De VS gaf tussen 2009 en 2017 zijn goedkeuring aan wapenleveringen voor Saoedi-Arabië voor een waarde van 120 miljard $. Een ander probleem met de resolutie is dat Saoedi-Arabië er de maritieme blokkade tegen Jemen mee legitimeert. De resolutie roept immers de VN-lidstaten en ‘in het bijzonder de buurstaten’ op om de schepen naar Jemen te inspecteren en desgevallend de wapens in beslag te nemen. Op die manier kan Saoedi-Arabië op een perverse manier de facto genieten van VN-steun voor zijn oorlogsacties.
In Groot-Brittannië heeft de Campaign Against Armstrade (CAAT) eveneens een klacht tegen de regering ingediend tegen wapenvergunningen aan Saoedi-Arabië. Het Britse Hooggerechtshof oordeelde evenwel dat Londen verder vergunningen voor dat land mag uitschrijven, ondanks beschuldigingen en aanwijzingen dat Britse wapens burgers in Jemen hebben gedood. Begin mei kreeg CAAT evenwel het nieuws dat het beroep mag aantekenen tegen deze beslissing van het Hooggerechtshof. De rechters die de goedkeuring tot de beroepsprocedure gaven waarschuwden al dat de wapenwetgeving politieke overwegingen niet toelaat, ook al is het “duidelijk dat het inhouden van een licentie of vernieuwing van een licentie waarschijnlijk gevolgen zal hebben voor de internationale relaties van Groot-Brittannië en mogelijks ook voor de werkgelegenheid”.
Europese hypocrisie
De Raad van de EU stelt op 25 juni jl. in zijn 8 pagina’s tellende conclusies over Jemen dat de EU zich ‘extreem bezorgd’ toont over de achteruitgang van de situatie in Jemen, in het bijzonder in en rond de havenstad Hodeidah die cruciaal is voor de bevoorrading van Noord-Jemen. De EU ‘benadrukt dat er geen militaire oplossing’ is voor het conflict en dat ‘duurzame vrede’ enkele mogelijk is via onderhandelingen. Volgens de EU is stabiliteit in de regio van groot belang voor de EU en is ze ‘diep bezorgd’ over het gebruik van fragmentatiebommen en de aanvallen die de burgerlijke infrastructuur vernietigen.
ADH, CNAPD en Vrede vzw hekelen de Europese hypocrisie. De Raad rept met geen woord over de voortdurende Europese wapenleveringen of over de politieke en militaire steun die een aantal EU-lidstaten leveren en die de oorlogsmisdaden mee mogelijk maken.