Door middel van persoonlijke getuigenissen en door onvermoeibaar campagne te voeren hebben de Nobelprijswinnaars voor de Vrede van 2024, de atoomaanval-overlevenden van 'Nihon Hidankyo', consequent één boodschap overgebracht: kernwapens kunnen niet co-existeren met de mensheid. 

Van de gruwelijke erfenis die het gebruik en het testen van deze wapens over de hele wereld heeft achtergelaten, tot de catastrofale gevolgen van zelfs een “beperkte” kernoorlog op het bestaan van de mens, de voedselvoorraden en het klimaat: de menselijke kosten van kernwapens zijn verwoestend.

De erkenning van de Nobelprijs voor de Vrede voor de levenslange inspanningen van Nihon Hidankyo komt er op een moment dat de risico's op nucleaire conflicten blijven toenemen en staten hun vertrouwen in de onbewijsbare theorie van nucleaire afschrikking alleen maar vergroten. Dit gaat ook gepaard met hoge economische en maatschappelijke kosten. Door overheidsgeld af te leiden van gezondheidszorg, onderwijs, huisvesting en andere vitale diensten, gaven de nucleair bewapende staten samen naar schatting 91,4 miljard dollar uit aan hun kernwapenarsenalen in 2023 – een toename van 23,2 miljard dollar op vijf jaar tijd.

Bedrijven die kernwapens produceren

Er zijn heel wat bedrijven die enorm profiteren van de miljarden die worden uitgegeven aan de modernisering van kernwapens. In een nieuw ‘Don’t Bank on the Bomb’-rapport van ICAN en PAX, getiteld ‘At Great Cost’, worden ze opgesomd, en worden de contracten en activiteiten van 24 bedrijven die zwaar betrokken zijn bij de kernwapenindustrie, gedetailleerd geanalyseerd. De meeste van de onderzochte bedrijven dragen bij aan de productie en het onderhoud van VS-kernwapensystemen. Andere zijn betrokken bij de Franse en Britse arsenalen. Het rapport profileert ook bedrijven gevestigd in India en China, maar de beperkte hoeveelheid informatie die beschikbaar is over bedrijven die betrokken zijn bij de kernwapenarsenalen van deze landen, blijft een uitdaging.

De VS-bedrijven Northrop Grumman en General Dynamics blijven de grootste kernwapenprofiteurs, met uitstaande contracten van respectievelijk minstens 31 miljard dollar en 24 miljard dollar (consortia en joint ventures niet meegerekend). BAE Systems, Boeing, Leonardo, Lockheed Martin en RTX beschikken ook over contracten ter waarde van meerdere miljarden dollars voor de productie en/of het onderhoud van kernwapens.

Geldschieters

Gezien de potentieel grootschalige en onherstelbare impact van kernwapens, houdt betrokkenheid bij de productie ervan grote risico's in qua medeplichtigheid aan mensenrechtenschendingen en misdaden tegen de menselijkheid. Toch blijven banken, pensioenfondsen, vermogensbeheerders en andere financiële instellingen wereldwijd, de kernwapenindustrie financieel steunen. At Great Cost identificeerde 260 financiële instellingen die tussen januari 2022 en augustus 2024 significante investerings- of financieringsrelaties hadden met één of meer van de 24 in het rapport doorgelichte producenten van kernwapens.

Investeerders beheerden voor de onderzochte periode iets minder dan 514 miljard dollar aan obligaties en aandelen, en verstrekten bijna 270 miljard dollar in leningen en assuranties. Bij de in totaal 171 financiële spelers die investeerden (via aandelen en obligaties) in één of meer van de 24 onderzochte kernwapenbedrijven, vinden we ook enkele instellingen die actief zijn op de Belgische markt, o.a. Allianz (voor 559 miljoen dollar), Deutsche Bank (149 miljoen dollar), Crédit Agricole (2.579 miljoen dollar), UBS (2.493 miljoen dollar) en Axa (10 miljoen dollar). Bij de 109 financiële instellingen die kapitaal verstrekten aan één of meer van de 24 onderzochte kernwapenbedrijven in de vorm van leningen of assuranties, zijn er eveneens een aantal actief in België, waaronder BNP Paris-bas (verstrekte 11.400 miljoen dollar), Deutsche Bank (7.707 miljoen dollar) en ING Group (voor 321 miljoen dollar).

Door kapitaal beschikbaar te stellen aan bedrijven die betrokken zijn bij de productie van kernwapens, maken deze financiële instellingen de aanhoudende ontwikkeling van massavernietigingswapens mogelijk.

TPNW

Gelukkig kiest een groeiend aantal financiële actoren ervoor om de onmenselijke en arbitraire kernwapens actief af te wijzen. Op dit moment hebben 131 investeerders expliciet hun steun uitgesproken voor het Verdrag inzake het Verbod op Kernwapens (TPNW), dat kernwapens in januari 2021 officieel illegaal maakte onder het internationaal recht. Deze financiële instellingen roepen staten op om ervoor te zorgen dat de verplichtingen onder het TPNW worden uitgebreid naar actoren in de private sector. 

Als centrale actoren in de kapitaalstroom van onze wereldeconomie zijn financiële instellingen essentieel voor het stimuleren van verantwoord ondernemingsgedrag. Als dusdanig kunnen en moeten ze hun invloed aanwenden om de koers te veranderen van bedrijven die nog steeds vasthouden aan de idee dat vrede en stabiliteit bereikt worden door meer kernbommen te produceren.

Sinds het TPNW in 2021 van kracht werd, is het aantal instellingen met significante financiële banden met de belangrijkste producenten van kernwapens, elk jaar gedaald. In het Don't Bank on the Bomb-rapport van 2021 werden er nog 338 geldschieters van kernwapens geïdentificeerd. In de recentste analyse werden 260 financiële instellingen gevonden, uit 24 landen, die investerings- of financieringsrelaties hebben met één of meer van de 24 onderzochte kernwapenproducenten. De meeste instellingen zijn gevestigd in landen die zelf kernwapens bezitten of het gebruik ervan op een andere manier goedkeuren. Met uitzondering van vier Zuid-Afrikaanse financiële instellingen, komt geen enkele financierder van kernwapens uit landen die zich hebben aangesloten bij het TPNW.

Momenteel hebben 94 landen het VN-Verbod op Kernwapens ondertekend, waarvan 73 landen het ook hebben geratificeerd. Van 3 tot 7 maart komen de partijen bij dit verdrag voor de derde keer samen in New York. België -dat het TPNW niet heeft ondertekend- stuurde waarnemende delegaties naar de vorige twee ‘Meetings of the State Parties’. De huidige regering heeft nog niets gecommuniceerd over eventuele plannen om een delegatie te sturen naar de aankomende bijeenkomst begin maart. Maar het federale regeerakkoord voorspelt niet veel goeds op dat vlak. Waar in het vorige regeerakkoord beweerd werd dat België zou “nagaan” hoe het Verbodsverdrag “een nieuwe impuls kan geven aan multilaterale nucleaire ontwapening”, is elke verwijzing naar het TPNW nu volledig verdwenen.