Image
gascentrale

Energiecentrale in het Hassi R'mel-aardgasveld, Algerije; CC 2.0

Spanje tussen twee Noord-Afrikaanse vuren
Artikel
5 minuten

Algiers dreigt met de stopzetting van zijn gasexport naar Spanje omwille van een potentiële energiedeal van Madrid met Marokko.

Marokko en Algerije zijn al decennialang verwikkeld in een dispuut over de Westelijke Sahara. Deze voormalige Spaanse kolonie werd in 1975, in strijd met een uitspraak van het Internationaal Gerechtshof, ingelijfd door Marokko. Het bezette gebied is rijk aan fosfaten en de kustwateren zitten tjokvol vis. Een belangrijke pijler van het buitenlands beleid van Marokko is het proberen vergaren van internationale steun voor de aanvaarding van zijn soevereiniteit over het gebied. 

Ondanks herhaaldelijke resoluties van de VN-Veiligheidsraad -die het recht op zelfbeschikking en op een onafhankelijkheidsreferendum voor de Sahrawi (de oorspronkelijke bewoners van de Westelijke Sahara) herbevestigen- kondigde Marokko in 2007 zijn Autonomieplan voor de Westelijke Sahara aan. Dit plan zou van het gebied een semi-autonome regio maken onder Marokkaanse soevereiniteit. Het plan verwierf ondertussen de steun van de VS en Frankrijk, maar heel wat waarnemers stellen zich vragen bij de werkelijke bereidheid en zelfs het vermogen van Marokko om beperkte autonomie te verlenen gezien het autoritaire regime dat koning Mohammed VI handhaaft. Burgerprotest van minderheden voor meer politieke, sociale en culturele rechten wordt in Marokko streng onderdrukt, zoals dat enkele jaren geleden nog geïllustreerd werd in de Rif. 

Heel wat Sahrawi die in 1975-1976 op de vlucht sloegen voor de Marokkaanse veroveraars leven in vluchtelingenkampen in Algerije.

Het Polisario Front, de onafhankelijkheidsbeweging voor de Westelijke Sahara, verwerpt het Marokkaanse Autonomieplan en eist een onafhankelijkheidsreferendum zoals voorzien door de VN-missie voor de Westelijke Sahara. Het kan daarbij rekenen op de vocale steun van Algerije, dat de bevrijdingsbeweging al sinds haar ontstaan ondersteunt. Heel wat Sahrawi die in de 1975-1976 op de vlucht sloegen voor de Marokkaanse veroveraars, leven sindsdien bijvoorbeeld in rudimentaire vluchtelingenkampen in Algerije.

De Marokkaanse soevereiniteit over de Westelijke Sahara wordt verworpen door de Verenigde Naties, de Afrikaanse Unie, de Europese Unie, het Internationaal Gerechtshof en het Hof van Justitie van de Europese Unie. Officieel wordt de Westelijke Sahara door de VN beschouwd als een ‘niet-zelfbesturend gebied’, maar sinds de VS het in 2020 als Marokkaans territorium erkende, heeft het koninkrijk er een prioriteit van gemaakt om deze erkenning verder uit te breiden, in het bijzonder in Europa.

Gasperikelen 

Deze opgevoerde diplomatieke inspanningen wierpen onlangs vruchten af, toen Spanje vorige maand aankondigde dat het zich achter het Marokkaanse Autonomieplan schaarde. Deze beslissing viel echter niet in goede aarde in Algiers, dat in augustus vorig jaar al alle diplomatieke banden met Rabat verbroken had. Uit onvrede met de Spaanse steun voor het Marokkaanse plan riep Algerije onmiddellijk zijn ambassadeur terug uit Madrid. In een verklaring veroordeelden de Algerijnse autoriteiten de "abrupte ommekeer" in de houding van Spanje in het decennialange conflict. 

Deze week dreigde Algiers er bovendien mee om zijn gasexport naar Spanje stop te zetten. Tegen een achtergrond van fel stijgende gasprijzen, gestuwd door de oorlog in Oekraïne, zou dit problematisch kunnen zijn voor Madrid. De rechtstreekse aanleiding voor de Algerijnse dreiging zijn gesprekken tussen Spanje en Marokko over het helpen opdrijven van de gasvoorraden van het Noord-Afrikaanse koninkrijk, dat met een tekort kampt. 

Algerije sloot augustus vorig jaar -op hetzelfde moment dat het de diplomatieke banden met buurland Marokko bevroor- een gaspijpleiding af die over hun gezamenlijke grens naar Rabat loopt. Daarnaast weigerde Algerije eind oktober een gasdistributiecontract met Marokko te verlengen, dat instond voor 10% van de elektriciteitsproductie in het koninkrijk. Het toen aflopend 25-jarig contract verzekerde dat Rabat een klein deel kreeg van de aardgastoevoer van Algerije naar Spanje via een pijpleiding die door Marokko liep.

Het Algerijnse gas wordt vandaag naar Spanje geëxporteerd via een andere, rechtstreekse pijpleiding door de Middellandse Zee naar de zuidoostelijke kuststad Almería, alsook in voeibare vorm per tanker. Met de mogelijke energiesamenwerking tussen Spanje en Marokko, dreigt Algiers nu met het volledig toedraaien van de gaskraan richting Iberisch schiereiland. 

Spanje is voor meer dan een derde van zijn aardgasverbruik afhankelijk van Algerije.

Aangezien Spanje voor meer dan een derde van zijn aardgasverbruik afhankelijk is van Algerije, zorgt deze dreiging voor enige paniek in Madrid. De Spaanse minister van Energie haastte zich om te verklaren dat “het door Marokko verworven gas in geen geval uit Algerije zou komen". De idee is dat Marokko op de internationale markt gekochte LNG zou kunnen laten verwerken tot aardgas in de installaties op het Spaanse vasteland, waarna het naar het Noord-Afrikaans koninkrijk geëxporteerd zou worden via de pijpleiding die tot afgelopen oktober nog Algerijns gas naar Spanje vervoerde. Algiers is echter niet te spreken over dit plan.

Spanje bevindt zich bijgevolg in een zeer ongemakkelijke positie. Het werd aangesproken door Marokko, dat verstoken van het gas van zijn Noord-Afrikaanse buurland wanhopig op zoek is naar andere bronnen om zijn energiezekerheid veilig te stellen. Aangezien Rabat voor Spanje -en bij uitbreiding voor de EU- een belangrijke partner is bij het proberen indijken van de immigratie vanuit Afrika, kon Madrid moeilijk weigeren om te helpen zoeken naar een oplossing voor het Marokkaanse gastekort. Spanje kan zich tegelijkertijd niet permitteren om zijn gastoevoer vanuit Algerije te verliezen, zeker niet in de bredere context van internationale crisis rond gasprijzen en -toevoer als gevolg van de oorlog in Oekraïne. 

Als reactie op de westerse sancties opgelegd aan Rusland vanwege de invasie van Oekraïne, kondigde het Russisch staatsbedrijf Gazprom deze week nog aan dat het de gastoevoer naar Polen en Bulgarije stopzet. Het Algerijnse gas heeft in de zoektocht van Europese landen naar alternatieven voor het Russische gas, enorm aan belang gewonnen. Zo sloot Italië eerder deze maand een overeenkomst met Algerije om de gastoevoer vanuit dat land met 40% op te voeren.

Madrid zal een delicate diplomatieke evenwichtsoefening moeten uitvoeren om de Noord-Afrikaanse kemphanen beide te vriend te houden.             


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Thema

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.