Het Britse vliegdekschip 'HMS Queen Elizabeth' vaart met zijn aanvalsgroep naar de Zuid-Chinese Zee, met ultramoderne straaljagers op het dek. Jenny Clegg waarschuwt voor de gevaren van dit provocerend manoeuvre in de Pacifische Oceaan.

De aanvalsgroep van het Queen Elizabeth-vliegdekschip vaart voor het eerst naar de Zuid-Chinese Zee. De reis, die neerkomt op de grootste inzet van militaire middelen van Groot-Brittannië sinds decennia, is symbolisch voor de richting die het land wil inslaan voor de toekomstige generatie – het is duidelijk dat ‘Global Britain’, de buitenlandstrategie met de nadruk op de Indo-Pacifische regio, militair aangedreven wordt.

Er hangt een zekere sfeer van imperialistische ijdelheid rond dit alles – als een operette met een rechts-nationalistische partituur. Maar de harde realiteit is niet ver weg, aangezien de terugkeer naar het gebied “ten oosten van Suez” zoals Boris Johnson het omschrijft, een bijzondere betekenis krijgt in het nieuwe scenario van een koude oorlog tegen China.

Het vliegdekschip zelf, met zijn start- en landingsbanen ter grootte van drie voetbalvelden, is enorm. Het is uitgerust met de modernste technologieën en heeft achttien F-35 straaljagers aan boord - tien daarvan zijn van de Amerikaanse luchtmacht. 

De aanvalsvloot omvat drie torpedobootjagers, waarvan één Amerikaanse, twee fregatten en een kernonderzeeër bewapend met Tomahawk-raketten. De kosten zijn enorm: meer dan 6 miljard pond (bijna 7 miljard euro) voor twee van dergelijke vliegdekschepen samen, plus 1 miljard pond (1,17 miljard euro) die tot nu toe is uitgegeven aan de F-35's. Groot-Brittannië wordt geacht in totaal 138 dergelijke gevechtsvliegtuigen te kopen, wat neerkomt op nog eens 13 miljard pond (15 miljard euro).

Dat is een kolossale verkeerde besteding van middelen, voor het grootste deel afkomstig van belastingbetalers die als citroenen worden uitgeperst in naam van de bezuinigingen. Met in totaal 1.600 personeelsleden bedragen de bedrijfskosten van de aanvalsgroep alleen al 15% van het Brits militair budget of ruwweg 8 tot 9 miljard pond (9 tot 10 miljard euro). 

De route van de aanvalsvloot gaat door de Middellandse Zee, het Suezkanaal, de Arabische Golf, rond India en vervolgens naar boven door de Straat van Malakka naar de Zuid-Chinese Zee, en passeert langs talloze probleemgebieden.

De reis duurt 28 weken en omvat 90 havenbezoeken in 40 verschillende landen -meer dan een vijfde van alle naties ter wereld. Ze heeft de wederopbouw van militaire en diplomatieke betrekkingen tot doel. 

Met de straaljagers, de torpedobootjagers en de nieuwste marine-technologieën die geëtaleerd worden, en met Merlin-helikopters en -drones aan boord, heeft de aanvalsvloot iets van een varende wapenbeurs. Om het Britse militair-industrieel complex verder te stimuleren gaat BAE Systems bovendien hulp bieden aan Japan en Zuid-Korea bij het bouwen van gevechtsvliegtuigen. 

Met de straaljagers, de torpedobootjagers en de nieuwste marine-technologieën die geëtaleerd worden, heeft de aanvalsvloot iets van een varende Britse wapenbeurs.

Onderweg zal de aanvalsgroep dienen als een centraal punt voor regionale en gezamenlijke militaire oefeningen. De geplande militaire manoeuvres in de Zuid-Chinese Zee met de VS en waarschijnlijk andere staten, mogelijk zelfs Japan, zullen een zeer provocerend en gevaarlijk karakter hebben. 

Het gebied is een kruitvat: terwijl er oorlogsschepen en schepen van de kustwacht rondvaren, is er een groot risico op incidenten die snel kunnen escaleren tot een oorlog – mogelijk zelfs een conflict onder kernwapenstaten.

Global Britain zit al jaren in de pijplijn: het besluit om de vliegdekschepen te bouwen, komt net als de beslissing om Trident te vernieuwen uit dezelfde hoek als het bevel om de oorlog tegen Irak te beginnen, namelijk de regering van Tony Blair.

Na de Brexit beloofde de Britse premier Boris Johnson dat Groot-Brittannië zijn rechtmatige plaats weer zou innemen als een onafhankelijke macht met een leidende rol in de wereld. Niets is echter minder waar, zoals blijkt uit de betrokkenheid van Amerikaans personeel en militaire hardware om de vuurkracht van de HMS Queen Elizabeth te vergroten. 

In het document ‘Integrated Review of Security, Defence, Development and Foreign Policy’ identificeren de regerende Tories (de Conservatieven) China als een systemische concurrent die “onze welvaart, veiligheid en waarden bedreigt”. 

De focus op de Indo-Pacifische regio komt er in navolging van de Amerikaanse plannen voor een “Aziatische NAVO” geïnitieerd door Donald Trump in de vorm van de ‘Quadrilateral Security Dialogue’ – de Quad – bestaande uit Australië, de VS, Japan en India. 

Deze losse groepering was bedoeld om de banden tussen India en de VS aan te halen, vandaar de term Indo-Pacifisch (‘Indo-Pacific’). Joe Biden heeft van de Quad-diplomatie nu een prioriteit gemaakt. Tijdens de eerste 100 dagen van zijn presidentschap heeft hij de Quad-dialoog opgewaardeerd tot een bijeenkomst van staatshoofden. 

Biden is er verder in geslaagd Japan bij militaire oefeningen te betrekken, een teken van de verharding van de Quad-agenda.

Tot dusverre heeft Biden de kern van het beleid van Trump ten aanzien van China niet veranderd: niet betreffende de invoerrechten en niet betreffende de beperkingen voor Chinese technologiebedrijven. Hij houdt vast aan de visie dat China de “grootste strategische uitdaging” vormt voor de VS. 

Tot dusverre heeft Biden de kern van het beleid van Trump ten aanzien van China niet veranderd.

Biden heeft de vijandelijkheden zelfs opgevoerd door oorlogsschepen en torpedobootjagers naar de Straat van Taiwan te sturen en, vanuit een meer ideologische benadering, wil hij duidelijk de internationale opinie opzetten tegen China als een existentiële bedreiging voor de hele wereld. 

Het Amerikaans establishment heeft de balans opgemaakt: de unipolaire periode is voorbij, want China is duidelijk in staat gebleken om de druk van Trump te weerstaan. Erkennend dat de VS het niet langer alleen aankan, roepen de hardliners van de koude oorlog belangrijke bondgenoten op om één economisch, technologisch en militair blok te vormen - een ‘topoverleg van democratieën’ afgestemd op ‘America First’-prioriteiten waarbij de militaire kosten van de agenda gedeeld moeten worden. Het is de bedoeling om voldoende druk uit te oefenen op China om het terug ondergeschikt te maken aan het VS-leiderschap. 

Bidens kenmerkende wereldwijde strategie om China in bedwang te houden komt neer op een herordening van de Aziatische regio's. Het doel is om de fundamenten van de naoorlogse en postkoloniale orde in dat gebied definitief te slopen.

Dat wil zeggen: in het Midden-Oosten moet er een einde komen aan de verdeeldheid tussen de Golfstaten en Israël over Palestina; India moet het beginsel van ongebondenheid waar het lange tijd aan heeft vastgehouden, laten vallen; Zuidoost-Azië mag zich niet langer militair onafhankelijk opstellen; en Japan moet Artikel 9 van de Grondwet -bekend als de Vredesclausule- waarin het afziet van oorlog als soeverein recht, afschaffen.

‘Groot-Brittannië is terug’ is de boodschap die de Britse aanvalsvloot uitdraagt terwijl ze doorheen Azië vaart - door het Midden-Oosten, India, Zuidoost- en Oost-Azië. In werkelijkheid participeert Groot-Brittannië aan de agenda van een ‘krijgsheer’ die de wereld wil verdelen. 

Global Britain zal zijn militaire aanwezigheid in het Midden-Oosten versterken, zodat de VS zich meer op China kan concentreren en manieren kan zoeken om de dialoog te beïnvloeden tussen India en China over kwesties als Afghanistan, nucleaire afschrikking, vaccins, enz.

Groot-Brittannië zal zijn militaire aanwezigheid in het Midden-Oosten versterken, zodat de VS zich meer op China kan concentreren.

In Zuidoost-Azië zal de aanvalsvloot de 50ste verjaardag vieren van het ‘Five Power Defense Arrangement’, een reeks samenwerkingsverbanden rond defensie die Groot-Brittannië heeft met Singapore, Maleisië, Australië en Nieuw-Zeeland, met een oefening die de verschuiving in de richting van een alliantie in de stijl van de NAVO moet bevorderen - iets waar de VS al lang naar streeft. 

En door de hernieuwing van de militaire banden met Japan zal Groot-Brittannië dat land aanmoedigen om ook buiten zijn territoriale wateren actief deel te nemen aan regionale marine-oefeningen - een breuk met de restricties die na de Tweede Wereldoorlog waren overeengekomen. 

De Anglo-Japanse band heeft een historische betekenis, aangezien het de alliantie met Groot-Brittannië was die de opkomst van Japan tot een agressieve militaristische imperialistische staat in de hand werkte aan het begin van de 20ste eeuw.

De oorlogsvloot, die vanuit het Midden-Oosten in een brede halve cirkel rond China naar Japan reist, staat symbool voor de nieuwe rol van Groot-Brittannië als belangrijkste onderaannemer van het anti-Chinese buitenlandse en militaire beleid van de VS. 

Hoe zal China reageren? Alleen al de aankondiging in februari 2019 dat het vliegdekschip HMS Queen Elizabeth door de Zuid-Chinese Zee zou varen, leidde ertoe dat China het bezoek van de toenmalige handelssecretaris annuleerde. Dat moet toch een belletje doen rinkelen. De overgrote meerderheid van de Labour-parlementsleden lijkt verstandelijk echter niet bij machte om dit allemaal te bevatten.

De Britse vakbonden en de arbeidersbeweging moeten toch eens goed nadenken of het land, gezien de precaire toestand van de economie na Brexit, echt het risico kan lopen op een nog grotere breuk met de snelst groeiende economie ter wereld.

Dit opiniestuk verscheen als ‘Global Britain returns to rule the waves’ in het dagblad The Morning Star (UK). Het werd vertaald door Dirk Nimmegeers.