Op zaterdag 28 januari organiseerde Vrede VZW een Trefdag voor leden, sympathisanten en geïnteresseerden in Gent. Algemeen secretaris van de Britse vredesorganisatie 'Campaign for Nuclear Disarmament' (CND) ging er in gesprek met prof. Marlies Casier (Ugent). Het interessante gesprek volgde op een gesmaakt streepje muziek van Den Hoed duo en een inleidende toespraak van Kate Hudson. Dit is de vertaling van haar speech.
We leven in zeer gevaarlijke tijden – tijden die volgens mij nood hebben aan een sterke vredesbeweging. Deze week zijn de wijzers van de Doomsday Clock verzet naar 90 seconden voor middernacht – nooit eerder stonden ze zo dicht, zelfs niet op het hoogtepunt van de Koude Oorlog. De atoomwetenschappers die de klok instellen, gaven als redenen hiervoor vooral het toenemende risico op een kernoorlog, grotendeels als gevolg van de oorlog in Oekraïne, en de snel toenemende klimaatcatastrofe.
We leven in zeer gevaarlijke tijden, die nood hebben aan een sterke vredesbeweging.
De versnelling van deze twee existentiële bedreigingen maakt de vernietiging van alle levensvormen op deze planeet steeds waarschijnlijker. Soms wordt over deze catastrofale bedreigingen gesproken alsof ze op zichzelf staan, los van enige menselijke activiteit. Maar het is een feit dat zowel de nucleaire- als de klimaatdreigingen het product zijn van menselijke activiteit - en dat de uiteindelijke verantwoordelijkheid voor beide in handen ligt van een relatief klein aantal mensen: de machtigste politieke en economische elites in het Westen en Noorden.
Maar omdat deze bedreigingen het resultaat zijn van menselijk handelen, kunnen ze ook door menselijk handelen worden bestreden, gestopt en omgebogen. Zoals we weten, is het mogelijk om onze samenlevingen te transformeren. In de loop van de geschiedenis zijn er heel wat voorbeelden van hoe mensen samen veranderingen teweeg kunnen brengen, tegen de belangen en bedoelingen van de heersende elites in.
Burgerbewegingen hebben een immense impact gehad, vooral in de tweede helft van de twintigste eeuw. Vredes- en anti-oorlogsbewegingen hebben een uiterst belangrijke rol gespeeld - ik denk bijvoorbeeld aan de campagne tegen de oorlog in Vietnam, of de campagnes tegen kruis- en pershingraketten in de jaren 1980. Deze bewegingen hebben geleid tot progressieve sociale veranderingen, maar nu zien we dat veel van de grote sociale, politieke en economische verworvenheden sinds de Tweede Wereldoorlog, worden teruggedraaid. We zien aanvallen op burgerlijke vrijheden, op het recht om te protesteren, op migratie en de rechten van vluchtelingen, op vrouwenrechten, enzovoort. Daarnaast zijn we getuige van de opkomst van fake news, desinformatie, surveillance en heel wat andere kwalijke ontwikkelingen.
Onze bewegingen zijn noodzakelijker dan ooit. Ze spelen een cruciale rol in het begrijpen van wat er werkelijk aan de hand is in de wereld, en in het ontwikkelen van analyses en strategieën voor verandering die de kern van de problemen raken.
Als we kijken naar de huidige mondiale spanningen en de oorlogen die aan de gang zijn, zou ik de overkoepelende dynamiek omschrijven als het verlangen van de Verenigde Staten om zijn mondiale economische dominantie te behouden, en zijn bereidheid om dat met alle noodzakelijke middelen te bewerkstelligen. Met andere woorden, via militaire macht. En de VS is militair gezien natuurlijk volkomen ongeëvenaard.
De andere dynamiek in de wereld is multipolaire ontwikkeling, de opkomst van de staten in het mondiale Zuiden in de richting van echte duurzame en gelijke ontwikkeling, waarbij zij bijvoorbeeld hun mondiale leiderschap inzake nucleaire ontwapening voortzetten. Het is ons allemaal duidelijk welke trend de vredesbeweging internationaal steunt.
De intentie van de VS om China te beteugelen, houdt niet alleen het risico in van een koude oorlog.
De intentie van de Verenigde Staten om China in bedwang te houden -wat zeer duidelijk is geworden sinds het toenemende succes van China's economische hervormingen- houdt niet alleen het risico in van een koude oorlog, maar ook van een reële oorlog. De zogenaamde Thucydides-val, waarbij een oorlog onvermijdelijk is wanneer een grootmacht een opkomende macht probeert te dwarsbomen, mogen we niet laten gebeuren. Helaas lijkt bijna elke stap die de VS zet erop gericht om ons in die richting te sturen. De opbouw van VS-troepen in de Aziatische Stille Oceaan-regio, de ondertekening van het AUKUS-pact met het Verenigd Koninkrijk en Australië waardoor het VS-leger in die regio aanzienlijk zal worden versterkt, de pogingen om Japan over te halen ook mee te doen, ... Dit alles draagt bij tot spanningen in de regio en vergroot de kans op oorlog.
Maar dit is verre van het enige probleem. De illegale Russische invasie in Oekraïne is een ramp voor de bevolking van dat land en moet, samen met de nucleaire dreigementen die zijn geuit, krachtig worden veroordeeld. Wij veroordelen ook de uitbreiding van de NAVO. Dit nucleair bewapend bondgenootschap heeft zich sinds de jaren 1990 enorm uitgestrekt en heeft de militaire macht van de VS naar Oost-Europa en daarbuiten gebracht, binnen de grenzen van de voormalige Sovjet-Unie.
De NAVO heeft ook haar eigen opdracht uitgebreid, van een defensieve alliantie tot een alliantie die zich bezighoudt met zogenaamde ‘out of area’-activiteiten, waaronder een twintig jaar lange oorlog in Afghanistan, voet aan de grond in Latijns-Amerika, een verbintenis tot wapens in de ruimte en de overname van hetzelfde vijandige beleid ten aanzien van China als dat van de Verenigde Staten.
Ook in mijn eigen land, het Verenigd Koninkrijk, heeft de regering zich de afgelopen twee jaar de trouwste bondgenoot van de VS getoond door diens standpunt ten aanzien van China en Rusland te kopiëren en deel te nemen aan het AUKUS-pact.
Het VK heeft ook de geleidelijke afname van zijn kernwapenarsenaal omgebogen door een stijging van het aantal Britse kernkoppen aan te kondigen en het aantal scenario's uit te breiden waarin het bereid is ze te gebruiken. Het heeft blijkbaar ook zijn deuren geopend voor de terugkeer van VS/NAVO-kernwapens - de B61-12's die binnenkort ook andere landen in Europa, waaronder België, zullen ontsieren. Het nieuwe discours -dat zijn oorsprong vindt in de VS bij voormalig president Trump- over "bruikbare kernwapens", wordt nu breed aanvaard. En er is weinig gedaan om Trumps vernietiging van een reeks verdragen ter beperking van nucleaire en andere militaire krachten terug te draaien.
Een verschrikkelijk bijproduct van de oorlog in Oekraïne is een snel toenemende militarisering binnen Europa.
Een verschrikkelijk bijproduct van de oorlog in Oekraïne is een snel toenemende militarisering binnen Europa, waarbij lang bestendigd beleid vaak bijna van de ene dag op de andere wordt teruggedraaid. Dit verhoogt niet alleen het risico op een escalatie van de oorlog, maar onttrekt ook geld aan publieke diensten zoals gezondheidszorg en sociale steun, om het in oorlogswapens te steken en in de zakken van de wapenfabrikanten. Via de kritiekloze steun voor een militaire afloop van de oorlog wordt bijgedragen tot een militaristische cultuur waarin oorlogsvoering wordt gevierd en nationalisme toeneemt.
Dit is slechts een klein deel van de uitdagingen waar wij vandaag, als vredesbeweging, mee geconfronteerd worden. De omvang van de wapenhandel, de oorlogen en het moorden, de brutalisering van gemeenschappen en de vernietiging van infrastructuur, de vervuiling en de bijdrage van de militaire uitstoot aan de opwarming van de aarde - dit alles valt binnen het werkkader van de vredesbeweging.
Het is een grote uitdaging, maar dit zijn kwesties die cruciaal zijn voor de toekomst van de mensheid en voor alle levensvormen. Als beweging moeten we samenwerken, over de grenzen heen, in solidariteit, om bredere lagen van de samenleving te mobiliseren voor een cultuur van vrede, om te pleiten voor het voortbestaan van de mensheid, en om duidelijk te laten zien dat er alternatieve manieren zijn om de samenleving te organiseren - manieren die niet gepaard gaan met moord, uitbuiting en vernietiging. Een multipolaire wereld die de gelijke ontwikkeling van allen mogelijk maakt, in vrede en rechtvaardigheid, lijkt een goede keuze. Laten we als vredesbeweging samen werken om dit te verwezenlijken.