Terwijl de wereld naar het politieke theater van Trump kijkt, is zijn regering in stilte bezig met een van de meest agressieve transfers van publieke rijkdom naar privébelangen in de moderne geschiedenis van de VS.
Traditioneel worden autoritaire regimes gedefinieerd door hun capaciteit om informatie te controleren. Critici worden het zwijgen opgelegd, persorganen worden gesloten en oppositieleden worden gevangengezet of erger. De macht wordt uitgeoefend door middel van angst, geheimhouding en geweld. In het Verenigde Staten van president Donald Trump is autoritarisme geëvolueerd. Het verschuilt zich niet langer achter muren van censuur, maar gedijt in het volle zicht.
De politieke stijl van Trump draait niet om het onderdrukken van aandacht. Het gaat net om het grijpen ervan. Of hij nu dreigt om Groenland “op de een of andere manier” te annexeren, Canada bespot als de “51e staat” van de VS of de Columbia Universiteit onder druk zet om de bescherming van de vrijheid van meningsuiting op te geven, het doel is niet om controverse te vermijden. Het doel is om die te creëren.
Deze verschuiving weerspiegelt een diepere transformatie in de manier waarop macht wordt uitgeoefend in de 21e eeuw. In een wereld die beheerst wordt door algoritmes, viraliteit en een overdaad aan informatie, zoekt autoritarisme niet langer de stilte, maar het spektakel. De provocaties van Trump zijn niet zomaar uitbarstingen. Ze zijn ontworpen en getimed om de krantenkoppen te domineren, serieus toezicht te verdringen en het publiek in een staat van reactieve agitatie te houden.
Dit is niet zonder precedent. Maar in het geval van Trump is de provocatie het hele punt. Zijn regering heeft zich toegelegd op een fascistische beeldtaal, met symbolische groeten, bijeenkomsten doordrenkt van nationalisme en openlijke bedreigingen tegen politieke dissidenten, zowel in binnen- als buitenland. Maar dit is geen autoritarisme ten behoeve van pure totalitaire controle. Het is autoritarisme ten behoeve van een aandachtseconomie - waarbij verontwaardiging het aantal klicks op sociale media aandrijft en afleiding een dieper, stiller machtsmisbruik mogelijk maakt.
De afleidingsmachine: autoritarisme in het tijdperk van viraliteit
In vorige generaties probeerden autoritaire leiders misstanden te verbergen. Trump daarentegen lijkt de publieke aandacht voor zijn meest schandalige gedrag op te zoeken - niet ondanks, maar juist omwille van de controverse.
Wat gebeurt er als Trump journalisten bedreigt? Wanneer zijn regering hard optreedt tegen campusprotesten? Wanneer hij samenzweringstheorieën over buitenlandse staten aanwakkert? De media -zowel de traditionele als de sociale- exploderen met berichten, verontwaardiging en analyses. Deze cycli creëren een spektakel dat de publieke aandacht opslokt. En terwijl Amerikanen kibbelen over de vraag of de uitspraken van Trump ironisch, gevaarlijk of “gewoon pesterijen” zijn, voert zijn regering achter de schermen beleid in dat rijkdom en bedrijfsmacht concentreert.
Dat is met opzet. Toen Trump in het openbaar autoritaire leiders prees terwijl hij het idee opperde om de VS terug te trekken uit de NAVO, of toen hij een gemilitariseerde inauguratie organiseerde, compleet met nationalistische groeten en fascistische beelden, werden de krantenkoppen voorspelbaar gedomineerd -en de sociale media overspoeld- door verontwaardiging. Terwijl commentatoren debatteerden over de symbolische bedreigingen voor de democratie, werd er veel minder aandacht besteed aan de gelijktijdige pogingen van de regering om het boren naar fossiele brandstoffen uit te breiden, milieubeschermingsregels te ontmantelen en financiële dereguleringen door te drukken die rechtstreeks ten goede komen aan Trumps bedrijfsdonoren en miljardairs-bondgenoten.
Dit is de goocheltruc die het hedendaagse autoritaire populisme kenmerkt. Performatieve controverses fungeren als lokaas. Terwijl politieke tegenstanders en de pers reageren op elke nieuwe provocatie, beweegt het beleid zich stilletjes voort. De krantenkoppen richten zich op de toon van Trump, maar niet op zijn belastingbeleid; op zijn beledigingen, maar niet op zijn infrastructuurcontracten; op zijn toespraken, maar niet op zijn subsidies.
Terwijl Trump de massale deportaties opdrijft -inclusief de gedwongen uitzetting van immigranten naar El Salvador- worden deze maatregelen, die inspelen op het anti-immigrantensentiment, gekaderd als streng optreden tegen misdaad. Het is een beleid dat Trumps aanhang moet vitaliseren en de mediacyclus moet domineren met spektakel. Maar achter de krantenkoppen gaan echte slachtoffers schuil: ouders die van hun kinderen worden gescheiden, asielzoekers die geen eerlijk proces krijgen en kwetsbare mensen die worden teruggestuurd naar levensbedreigende omstandigheden. Tegelijkertijd, terwijl de publieke aandacht wordt opgeslokt door het hardhandig optreden tegen immigratie, maakt de regering in stilte voortgang met energiedeals en dereguleringen ten voordele van de economische elites.
In plaats van het debat te onderdrukken, verdrinkt Trump het in lawaai. Zijn stijl gebruikt de snelheid van de moderne media als een wapen, niet om het publieke debat te verhelderen, maar om het te overweldigen. En in die chaos verschuift de bestuursstructuur: weg van democratische verantwoording, in de richting van ongereguleerde bedrijfscontrole.
Autoritair theater en bedrijfsmacht
Terwijl de wereld naar het politieke theater van Trump kijkt, werkt zijn regering in stilte aan een van de meest agressieve transfers van publieke rijkdom naar privébelangen in de moderne geschiedenis van de VS. Achter de façade van populisme gaat een beleidsagenda schuil die sterk is afgestemd op de elites in het bedrijfsleven, miljardairsdonoren en de industrieën die baat hebben bij de ontmanteling van overheidsregulering en -toezicht.
Het belastingbeleid blijft een van de duidelijkste voorbeelden. De belastingwet die tijdens de eerste termijn van Trump werd ingevoerd, bevoordeelde in grote mate de rijken, terwijl ze maar weinig deed om de bredere economische groei te stimuleren. Nu hij weer aan de macht is, verdubbelt hij zijn inspanningen. Zijn begrotingsvoorstel voor 2025 snoeit in de financiering voor huisvesting, voedselhulp en gezondheidszorg. Ondertussen verkondigen Trump en Elon Musk vrolijk dat ze verspilling door de overheid tegengaan in naam van de efficiëntie, maar blijven ze opvallend stil over de opgeblazen bedrijfsexcessen met betrekking tot de defensie-uitgaven - waar miljarden verdwijnen in oncontroleerbare contracten, te dure wapens en extravagante en nutteloze Pentagon-projecten gehuld in patriottisme.
Trumps kabinet en kring van adviseurs bestaan uit ultra-rijken - CEO's, grote private investeerders en politieke megadonoren. De draaideur tussen zijn regering en industrieën als olie, financiën en privégevangenissen zorgt ervoor dat het overheidsbeleid niet wordt gemaakt om het electoraat te dienen, maar om de belangen van de economische elites te verankeren. In het bijzonder in de gevangenisindustrie zijn de aandelenkoersen sterk gestegen en de contracten uitgebreid doordat Trump zijn deportatie-inspanningen opvoert en de infrastructuur voor detentie privatiseert.
Hetzelfde verhaal geldt voor het energiebeleid. Terwijl de regering tekeer gaat tegen internationale klimaatakkoorden en milieu-‘wokeness’, dreigt ze stilletjes met de verkoop van openbare grond en het terugdraaien van milieubeleid ten voordele van de fossiele brandstofindustrie. De begunstigden zijn geen kleine bedrijven of werkende Amerikanen. Het zijn multinationals en een handvol ultra-vermogende aandeelhouders.
Dit is geen toevallig bijproduct van het Trumpisme - het is de kern ervan. Ondanks dat Trump zichzelf als anti-elite bestempelt, wordt zijn politieke machine gefinancierd en gehandhaafd door de rijkste families en bedrijfslobby's van de VS. Zijn alliantie met figuren als Elon Musk weerspiegelt een bredere trend: de convergentie van autoritair populisme met een nieuwe vorm van oligarchisch kapitalisme - waarbij miljardairs publiekelijk “het establishment” aanvallen om hun eigen winstgevende agenda na te streven.
Naarmate de ongelijkheid toeneemt en de democratische normen afbrokkelen, wordt de VS geconfronteerd met een gevaarlijke ontwikkeling: het ontstaan van een politieke klasse die populisme gebruikt en tegelijkertijd plutocratie bedrijft. Dit is het nieuwe autoritarisme - niet gebouwd op repressie alleen, maar op afleiding, deregulering en de strategische manipulatie van spektakel.
Verder kijken dan het lawaai
De politieke stijl van Donald Trump wordt vaak afgedaan als chaotisch of onserieus - een constante stroom van tweets, uitbarstingen en provocaties. Maar achter die chaos schuilt een doelbewuste structuur: een lus van afleiding en beleid, theater en macht. Wat op waanzin lijkt, is vaak methode. De aandachtverslindende controverses, de cultuuroorlogen, de bizarre dreigementen en uitspraken - alles dient om de aandacht van het publiek op te eisen, terwijl de regering een radicaal, elitair programma van kapitalistische plundering uitvoert.
Het echte gevaar van het Trumpisme is niet alleen wat hij zegt en doet, maar ook wat hij ons belet te zien. Terwijl de mediacycli draaien en de verontwaardiging losbarst op de sociale media, worden hele lagen van beleid geschreven om bedrijfsbelangen te dienen, publieke goederen te privatiseren en nationale rijkdom opwaarts te kanaliseren.
Dit gaat niet alleen over optiek of opruiende retoriek - het is een wezenlijke en groeiende vorm van autoritarisme. Trump gebruikt de instrumenten van de staatsmacht om dissidentie aan te pakken, de oppositie te intimideren en kwetsbare gemeenschappen te straffen. Hij maakt van repressie een politieke strategie. Van agressief optreden tegen studenten die protesteren tot de massale deportatie van immigrantengezinnen, deze acties zijn niet symbolisch - het zijn doelbewuste mechanismen om de controle te consolideren en de weg vrij te maken voor een hyperkapitalistische plutocratische agenda. De slachtoffers zijn echt en de gevolgen zijn structureel, niet theatraal.
Om dit bestuursmodel te weerstaan, moeten we niet alleen de confrontatie aangaan met de autoritaire esthetiek en de zeer reële slachtoffers die het creëert, maar ook de oligarchische basis ervan blootleggen. Dit vereist het ontmantelen van de kapitalistische plutocratie die gedijt binnen deze virale autoritaire politieke- en mediacultuur, en ze actief in stand houdt. Dat betekent dat we door het lawaai heen moeten breken, het geld moeten traceren en niet alleen vragen moeten stellen bij wat Trump doet, maar ook bij wie er maar al te vaak in de schaduw van de camera's van profiteert.
Dit vertaalde artikel verscheen eerder op Common Dreams