Een opvallende vaststelling die men kan maken bij de gebeurtenissen in Tunesië en Egypte betreft de teruggetrokkenheid van het leger. In beide gevallen spelen de militairen een 'bedarende' rol, en is de politie en het veiligheidskorps de eigenlijke kop van Jut voor de betogers. Zou het feit dat de legers van beide landen zich 'terughoudend' en 'afstandelijk' tot 'sympahtie-vol' opstellen, te maken kunnen hebben met de manier waarop Washington naar deze volksopstanden kijkt? Er zijn immers heel wat banden tussen Washington en de legerleiding van beide landen.

De regimes van zowel Ben Ali als Hosni Mubarak zijn al decennialang de trouwe en betrouwbare partners van het Westen. Onder hun bewind is de militaire samenwerking tussen het nationale leger en het Pentagon zeer intens geweest. Egypte is na Israël de belangrijkste ontvanger van Noord-Amerikaanse militaire hulp. De militaire steun aan Tunesië is heel wat bescheidener maar toch constant en omvat verschillende domeinen. Bij de huidige omwentelingen lijkt men in Washington, en in het Westen in het algemeen, bevreesd om voluit de 'oude' elite te blijven steunen. Vrij snel werd Ben Ali losgelaten, en ook Mubarak in Egypte wordt zeker niet ten alle prijze de hand boven het hoofd gehouden. Men weet dat de huidige leiding niet door de bevolking wordt gedragen, en men is bevreesd dat het volksprotest oncontroleerbare wegen uit zou gaan. Speelt het nationale leger, als verbindingsstuk met Washington, in de huidige woeilige tijden van Tunesië en Egypte een rol die toelaat dat de Westerse hoofdkwartieren nog even de kat uit de boom kunnen kijken? Is het leger de 'lokale' vertegenwoordiger die er moet voor zorgen dat de Westerse belangen niet worden geschaad bij een regimewissel?

Want er staat wel wat op het spel. Elk land van Noordelijk Afrika is volgens de Verenigde Staten van belang in de strijd tegen het terrorisme, en volgens de Europese Unie in de strijd tegen de illegale migratie. Dat geldt ook voor Tunesië. Egypte is van bijzonder belang voor de wereldeconomie aangezien het beide oevers van het Suez-kanaal controleert waarlangs een belangrijk deel van de wereldhandel passeert, inclusief olieleveringen. Egypte is bovendien een goede partner van Israël.

Tunesië

Tunesië is een actieve partner in de moderne internationale economie, vooral voor textielproductie, met als belangrijkste afzetmarkten Frankrijk en Duitsland. Het heeft een 'Association Agreement' met de EU, dat het land in een vrijhandelsrelatie geeft met Europa voor goederen, maar niet voor landbouw of diensten. Er is ook een doorgedreven samenwerking om de illegale migratie richting EU tegen te gaan. Tunesië neemt deel aan 'Operation Active Endeavour' van de NAVO, die toezicht organiseert in het Middellandse-Zeegebied. Het land is eveneens lid van de Mediterrane Dialoog van de NAVO, en laat NAVO-schepen toe in de haven van Tunis.

In de Amerikaanse strijd tegen het terrorisme speelt Tunesië een grote rol. Het staat in de top-20 van begunstigden van het internationaal trainingsprogramma van het Pentagon. Tunesië is een van de 10 landen die deelnemen aan het 'U.S. Trans-Sahara Counterterrorism Partnership'(TSCTP). Dit is een regionaal programma van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken om de landen van Noord-Afrika en de Sahel te ondersteunen in hun strijd tegen het terrorisme. Van 2007 tot 2009 kreeg Tunesië op die manier 13 miljoen dollar hulp voor bilaterale en multilaterale maneuvers, regionale conferenties en opleidingen door de Amerikaanse speciale eenheden. Dit bedrag komt bovenop de 19 miljoen dollar die Tunesië in 2008 en 2009 opstreek voor uitrusting en en opleiding in het kader van het contra-terrorisme.

Een gemeenschappelijke militaire commissie (VS-Tunesië) komt eenmaal per jaar samen, en beide landen voeren geregeld gezamenlijke militaire oefeningen uit. De VS is de belangrijkste wapenleverancier van Tunesië via het 'Foreign Military Sales'-programma. Volgens het Amerikaanse 'Defense Security Cooperation Agency', rekent Tunesië op fondsen van het 'U.S. Foreign Military Financing'-programma om het Amerikaans materieel up to date te houden. 70% van het Tunesische legermaterieel is immers van Amerikaanse makelij. Het Amerikaans Congres was het Tunesië van Ben Ali duidelijk gunstig gezind want het stemde vlot in met de verhoging van de oorspronkelijk budgetaanvraag van 2,6 miljoen dollar FMF-steun voor 2009, tot 12 miljoen dollar. Eind december 2009 keurde het Congres nog een verhoging van het FMF-budget voor 2010 goed, van 15 miljoen dollar naar 18 miljoen dollar. Fondsen in het kader van FMF en sectie 1206 (zie tabel), financieren materiaal voor grenscontroles, helikopters, machinegeweren, kogelvrije kledij, nachtkijkers voor de scherpschutters, enzovoort.

VS Steun aan Tunesië (x duizend $)

FMF: Foreign Military Financing

ESF: Economic Support Funds

IMET: International Military Education and Training funds

INCLE: International Narcotics Control and Law Enforcement Funds

NADR: Non-proliferation, Anti-Terrorism, Demining, and Related Programs funds

(Bron: State Department Congressional Budget Justifications, FY2010-FY2011).

Egypte

Sedert 1979 is Egypte met 1,3 miljard dollar de tweede grootste begunstigde van de militaire bijstand van het Pentagon (na Israël). Cairo staat vijfde op de ranglijst van de civiele 'hulpontvangers' na Afghanistan, Israël, Pakistan en Haïti. De laatste tien jaar is de civiele hulp wel gezakt zodat het totale hulppakket (civiel én militair samen) van 2,1 miljard in 1998, gestaag verminderde naar de 1,5 miljard van 2010. Gedurende jaren is het Goederen Import Programma van USAID zowat het belangrijkste project geweest van deze VS-instelling om de Egyptische privé-sector van Amerikaanse producten te voorzien. Vandaag worden deze inspanningen verder gezet in verschillende sectoren via het 'Middle East Partnership Initiative'(MEPI).
De militaire samenwerking met de VS diende om het Egyptische leger te moderniseren, en de regionale veiligheid en stabiliteit te bevorderen, zoals dat heet. Via de 'Foreign Military Financing' programma's kon het Egyptische leger beschikken over F-4 en F-16 jachtvliegtuigen, tanks, pantservoertuigen, helikopters, luchtafweer, verkenningstoestellen, enz. Meer dan 100 miljoen dollar van de 'Foreign Military Financing' ging naar uitrusting om de Egyptische grens met Gaza te beveiligen en de Palestijnse smokkel tegen te gaan. De VS en Egypte organiseren ook gezamenlijke militaire manoeuvres, met inbegrip van de ontplooiing van VS troepen in Egypte. Om de twee jaar wordt 'Operation Bright Star' georganiseerd, de grootste militaire oefening in de regio. Eenheden van de 6de Vloot van de VS-marine meren geregeld aan in Egyptische havens.

Volgens Wikileaks is men in het Pentagon een beetje ongeduldig aan het worden omdat het Egyptisch leger blijft zweren bij de klassieke oorlogsvoering en kennelijk te weinig boodschap heeft aan de moderne, mobiele en flexibele inzet van de troepen.

Besluit

De militaire samenwerking tussen de afzonderlijke legers van Tunesië en Egypte enerzijds en de VS anderzijds is van een dergelijk niveau dat ze voor Washington een interessant instrument vormt om in deze onzekere tijden toch een goede (machts)positie te behouden in beide landen. De houding van het leger komt perfect overeen met de oproepen van Washington om de 'overgang waardig, kalm en geweldloos' te laten verlopen. Hiermee hoopt het Westen zich een goede uitgangspositie-via-tussenpersonen te kunnen verschaffen om de ontwikkelingen in een bepaalde richting te kunnen sturen. De eigen belangen zullen op die manier veilig gesteld worden.

2 februari 2011

Lees ook:

*Sociaal protest in Egypte (Uitpers juli-augustu 2009) http://www.uitpers.be/artikel_view.php?id=2423

*Egypte in beweging (Uitpers mei 2008) http://www.uitpers.be/artikel_view.php?id=2008

*Egypte en (schijn)democratische kneepjes van het vak (Uitpers mei 2007) http://www.uitpers.be/artikel_view.php?id=1658

Bronnen:

http://www.cfr.org/egypt/congressional-research-service-egypt-background-us-relations/

www.fas.org/sgp/crs/row/RS21666.pdf

Elisabeht Bumiller, Pentgon faces test of influence with ally http://www.nytimes.com/2011/01/30/world/middleeast/30military.html

Corry Pein, Tunesia before the riots

http://www.warisbusiness.com/news/tunisia-before-the-riots-631-million-in-us-military-aid/