De jongste weken verklaarde de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan herhaalde keren dat er een nieuwe Turkse invasie in Noord-Syrië op til is. “Wij zetten een nieuwe stap in de vestiging van een veiligheidszone van 30 kilometer langs onze zuidgrens. We zullen Tal Rifaat en Manbij opkuisen", aldus Erdoğan.
Beide Noord-Syrische steden staan onder de controle van de Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF), waarvan de Koerdische Volksbeschermingseenheden (YPG en de vrouwelijke evenknie YPJ) de hoofdmoot uitmaken. Volgens Ankara is de YPG/YPJ een tak van de ‘terroristische’ Koerdische Arbeiderspartij, PKK. Noord-Syrië valt onder het autonome bestuur van een alliantie van progressieve partijen en bewegingen die er een democratische confederaal model uitbouwden, dat pluralistisch, gendergelijk en basisdemocratisch wil zijn.
Als de Turkse president zijn dreigementen waarmaakt, dan zou het de vierde keer zijn in een paar jaar tijd dat het Turkse leger aan de zijde van door Ankara uitgeruste Syrische huurlingen van het Syrische Nationale Leger (SNL) de grens met Syrië oversteekt, om zich vervolgens in de veroverde zones te vestigen. In 2016 verhinderden het Turkse leger en hun radicaal islamistische bondgenoten de aansluiting van Koerdische gebieden door de regio Jarablus-Azaz te bezetten (operatie ‘Eufraats Schild’). Begin 2018 was de noordwestelijke Syrische enclave Afrin aan de beurt (operatie ‘Olijftak’). Daarop volgde operatie ‘vredeslente’ (oktober 2019) die uitmondde in een meer dan 100 km lange bezettingszone langs de Turkse grens van Tell Abyad (Gire Spi in het Koerdisch) tot Ras al-Ayn (Serekanye).
Turkije beweert dat het er ‘veilige zones’ heeft opgezet. In werkelijkheid maken de bezetters zich volgens mensenrechtenorganisaties schuldig aan mensenrechtenschendingen, etnische zuiveringen, plunderingen en executies. Bovendien zijn er geregeld onderlinge gevechten tussen fracties van het Syrische Nationale Leger, die zich als krijgsheren gedragen.
Vluchtelingen
Behalve de ‘strijd tegen de terreur’ wil Ankara ook Syrische vluchtelingen in deze bezette zones vestigen, hoewel de meesten helemaal niet van deze streek afkomstig zijn. “We werken nu aan een nieuw project voor de vrijwillige terugkeer van 1 miljoen Syriërs”, aldus de Turkse president die zo hoopt een antwoord te bieden aan de groeiende weerstand tegen de 3,7 miljoen Syrische vluchtelingen in zijn land. In Tal Rifaat, een van de geviseerde gebieden, zitten 100.000 Koerdische vluchtelingen uit Afrin. Een Turkse invasie zal ertoe leiden dat er in Syrië zelf een nieuwe vluchtelingenstroom op gang komt.
Het is niet de eerste keer dat de Turkse president ermee dreigt om Noord-Syrië opnieuw binnen te vallen, maar nu lijkt het toch menens. Volgens berichten zijn de huurlingen van het SNL druk in de weer met de voorbereidingen en mobiliseren ze de nodige strijders die onder het commando zullen vallen van pas gevormde militaire raden.
Verkiezingen
Volgend jaar is een belangrijk verkiezingsjaar met zowel presidentiële als parlementaire verkiezingen. De economische crisis heeft de populariteit van Erdoğan in die mate aangetast dat het wel eens zijn laatste jaar als president zou kunnen zijn. In mei bedroeg de inflatie 73,5% op een jaar tijd. De voedselprijzen stegen met 91,6%. Op een jaar tijd is de waarde van de Turkse lira tegenover de euro met bijna de helft gedaald. Met een nieuwe ‘antiterroristische’ invasie in Noord-Syrië kan hij het nationalistisch sentiment in zijn land bespelen zodat het volk zich achter hem schaart in de strijd tegen de gemeenschappelijke vijand.
Voordeel halen uit oorlog in Oekraïne
De Turkse president lijkt daarnaast ook de geopolitieke crisis als gevolg van de oorlog in Oekraïne te willen gebruiken voor een persoonlijk voordeel. De timing is geen toeval. De VS en de andere NAVO-lidstaten hebben Turkije nodig. Het land ligt aan de Zwarte Zee met de strategische Bosporus als enige maritieme toegang die Turkije gesloten houdt voor Russische oorlogsschepen. Anderzijds heeft Ankara zich opgeworpen als bemiddelaar tussen Oekraïne en Rusland en probeert het een akkoord te bekomen over het transport van Oekraïens graan. De VS is er dan weer alles aan gelegen om Turkije zoveel mogelijk weg te houden van Rusland. Hoewel beide rivalen tegengestelde kampen steunen in Syrië, Libië en in het conflict tussen Azerbeidzjan en Armenië, is Turkije ook een belangrijk transitland voor Russisch energietransport (reden waarom Turkije zich niet bij de sancties tegen Rusland heeft aangesloten) en is het afhankelijk van de miljarden aan jaarlijkse inkomsten van Russische toeristen. Ook kocht Turkije een luchtdefensiesysteem in Rusland tot groot ongenoegen van Washington en de andere NAVO-leden.
Veto tegen Fins en Zweeds NAVO-lidmaatschap
Voldoende redenen om een oogje dicht te knijpen voor de oorlogspolitiek van Turkije. De NAVO bewaart al weken het stilzwijgen over een andere Turkse militaire inval, in Noord-Irak, die officieel gericht is tegen de aanwezigheid van de PKK-guerrilla in het gebied. Nochtans gaat het om een flagrante schending van het internationaal recht en een ernstige inbreuk op de soevereiniteit van Irak. Ankara wil nu zijn bondgenoten dwingen om hard op te treden tegen de Koerdische ‘terroristen’ van de PKK en YPG. Turkije spreekt voorlopig zijn veto uit tegen het kandidaat-lidmaatschap van Zweden en Finland bij de NAVO omdat beide landen volgens Turkije een thuishaven bieden aan de PKK. Erdoğan wil zijn veto bovendien maar laten vallen als de NAVO haar steun verleent aan zowel het militair optreden in Noord-Irak als aan de geplande nieuwe invasie van Noord-Syrië. Ankara wil ook dat er een eind komt aan de samenwerking tussen de VS en de SDF in de strijd tegen de Islamitische Staat.
De klok tikt want de NAVO wil op de top in Madrid eind juni Finland en Zweden officieel als kandidaat-lid aanvaarden en dat kan maar als daarover een consensus bestaat. De stem van Turkije is dus noodzakelijk.
Het is moeilijk inschatten of en in welke mate de NAVO-lidstaten Turkije tegemoet willen komen. Vooralsnog lijkt de VS zich te verzetten tegen de Turkse plannen om Noord-Syrië nogmaals binnen te vallen. “Elke escalatie in Noord-Syrië is iets waartegen wij ons zouden verzetten, en wij steunen de handhaving van de huidige posities van het staakt-het-vuren. Wij vrezen dat een nieuw offensief de regionale stabiliteit zal ondermijnen”, reageerde VS-minister van Buitenlandse Zaken Blinken. De vraag is of Washington wel echt dwars zal liggen omdat de inzet groot is. In het verleden mocht Turkije ook zijn gang gaan, ook al hecht de VS veel waarde aan het bondgenootschap met de SDF waardoor het ook de Syrische olievelden in de autonome regio kan controleren.
Iran en Rusland
Ook Iran en Rusland willen niet dat Turkije nog extra grondgebied in Noord-Syrië inpalmt. Als Turkije en het SNL Tal Rifaat innemen dan opent dat immers de weg voor een nieuwe frontlijn aan de noordzijde van Aleppo. Bovendien grenzen er twee belangrijke sjiitische nederzettingen aan Tal Rifaat, reden waarom Iran er al extra troepen (milities) heeft laten ontplooien. Rusland, dat steun verleent aan het regime in Damascus, is om dezelfde redenen gekant tegen een Turkse inval. Omwille van belangrijkere geostrategische redenen zou het evenwel geneigd kunnen zijn om Turkije zijn gang te laten gaan, omdat het een wig kan drijven tussen Ankara en andere NAVO-landen. Ook Moskou heeft de vorige Turkse invasies getolereerd omdat de Koerden weigerden zich terug aan het gezag van Damascus te onderwerpen.
De SDF heeft verklaard dat het ditmaal wel de steun zal zoeken van de Syrische regering als Turkije doorzet met zijn plannen. Damascus zal niet graag zien dat de Syrische rebellen de geviseerde gebieden inpalmen en zo Aleppo bedreigen, maar de vraag is of het militair in staat is om Turkije en zijn huurlingen weerwerk te bieden.
