122 landen keurden een verdrag goed dat kernwapens verbiedt. Een mijlpaal in de geschiedenis. België, dat VS-kernbommen in Kleine Brogel herbergt, ondertekende het niet. Nochtans staat het principe van nucleaire ontwapening al jaren in opeenvolgende regeerakkoorden.
Op 7 juli 2017 gaven 122 landen hun akkoord aan een verdrag dat kernwapens verbiedt. Daarmee beschikken we, 72 jaar na Hiroshima en Nagasaki, over een nieuw legaal en bindend instrument voor de eliminatie van deze gruwelijke massavernietigingswapens - net zoals dat het geval is voor biologische en chemische wapens. Terecht is er sprake van 'een historisch moment', zoals Elayne Whyte Gomez, de voorzitster van de onderhandelingen die tot het verdrag hebben geleid, euforisch declareerde. Want het is inderdaad meteen ook 'het eerste multilateraal verdrag voor nucleaire ontwapening dat gesloten wordt in meer dan twintig jaar tijd'. Het is de bekroning van vele jaren van campagnes, betogingen, debatten en lobby-activiteiten die vele miljoenen mensen wereldwijd mobiliseerden.
België en de andere NAVO-lidstaten misten jammer genoeg hun afspraak met de geschiedenis. Ze stuurden hun kat naar de onderhandelingen. Alleen Nederland onderhandelde mee, maar was aan het slot het enige land dat tegenstemde. Singapore onthield zich. Daarmee vallen de maskers af.
Belgische spreidstand
In België staat het principe van nucleaire ontwapening al jaren in opeenvolgende regeerakkoorden. In het huidige regeerakkoord heet het dat 'nadrukkelijk alle geloofwaardige en doelgerichte inspanningen met het oog op effectieve en evenwichtige ontwapening in de wereld, zowel op nucleair als op conventioneel gebied' worden onderschreven. En verder: 'We blijven ijveren voor internationale initiatieven met het oog op een verbod of minstens een betere controle op wapensystemen met een willekeurig bereik en/of een buitensporig effect op burgers..."
De Belgische regering koos er voor om de onderhandelingen, die nochtans perfect passen binnen de termen van het regeerakkoord, te boycotten
Holle woorden en loze beloftes. De Belgische regering koos er immers voor om de onderhandelingen, die nochtans perfect passen binnen de termen van het regeerakkoord, te boycotten. In de praktijk vaart ons land al decennia lang een kernwapenkoers en schaart het zich volledig achter de nucleaire politiek van de NAVO. Ons land herbergt VS-kernbommen op de luchtmachtbasis in Kleine Brogel en staat in voor het transport daarvan, ook al is dat in strijd met het non-proliferatieverdrag uit 1970 dat stipuleert dat niet-kernwapenstaten direct noch indirect de controle mogen verwerven over kernwapens. De vraag is hoelang ons land die spreidstand wil en kan volhouden.
Verdrag maakt kernwapens illegaal
Het nieuwe verdrag verbiedt het gebruik, het dreigen met gebruik, de ontwikkeling, het testen, de aanmaak, de verwerving, het bezit, de opslag en transfer van kernwapens. De overdracht van of controle over kernwapens wordt onder het nieuwe verdrag expliciet verboden. Ook is eender welke vorm van assistentie bij kernwapenactiviteiten niet toegestaan. Dat is niet zonder gevolgen. Dat zou bijvoorbeeld kunnen betekenen dat banken waarin de overheid aandeelhouder is en die investeringen hebben lopen in de kernwapenproductie voortaan in principe niet langer zullen mogen opereren in landen die het verdrag hebben ondertekend. Hoe je het ook draait of keert, het pro-kernwapenbeleid van de Belgische regering zal voortaan gepaard gaan met een politiek, juridisch en economisch prijskaartje.
Het klopt dat de zwakke plek van het nieuwe verdrag ligt in het feit dat geen van de landen met kernwapenarsenalen (de VS, Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland, China, Israël, India, Pakistan en Noord-Korea) het heeft getekend. Daardoor zou het volgens critici vooral om een symbolisch verdrag gaan. Dat valt nog te bezien. De Verenigde Staten hebben niet zomaar veel energie gestoken in het bestrijden van deze verdragsonderhandelingen en de andere NAVO-lidstaten zwaar onder druk gezet om er niet aan deel te nemen. Dat lijkt er op te wijzen dat het om meer dan symboliek gaat. De mensheid beschikt nu immers over een juridisch instrument dat nucleaire wapens niet alleen immoreel vindt, maar ze effectief ook illegaal maakt. Het zal het voor de pro-kernwapenstaten op termijn alleen maar moeilijker worden om hun bevolking uit te leggen waarom ze zich verzetten tegen een verdrag dat deze gruwelijke massavernietigingswapens verbiedt.
Nieuwe kansen voor volledige ontwapening
Het biedt nieuwe mogelijkheden om een einde te maken aan de politieke hypocrisie. Hoe geloofwaardig is het immers om vanop het preekgestoelte Noord-Korea te overladen met banbliksems, terwijl de Amerikaanse regering onder president Obama heeft beslist om het hele kernwapenarsenaal de komende decennia te moderniseren voor een slordige en absurde 1 biljoen dollar! (ja, u leest het goed). Het is pas door zelf te ontwapenen dat andere landen er kunnen toe worden aangezet om dat zelf ook te doen. Het verdrag biedt daartoe nu de mogelijkheid en een procedure. Kernwapenstaten kunnen afspreken om het verdrag op hetzelfde ogenblik te tekenen waarna een deadline en verificatiemogelijkheden kunnen worden bepaald die leiden tot effectieve nucleaire ontwapening. Dat lijkt me de beste manier om nucleaire freeriders als Noord-Korea terug aan boord van de ontwapening te hijsen.
In België is het nu wachten op een politieke meerderheid die consequent met opeenvolgende regeringsverklaringen en overeenkomstig de wil van de meerderheid van de bevolking het verdrag zal ondertekenen. Daarna kan de in het verdrag voorziene procedure worden opgestart om de hypergevaarlijke massavernietigingswapens die in Kleine Brogel staan opgesteld, terug te sturen naar afzender. Dat vergt wellicht enige moed, maar het plaatst ons land aan de juiste kant van de geschiedenis.