Afgelopen maart was het 20 jaar geleden dat de VS Irak binnenviel en bezette. De oorlog heeft aan minstens 800.000 tot 1,1 miljoen Irakezen het leven gekost, en resulteerde in nog veel meer gewonden, verminkten en permanent ontheemden. De invasie en de daaropvolgende militaire bezetting hebben de ooit moderne infrastructuur en een groot deel van het milieu van Irak verwoest, terwijl ze de sociale structuur van het land kapotmaakten. De oorlog leidde tot religieuze en etnische verdeeldheid, creëerde een onpeilbare corruptie en liet een erfenis achter van sektarische milities en terroristische organisaties, waaronder ISIS. Oorlogsmisdaden gepleegd door het VS-leger en particuliere aannemers, zelfs buiten de aanvankelijke misdaad van agressie, vermenigvuldigden zich van Abu Ghraib, over Fallujah, tot het Nisour-plein en verder.
Op 17 maart kondigde het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag zijn aanklacht wegens oorlogsmisdaden aan tegen de president van het land wiens troepen iets meer dan een jaar geleden een ander land zijn binnengevallen, bezetten en er vreselijke oorlogsmisdaden begaan. Terwijl we blijven oproepen voor een onmiddellijk staakt-het-vuren en onderhandelingen om de oorlog in Oekraïne te beëindigen, weten we dat het tot verantwoording roepen voor oorlogsmisdaden -in alle oorlogen- een dringende noodzaak blijft. De aanklacht tegen president Vladimir Poetin is terecht, aangezien de invasie van Oekraïne illegaal was en de aanhoudende aanval en bezetting van het Oekraïense grondgebied door Rusland een duidelijke schending van het internationaal humanitair recht vormen. Amerikaanse oorlogsmisdadigers ontbreken echter in hetzelfde beklaagdenbankje.
Het is dus eveneens waar dat de president, evenals de vicepresident, de minister van Defensie (nu dood), en veel meer hoge ambtenaren van de Verenigde Staten aangeklaagd hadden moeten worden -en nog steeds zouden moeten worden- wegens oorlogsmisdaden. De invasie van Irak was, net als die van Oekraïne, illegaal. De VS-bezetting was een schending van het internationaal humanitair recht. En VS-troepen pleegden gruwelijke en goed gedocumenteerde oorlogsmisdaden.
De duidelijk illegale oorlog in Oekraïne wordt door de VS vooral veroordeeld als een schending van de door Washington zelf gedefinieerde en frequent aangehaalde “rules based order” ('op regels gebaseerde orde'). Er wordt verantwoording geëist, en de VS verleent het Internationaal Strafhof -zij het met tegenzin- zelfs enige mate van legitimiteit om Poetin en andere Russische functionarissen ter verantwoording te roepen.
De mogelijkheid dat Poetin door het Hof ter verantwoording zou worden geroepen, werd met gejuich onthaald in Washington en in de VS-media. President Biden en andere functionarissen behoren tot degenen die de aanklacht tegen Poetin bejubelen, ondanks de aanhoudende weigering van de VS om inlichtingen of andere bijstand te verlenen aan het ICC met betrekking tot oorlogsmisdaden in Oekraïne of elders. Zij vrezen namelijk dat steun aan het ICC een precedent zou scheppen voor de jurisdictie van het Hof over de VS-troepen en politieke leiders die verantwoordelijk zijn voor Irak en voor andere oorlogsmisdaden op zoveel plaatsen in de wereld – een verantwoordelijkheid die sinds lang wordt afgewezen in Washington.
Zij wel, maar wij niet
Het is niet nieuw dat Washington beweert het ICC in principe te steunen, terwijl het weigert de jurisdictie van het Hof daadwerkelijk te erkennen. De VS behoort tot de zeven landen -samen met Israël, China, Irak, Libië, Qatar en Jemen- die tegen het Verdrag van Rome stemden, dat het Internationaal Strafhof in 1998 in het leven riep. Rusland ondertekende het Verdrag in 2000, maar trok zijn handtekening in 2016 opnieuw in, twee jaar na zijn interventie in Oekraïne en annexatie van de Krim. Washington ondertekende in 2000 uiteindelijk ook, maar ratificeerde het Verdrag nooit, en trok zijn handtekening zelfs nog terug voor Rusland dat deed. In 2002 gaf toenmalig president George W. Bush -die zich al aan het voorbereiden was op zijn illegale oorlog in Irak- zijn VN-ambassadeur John Bolton de opdracht om de VS "uit het Verdrag te schrijven". Drie jaar later tekende Bush wat bekend werd als de 'Invade The Hague'-wet, die het VS-leger machtigde om het nodige geweld te gebruiken om eender welke VS-burger die gearresteerd zou worden door het Internationaal Strafhof, te bevrijden.
Dit soort van 'overwinnaarsrecht' -al heel lang onderdeel van het Amerikaans exceptionalisme- is sinds de Tweede Wereldoorlog een gekend verhaal in de VS-politiek en geschiedschrijving. Maar het is minder verborgen en explicieter geworden gedurende de laatste twee decennia, de periode waarin de wereldwijde 'Oorlog tegen Terrorisme' zoveel in de wereld veranderde. In nog recentere jaren heeft de ongrijpbare 'op regels gebaseerde orde' het internationaal recht vervangen voor Washington als de basis van zijn wereldwijde legitimiteit. En een deel van die verschuiving gaat terug op de oorlog in Irak.
In 2002 en begin 2003, toen de VS en zijn Britse medestanders zich klaarmaakten om Irak binnen te vallen op basis van leugens over niet-bestaande massavernietigingswapens, denkbeeldige banden tussen Al Qaeda en de Iraakse regering, beweringen over het brengen van "democratie", enzoverder, drong Washington aan op een resolutie van de VN-Veiligheidsraad die hun oorlog expliciet zou autoriseren. Eerdere resoluties die Irak bedreigden werden niet aangenomen door de Veiligheidsraad (VR) op grond van Hoofdstuk VII van het VN-Handvest, een voorwaarde om een oorlogsdaad te legaliseren. 11 van de 15 VR-leden weigerden de destijds voorgestelde resolutie aan te nemen. Zonder toestemming van de Raad lanceerden de VS en het VK hun oorlog toch, een duidelijke schending van het internationaal recht.
De toenmalige secretaris-generaal van de VN, Kofi Annan, zou uiteindelijk erkennen dat de oorlog illegaal was. Deze vaststelling was gebaseerd op het feitelijk internationaal recht - de verdragen, conventies en convenanten die zijn geschreven, overeengekomen, ondertekend en geratificeerd door regeringen die zich aan de voorwaarden ervan willen houden. Ze omvatten het VN-Handvest, de Conventies van Genève en Den Haag, verbodsverdragen inzake het produceren of gebruiken van specifieke soorten wapens (ondertussen vallen kernwapens hier eindelijk ook onder), en nog veel meer. De VS-oorlog in Irak was illegaal omdat de invasie in strijd was met de artikels 39 en 51 van het VN-Handvest. Het gebruik van witte fosfor als wapen was in strijd met het Verdrag inzake chemische wapens. De marteling van gevangenen in de Abu Ghraib-gevangenis en elders, en een groot aantal andere militaire acties waren in strijd met veel van de Verdragen van Genève, en nog veel meer.
Wanneer VS-functionarissen en deskundigen andere regeringen beschuldigen van het verwerpen van de nooit gedefinieerde, nooit opgeschreven, nooit overeengekomen 'op regels gebaseerde orde', is er geen aanwijsbare wet of regel waarnaar wordt verwezen, het is gewoon een verklaring dat het de VS niet bevalt hoe een andere regering opereert. De 'op regels gebaseerde orde' van de 21e eeuw is de orde die wordt gedefinieerd en opgelegd door de VS en zijn naaste bondgenoten. De duidelijk illegale Irak-oorlog van Washington schond echter geen amorfe 'op regels gebaseerde orde'. Hij schond de lang gevestigde en specifieke principes van het internationaal recht.
De schendingen van het bestaand internationaal recht waren algemeen bekend, maar werden grotendeels genegeerd door VS-ambtenaren en de reguliere media. Er zijn nooit VS-functionarissen ter verantwoording geroepen voor hun misdaden, er zijn geen herstelbetalingen aangeboden door de VS voor de enorme verwoesting die de oorlog heeft aangericht in Irak, en er zijn evenmin excuses aangeboden.
De vergelijking hier heeft niets te maken met het verdedigen van de acties van Rusland. Het lijdt geen twijfel dat Rusland oorlogsmisdaden gepleegd heeft in Oekraïne en dat daarvoor verantwoording moet worden afgelegd. Het is ongetwijfeld ook waar dat autoritaire en agressieve leiders van over de hele wereld de straffeloosheid van George W. Bush, Dick Cheney, Donald Rumsfeld en anderen die verantwoordelijk zijn voor de VS-oorlogsmisdaden in Irak, hebben aangegrepen als een groen licht voor hun eigen misdaden.
Als de VS-oorlogsmisdadigers serieus ter verantwoording waren geroepen, had dit sommige van de andere militaristische autoritaire leiders in de wereld -waaronder misschien Vladimir Poetin- waarschijnlijk weerhouden van sommige van hun illegale acties.
Op dit moment staan de meeste landen in de wereld -ook zij die kritiek hebben op de provocaties de afgelopen decennia van de VS/NAVO ten opzichte van Rusland- negatief tegenover de inval van Rusland in Oekraïne. De meeste Europese en andere VS-bondgenoten volgen de VS/NAVO-lijn, sommige om hun eigen redenen, andere onder druk van de VS. Maar veel andere regeringen weigeren terecht de sancties van Washington en de gevaarlijke escalatie van deze verschrikkelijke oorlog te steunen. Sommige aarzelen ook om de Russische invasie te veroordelen, omdat ze de VS hypocrisie en dubbele standaarden kwalijk nemen. Verantwoording afleggen gebeurt niet vanzelf, daar moet voor gevochten worden - in alle gevallen, ook in het geval van de VS.
De weigering van opeenvolgende VS-regeringen om hun voorgangers ter verantwoording te roepen voor oorlogsmisdaden in Irak, en zelfs de voortzetting van veel van die criminele acties, heeft ernstige gevolgen gehad voor Irak en voor de wereld. De beste manier om het volk van Oekraïne en het volk van Irak te helpen, is ook de VS ter verantwoording te roepen voor zijn misdaden.
Dit artikel verscheen eerder op Common Dreams
