Al snel werd de schizofrene positie van België duidelijk. In woorden zijn we voorstander van een kernwapenvrije wereld, maar onze daden getuigen van het tegenovergestelde. Wat dient er te gebeuren willen we werk maken van een serieuze kernontwapening?

Om de vijf jaar vindt er een toetsingsconferentie van het NPV plaats om de werking van het verdrag te evalueren en een stappenplan voor de komende jaren op te stellen. Dit jaar vindt de tiende toetsingsconferentie plaats van 27 april tot 1 mei in New York. Ter voorbereiding werd eind vorig jaar een voorstel van resolutie over de toetsingsconferentie ingediend door Michel De Maegd (MR). Op dinsdag 10 maart vond in de Commissie een hoorzitting plaats met een panel experten om een stand van zaken te maken van het NPV en het voorstel van resolutie te beoordelen. Dit panel bestond uit Dr. Tom Sauer (UAntwerpen), Dr. Georgios Kritikos (European External Action Service), Sigurd Schelstraete (FOD Buitenlandse Zaken), Jean-Marie Collin (ICAN France) en Ludo De Brabander (Vrede vzw/Belgische Coalitie tegen Kernwapens) die op de hoorzitting hun visie gaven op het belang van nucleaire ontwapening en de belangrijke rol van het NPV hierin.

Het NPV trad 50 jaar geleden in werking en berust op drie pijlers: de niet-verspreiding van kernwapens, het vreedzaam gebruik van kernenergie en de kernontwapening. Anno 2020 moeten we echter vaststellen dat er nog steeds 14.000 kernkoppen staan opgesteld op meer dan 100 locaties in 14 landen. Hoewel het NPV tot vandaag een belangrijk instrument tegen de verspreiding van kernwapens blijft, heeft het de verspreiding niet kunnen tegenhouden. Sinds het afsluiten ervan zijn er namelijk vier kernwapenstaten bijgekomen, waarvan drie (Israël, India en Pakistan) die het NPV niet hebben getekend en Noord-Korea die in 2003 aankondigde uit het verdrag te stappen. Tevens is het luik van kernontwapening in het NPV een volledige mislukking gebleken. Vandaag zitten we immers in een nieuwe kernwapenwedloop waarbij kernwapenstaten hun bestaande arsenalen ‘moderniseren’, nieuwe wapens ontwikkelen en astronomische budgetten daarvoor aan de kant zetten.

Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat het NPV uitgehold dreigt te worden en zijn mede de reden voor de oprichting van het Verdrag voor een Verbod op Kernwapens (TPNW) dat in juli 2017 het daglicht zag. Hoewel ons land weigert het TPNW te ondertekenen en er in de hoorzitting werd beweerd dat het TPNW andere verdragen zou ondermijnen, is het verbodsverdrag juist een aanvullend instrument dat de doelstelling van het NPV op vlak van kernontwapening en non-proliferatie kan versterken. Daarom hamerden zowel Tom Sauer als Ludo De Brabander tijdens de hoorzitting op de inclusie van het TPNW in de resolutie als een belangrijk multilateraal verdrag dat ook door België getekend moet worden.

Na een inleidende uiteenzetting van het expertenpanel werden de commissieleden uitgenodigd om vragen te stellen en van gedachten te wisselen. Een zeker pessimisme over het slagen van de toetsingsconferentie was meteen voelbaar. Ook wees de vraag “hoe België een concreet verschil kan maken in een multipolaire wereld” eerder op een minderwaardigheidsgevoel dan op ambitie. We mogen echter niet vergeten dat België al eerder - en succesvol! - een voortrekkersrol heeft genomen in de ontwapeningsonderhandelingen over landmijnen in 1997 en opnieuw met betrekking tot clustermunitie in 2008.

Verder werd gevraagd naar de legale consequenties van de kernwapens die in Kleine Brogel staan gestationeerd. België is namelijk één van de vijf NAVO-lidstaten die Amerikaanse kernwapens huisvest op zijn grondgebied. Dit is echter in strijd met artikel 2 van het NPV dat niet-kernwapenstaten verbiedt om dergelijke wapens te ontvangen of er de directe en indirecte controle over te verwerven. Daarom eist de vredesbeweging een terugtrekking van de Amerikaanse kernwapens in Kleine Brogel. Er moet ook klaarheid komen over de incompatibiliteit van de ‘nuclear sharing’ van de NAVO met het NPV.

Tot slot werd er gepolst naar een stand van zaken in het Midden-Oosten. Hierbij werd de aandacht meteen gevestigd op het grensconflict tussen kernwapenstaten India en Pakistan, op de nucleaire wapens in Israël en op Iran die zich, na de eenzijdige opzeg van de VS, dreigt terug te trekken uit de Irandeal. Hierop waarschuwde Dr. Tom Sauer met een streng ultimatum: “Ofwel mag iedereen kernwapens bezitten, ofwel niemand. Een logische keuze!” 

Hoewel het niet expliciet werd verwoord, dringt er zich na de discussie maar één echte vraag op: waarom laten we een militaire alliantie (de NAVO) onze beslissingen bepalen? Het Belgisch parlement zou soeverein en autonoom moeten kunnen beslissen. Het gaat immers om een essentiële veiligheidskwestie waarin de belangen van de bevolking moeten worden verdedigd en niet die van de VS. Vrede roept het parlement op om zijn internationale verantwoordelijkheid te nemen en duidelijk te kiezen voor zowel de verwijdering van de kernwapens in Kleine Brogel als de ondertekening van het TPNW.

Lees het volledige dossier hier.