Op 29 december informeerde leider van de Likud partij, Benjamin Netanyahu, de Israëlische president Isaac Herzog dat hij erin geslaagd was een regering te vormen. Netanyahu kwam op de proppen met de meest rechtse en ultrareligieuze regering in de geschiedenis van Israël, een megakabinet met 31 ministers. In de 120-koppige Knesset wist hij een meerderheid van 63 parlementsleden achter zich te scharen. De regeringsvorming verliep moeizaam en volgde op een aanslepende politieke crisis die resulteerde in vijf verkiezingen op vier jaar tijd.
De jongste stembusgang (op 1 november 2022) werd gewonnen door de Likud-partij (32 zetels - een stijging van 2 zetels) met in haar zog een sterke winst (van 6 naar 14 zetels) voor het extreemrechtse kartel van de Religieuze Zionistische Partij, 'Otzma Yehudit' (Joodse Kracht) en 'Noam' (Aangenaamheid). Beide politieke groepen vormden een regering met de ultraorthodoxe partijen 'Shas' (11 zetels - een stijging van 1 zetel) en het Verenigd Torah Judaïsme (7 zetels).
Zelfs Avigdor Lieberman, de leider van de nationalistisch seculiere 'Yisrael Beiteinu' (Israël Onze Thuis; 6 zetels - een verlies van 1 zetel) sprak in een tweet van een "regering van duisternis”. Lieberman is nochtans een voormalige bondgenoot van de kersvers premier Netanyahu, in wiens regering (‘Netanyahu III’, 2013-2015) hij minister van Buitenlandse Zaken was. Lieberman moet qua extremisme niet onderdoen voor dat van het extreemrechtse kartel dat in de nieuwe ‘duistere’ regering is gestapt. Op een verkiezingsmeeting in 2015 liet Lieberman zich eens ontvallen dat “al zij die tegen ons zijn” moesten onthoofd worden. Zijn woorden waren gericht tegen de Arabieren (Palestijnse Israëli’s) in zijn land die 20% van de Israëlische bevolking uitmaken.
In de huidige nieuwe knesset dreigt het debat vooral een onderonsje te worden tussen rechtse en extreemrechtse partijen. De ooit almachtige Arbeiderspartij is gedecimeerd tot 3 zetels (verlies van 4 zetels). De zionistisch linkse partij Meretz haalde zelf de kiesdrempel niet meer en verloor alle zes zetels.
Likud, de partij van Netanyahu werd na de verkiezingen opnieuw de grootste formatie in het parlement. Om een meerderheid te versieren moest hij het op een akkoord gooien met de alsmaar invloedrijkere extreem- en orthodox-rechtse partijen. Daardoor maakte hij ze nog meer salonfähig dan zo al het geval was. Ook internationaal.
Internationale reacties
Hoewel VS-president Biden erop wees dat zijn regering verder zal ijveren voor een twee-statenoplossing met de Palestijnen, verklaarde hij ernaar uit te kijken om met zijn “vriend” Netanyahu samen te werken. Er is weinig kans dat de VS de 3,8 miljard dollar aan jaarlijkse militaire steun voor Tel Aviv zal opschorten, ook niet als de nieuwe Israëlische regering effectief werk maakt van de bijkomende discriminerende en antidemocratische maatregelen die zijn beloofd in het regeerakkoord. Het nieuwe kabinet plant de erkenning van tientallen ‘outposts’ in de Palestijnse gebieden, wat ingaat tegen het huidige beleid van Washington. Outposts zijn joodse nederzettingen in bezet gebied die niet met de goedkeuring van Israël gebouwd werden. Ze worden dus niet erkend door de Israëlische staat. Volgens het internationaal recht zijn uiteraard alle nederzettingen in bezet gebied illegaal, ook als de Israëlische regering ze gebouwd heeft.
De Europese Unie herhaalt al jarenlang dat het tegen de illegale nederzettingen is, zonder consequenties tegenover dit principe te stellen. Ze streeft officieel naar een twee-staten-oplossing zonder daar enige voorwaarden aan te verbinden voor de Israëlisch-Europese samenwerking op het vlak van de handel en diverse onderzoeksprogramma’s. Door de voortdurende expansie van de nederzettingen is die twee-staten-oplossing echter een illusie geworden.
De nieuwe regering maakt van de Israëlische soevereiniteit over de bezette gebieden een speerpunt. Het eerste punt van de ‘basisprincipes’ van de nieuwe coalitie stelt: “Het joodse volk heeft een exclusief en onvervreemdbaar recht op alle delen van het Land van Israël”, en het expliciteert dat dit ook de bezette Golan, en ‘Samaria en Judea’ omvat. Samaria en Judea zijn de begrippen die Israëlische kolonisten hanteren voor de Westelijke Jordaanoever, het gebied waar volgens de EU de toekomstige Palestijnse staat moet komen. Dat weerhield Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen er niet van om Netanyahu te feliciteren en ernaar uit te kijken om samen “te werken aan de versterking van onze relaties”.
Netanyahu kreeg ook heel vlug felicitaties van zowel de Russische president Poetin als van de Oekraïense president Zelensky. Poetin sprak met lof over de jarenlange inspanningen van Netanyahu om de relaties tussen beide landen te versterken. Netanyahu bezocht Rusland al zeven keer en onder zijn premierschap werd er tussen beide landen een apart militair communicatiekanaal opgericht dat moet vermijden dat Israëls bombardementen op Syrische doelwitten (Iraanse wapentransporten voor de Libanese Hezbollah) tot misverstanden leiden. Zelensky tweette dat hij met de Israëlische premier nauw wil samenwerken om te komen tot hechtere relaties. Netanyahu heeft laten uitschijnen dat Oekraïne onder zijn bewind voortaan kan rekenen op Israëlische wapenleveringen, wat de vorige Bennett-Lapid-regering weigerde.
Netanyahu ligt voorspelbaar goed in de markt bij autoritaire leiders. De Hongaarse premier Victor Orban “kijkt ernaar uit om de samenwerking uit te breiden” en voegde eraan toe: “het is tijd voor grote dingen”. Premier Netanyahu ontwikkelde in het recente verleden goede relaties met de Europese Visegrad-landen (Polen, Hongarije, Tsjechië en Slovakije), wat een gemeenschappelijk EU-standpunt over de Palestijnse kwestie nog meer bemoeilijkte. Zelfs de neofascistische Italiaanse premier Meloni toonde zich enthousiast over de nieuwe Israëlische regering. Toen Meloni in september werd verkozen belde Netanyahu haar persoonlijk op om haar te feliciteren. Netanyahu maakte zo een openlijk einde aan het Israëlisch beleid om geen contacten te onderhouden met partijen die verwantschap vertonen met nazistische of neonazistische denkbeelden.
Discriminatie
Als je een blik werpt op het regeerakkoord en op het profiel van de leiders van de extreemrechtse flank van de nieuwe coalitie, hoeft dat niet te verbazen. Zo wil de nieuwe regering de bevoegdheid van het Grondwettelijk Hof om wetgeving van de Knesset te vernietigen en regeringsbesluiten terug te draaien inperken om zo de macht van de uitvoerende macht vergroten. Ook wil de regering de bestaande antidiscriminatiewetgeving amenderen waardoor gendersegregatie op activiteiten niet langer als discriminerend wordt gezien indien in overeenstemming met religieuze gebruiken en overtuigingen.
Enkele dagen voor de regeringsvorming namen extreemrechtse parlementsleden al het initiatief om het wettelijk mogelijk te maken om diensten te weigeren die ingaan tegen hun geloofsovertuiging. Dat zou de deur kunnen openen voor discriminatie tegen vrouwen, niet-joden en de LGBTQ+-gemeenschap. Verschillende parlementsleden van de Religieuze Zionistische Partij verdedigden al het standpunt dat dokters of hoteleigenaars geen diensten hoeven te leveren aan leden van de LGBTQ+-gemeenschap.
Partijleider Bezalel Smotrich omschreef zichzelf als een “fiere homofoob”, pleitte voor aparte kraamklinieken voor ‘Arabieren’ en joden en vond justitie ‘te liberaal’. Smotrich wil de Westelijke Jordaanoever annexeren. In 2005 werd hij gearresteerd omdat hij ervan verdacht werd een gewelddadige pro-kolonisten manifestatie te plannen. Hij wordt als onafhankelijke minister toegevoegd aan het ministerie van Defensie waar hij de verantwoordelijkheid krijgt over de nederzettingen in bezet gebied die hij wil uitbreiden. Hij krijgt op die manier niet alleen een grote controle over de planning en het constructieproces van de nederzettingen, maar ook over maatregelen tegen ‘illegale’ Palestijnse constructies, wat er mogelijks voor zal zorgen dat er nog vlugger beslist zal worden om Palestijnse huizen te vernietigen. Op jaarbasis gaat het volgens de Verenigde Naties nu al over enkele honderden huisvernietigingen. Ook andere ministers van zijn partij krijgen bevoegdheden over de nederzettingen.
Veroordeelde racist bevoegd voor ordehandhaving
Itamar Ben-Gvir, partijleider van Joodse Kracht, krijgt een nooit eerder geziene bevoegdheid over de ordehandhaving als nieuwe minister voor Nationale Veiligheid. Hij krijgt ook grenscontrole in zijn portefeuille. Hij pleit voor een laksere regeling voor de politiediensten om vuurwapens te gebruiken, voor immuniteit voor ordehandhavers tegen eventuele vervolging voor oorlogs- en andere misdaden tijdens het uitoefenen van hun ambt, en voor de herinvoering van de doodstraf. Ben-Gvir bezocht onlangs het tempelcomplex rond de Al Aqsa Moskee om zijn standpunt dat joden er moeten kunnen bidden kracht bij te zetten. Daarmee zou hij de jarenlang gerespecteerde status quo doorbreken die gebaseerd is op religieus respect. Voor de Palestijnen is Ben-Gvirs bezoek een uiting van provocatief machtsvertoon van een bezetter.
Ben-Gvir is een openlijke racist en voormalige aanhanger van de extremistische rabbijn Meir Kahane. Kahane streefde met zijn Kachpartij naar de complete segregatie van Palestijnse en joodse Israëli’s en wilde bij wet seks of een huwelijk tussen joden en Palestijnen verbieden. Hoewel Amnesty International, Human Rights Watch en de Israëlische mensenrechtenorganisatie Btselem Israël op basis van de criteria van de anti-apartheidsconventie van de VN (1973) inmiddels als een "apartheidsstaat" definiëren, kunnen de initiatieven en standpunten van de extreemrechtse regeringspartijen zorgen voor een verdere verdieping en normalisering van dit apartheidssysteem.
Zelfs voor Naftali Bennett, een andere extreemrechtse politicus die een jaar lang premier was in de vorige regering wiens afkeer voor Netanyahu het belangrijkste cement vormde, is Ben-Gvir te extremistisch. In het verleden weigerde Bennett om op dezelfde electorale lijst als Ben-Gvir op te komen omdat laatstgenoemde een foto in zijn woonkamer had hangen van Baruch Goldstein. Goldstein was een joodse kolonist die in 1994 koudweg 30 Palestijnen vermoordde en nog eens 150 anderen verwondde toen ze aan het bidden waren in de Palestijnse stad Al-Khalil (Hebron). Tegen Ben-Gvir zijn tientallen klachten ingediend voor het aanzetten tot haat en racisme, en hij liep ook enkele veroordelingen op. Het is veelbetekenend voor de staat van de democratie in Israël dat net deze extremist nu verantwoordelijk is voor de ordehandhaving en grenscontroles.
