Hoewel NAVO-Secretaris-Generaal Jens Stoltenberg tijdens een recente ontmoeting met de president van Letland verklaarde dat de fundamenten van de NAVO sterk zijn, is de verdeeldheid binnen het bondgenootschap zelden zo groot geweest.

Onvoorspelbare Trump

Binnen de NAVO is het bang afwachten voor wat de onvoorspelbare president Trump in petto heeft. Vorig jaar in juli, op de NAVO-top in Brussel, veegde hij zijn bondgenoten de mantel uit omdat ze naar zijn mening te weinig vooruitgang boeken op vlak van de defensie-uitgaven. Vooral de Duitse Bondskanselier Angela Merkel moest het ontgelden. Duitsland geeft maar 1% aan defensie uit, wat ver onder de NAVO-norm van 2% van het BBP is. Vorig jaar liet de Amerikaanse president verstaan dat het deze norm wat hem betreft slechts een minimum is. Eerder noemde hij de NAVO ook al ‘verouderd’ en zorgde hij voor een chaotisch verloop van de top in 2017, die eveneens in Brussel plaats vond. Berlijn lijkt het Witte Huis aan de vooravond van de NAVO-bijeenkomst gunstig te willen stemmen door de Duitse bijdrage aan het gemeenschappelijke budget te verhogen zodat de VS en Duitsland voortaan evenveel (16%) besteden. Een eerder symbolische daad, want het gaat enkel over de kosten van het hoofdkwartier en enkele militaire operaties, samen goed voor 2,5 miljard dollar.

Een andere splijtzwam zijn de Turkse relaties met Rusland en de oorlogspolitiek die Ankara voert in Noord-Syrië. De Turkse president Erdogan ergert zich al jaren aan de Amerikaanse militaire steun voor de Syrische Democratische Troepen (SDF) in Noord-Syrië waarvan de Koerdische Volksbeschermingseenheden (YPG) de kern uitmaken. In de ogen van Erdogan is de YPG een afdeling van de ‘terroristische PKK’. De spanning daarover tussen Ankara en Washington, vooral met het Pentagon, zorgde ervoor dat Turkije toenadering zocht tot Moskou waar Erdogan zijn plan voor een Turkse bufferzone in Noord-Syrië probeerde te slijten. Dat leidde ertoe dat Turkije afgelopen zomer het Russische luchtafweersysteem S-400 aankocht tot grote woede van Washington dat Turkije schrapte uit het F-35-programma. Dat lijkt weinig indruk te maken op Ankara dat op het punt staat om een tweede S-400 contract te tekenen. Desondanks gaf Trump, tegen de zin van het establishment in Washington, Turkije groen licht om Noord-Syrië binnen te vallen. Hij maakte dat militair mogelijk door de Amerikaanse troepen uit de grenszone terug te trekken.

Hersendood

Het Turkse optreden in Noord-Syrië is een grote kopzorg binnen de NAVO. Vooral de Franse president Macron stak zijn ergernis over de Turkse invasie in Noord-Syrië niet onder stoelen of banken. Aan de vooravond van de invasie, had hij in een onderhoud met de woordvoerster van de SDF in het Elysée nog maar net zijn solidariteit uitgedrukt met deze progressieve militie omwille van de succesvolle strijd tegen de Islamitische Staat. In een interview met The Economist zei Macron dat de NAVO zo goed als hersendood is. Hij zei ook dat er geen enkele coördinatie bestaat over de strategische besluitvorming tussen de Verenigde Staten en hun NAVO-bondgenoten. In een onderhoud met de Stoltenberg verdedigde de Franse president zijn uitspraak als een ‘wake-up call’, maar de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Mevlut Cavusoglu reageerde door te verklaren dat Frankrijk het terrorisme steunt.

Duitsland was evenmin te spreken over Macrons uithaal naar het westers bondgenootschap. De Franse president en de Duitse bondskanselier Merkel clashten afgelopen week tijdens een diner waar ze de dertigste verjaardag van de val van de Berlijnse muur vierden. Merkel spelde Macron de les met de woorden: “Ik begrijp je verlangen naar ontwrichtende politiek, maar ik ben het beu om de stukken te verzamelen. Steeds opnieuw moet ik de tassen die je hebt gebroken aan elkaar lijmen.” Merkel heeft het duidelijk nog niet verteerd dat Macron als enige zijn veto stelde over Europese toetredingsonderhandelingen met Noord-Macedonië.

Hoewel velen binnen het NAVO-establishment het eens lijken te zijn met de Franse president dat Trumps onvoorspelbaarheid en humeurigheid de NAVO schade toebrengen en er wrevel bestaat over diens vriendschappelijk omgang met de autoritaire Turkse president Erdogan, geloven ze dat het verkeerd is om die twijfels publiekelijk te uiten. Merkel noemde Macrons uitspraak daarom ook ‘drastisch’.

De grote verdeeldheid, zoniet crisis binnen de NAVO, zorgde ervoor dat de verwachtingen over de top in Londen naar beneden bijgesteld zijn, die de facto gedegradeerd is tot een feestje voor de 70ste verjaardag van het Bondgenootschap. Nochtans, dat feestje vond al eerder dit jaar plaats tijdens de NAVO-top in Washington op 4 april, toen het Noord-Atlantisch verdrag in deze hoofdstad werd getekend.

Vooralsnog slaagt de Alliantie er nog in om de schijn hoog te houden met gezamenlijke afspraken over strategische doelstellingen. De militaire budgetten van de afzonderlijke lidstaten gaan verder de hoogte in. Tegen eind volgend jaar hoopt Stoltenberg dat die met 100 miljard zijn toegenomen, ook al is de aarzeling bij een aantal lidstaten groot om effectief de 2%-norm – zoals in 2014 afgesproken – te halen omdat de budgettaire ruimte daarvoor ontbreekt. Verder is tijdens een ontmoeting met de NAVO-ministers van buitenlandse zaken eerder deze maand, beslist dat de ruimte een nieuw operationeel domein moet worden van de alliantie, naast lucht, land, zee en de cyberruimte. Een ander belangrijk onderwerp is de ‘energieveiligheid’, waarmee de NAVO haar mondiale rol onderstreept. Ook de relaties met Rusland, de groeiende macht van China en de wapenbeheersing staan hoog op de agenda. Dat laatste klinkt overigens nogal cynisch. De NAVO en haar lidstaten zijn de belangrijkste drijvende kracht achter de bewapening. Samen beheersen ze twee derde van de wereldwijde wapenhandel en vertegenwoordigen ze meer dan de helft van de militaire uitgaven in de wereld.

(Dit opiniestuk verscheen op Knack.be)