Door een zeer dramatische gebeurtenis op 6 augustus 1945 trad de mensheid toe tot het nucleaire tijdperk. Er viel een kernbom op Hiroshima, wat tienduizenden rechtstreekse doden veroorzaakte, gevolgd door nog veel meer indirecte doden en andere slachtoffers. Deze explosie heeft voor de publieke opinie in de wereld een onuitwisbaar merkteken gezet op het nucleaire dossier. Sedertdien heeft de hele planeet te kampen met de nucleaire dreiging. De civiele ongevallen van Three Mile Island (1979), Tsjernobyl (1986) en onlangs Fukushima (2011) vormen er het zichtbare deel van. Zelfs indien vandaag de kwestie van de kernwapens minder in de media verschijnt, is de dreiging ook hier blijvend aanwezig. Met de komst van het terrorisme en de recente gebeurtenissen rond kerncentrales zijn de zaken nog ingewikkelder geworden en is het risico er zeker niet op verkleind. Integendeel.

De huidige situatie heeft drie onderling verbonden componenten : het militaire, het civiele en het terroristische aspect.

Militair

Het militaire aspect heeft zijn hoogtepunt gekend tegen het eind van de jaren 1980 toen de nucleaire arsenalen van de VS en de Sovjet-Unie respectievelijk 23.000 en 39.000 kernkoppen bevatten. Daarbij moesten we nog de officiële voorraden voegen van Frankrijk, Groot-Brittannië en China. Sindsdien hebben de START en SORT verdragen ervoor gezorgd dat de arsenalen van de kerngrootmachten de Verenigde Staten en Rusland gedaald zijn naar zo'n 1550 kernkoppen elk. In Europa zijn er dan nog zo'n 200 kernbommen waarvan er 14 à 20 stuks in Kleine Brogel (België) liggen. Verschillende andere landen hebben ondertussen op min of meer discrete wijze hun eigen kernwapen(arsenalen) ontwikkeld: India, Pakistan, Israël, Noord-Korea. Gelukkig werd de bom na Hiroshima en Nagasaki nooit meer effectief ingezet. In het officiële discours dient het kernwapen voornamelijk als afschrikking. Nochtans bevestigde president G.W. Bush nog dat de VS een beleid van 'first use' blijft aanhouden, terwijl ook de NAVO en zijn 28 lidstaten – al dan niet kernmachten – in het Nieuw Strategisch Concept een nucleaire strategie behouden. In werkelijkheid zijn de gevolgen van een kernaanval zo ernstig dat diegene die het wapen zou durven gebruiken tegen een tegenstander, er een enorme prijs zou moeten voor betalen op het internationale toneel. De idee van afschrikking is dus een lege doos.

Naast dit alles kan het gebruik van wapens met verarmd uranium niet langer geminimaliseerd worden. Deze zijn van een andere (kleinschaligere) aard dan de nucleaire wapens maar ze zorgen voor een eeuwenlange vervuiling van de gronden in de landen waar ze werden ingezet (o.a. Joegoslavië, Irak, Afghanistan en wie weet in Libië). De bevolking van deze regio's hebben erg te lijden onder deze vervuiling.

Civiel

Met het civiele aspect van de nucleaire kwestie komen we terecht bij de kernreactoren voor elektriciteitsopwekking, maar ook bij medische en industriële toepassingen. De recente catastrofe in Fukushima (Japan) herinnerde ons eraan dat ook het civiel gebruik van de nucleaire technologie niet zonder gevaar is. Toegegeven, indien alles verloopt volgens plan is er het gevaar niet groter dan bij natuurlijke straling, maar de mens is niet onfeilbaar en kan niet alle onvoorzienbare parameters beheren om het risico tot nul te herleiden. Een catastrofe behoort altijd tot de mogelijkheden, met voor langere tijd desastreuze gevolgen voor grote delen van de bevolking. We moeten nu nog altijd de gevolgen dragen van de ramp in Tsjernobyl van 25 jaar geleden. Ook de regio rond Fukushima zal op zijn minst tientallen jaren besmet blijven. Waar en wanneer grijpt een volgende nucleaire catastrofe plaats? Niet bij ons, zeggen de verdedigers van het nucleaire. Onze centrales zijn zeer veilig. Dat is in elk geval wat de nucleaire sector beweert. Maar waarom is er dan de vrees dat de oudste kerncentrales de eerder aangekondigde stress-tests niet met succes zullen doorstaan? Men verzekerd ons dat de beschermende omhulsels van de kerncentrales zelfs voorzien zijn op een neerstortend vliegtuig. De oudere types van kerncentrales zijn enkel bestand tegen de inslag van een eenmotorige Cessna 210 van 1,5 ton of een tweemotorige Lear Jet 23 van 5,7 ton tegen een snelheid van 360 km per uur. De recentere centrales zouden beschermd zijn tegen de impact van een militair jachtvliegtuig. Maar we zijn mijlenver verwijderd van een Boeing 747 van 400 ton inclusief 100 ton kerosine tegen 900 km per uur. Zonder te spreken over de rampzalige gevolgen die een vliegtuigcrash kan hebben zelfs indien het gevaarte naast de eigenlijke reactor inslaat. Als we dan weten dat bijvoorbeeld de kerncentrales van Tihange (bij Luik) in het verlengde liggen van de landingsbaan van de luchthaven van Bierset, waar elke dag grote vrachtvliegtuigen landen en opstijgen, kunnen we ons toch vragen stellen. Heeft men ons over de veiligheid van de kernreactoren niet wat voorgelogen?

Terrorisme

De terroristische dreiging valt uiteraard volledig onder de militaire geheimhouding. Wellicht behoort de klassieke aanmaak van een kernwapen door terroristen tot het rijk der fantasie, en misschien zijn de gevolgen van een 'vuile' bom (radioactief materiaal verspreid door een klassieke explosie) in de eerste plaats psychologisch en economisch. Toch is de beveiliging van de totale nucleaire sector (zowel civiel als militair) een noodzaak die de geheimhouding en militarisering vereist van een civiele sector waarover iedereen voor een grotere transparantie pleit.

Besluit

Gedurende tientallen jaren kwam de voornaamste nucleaire dreiging van de militaire arsenalen van de toenmalige grootmachten. Officieel beweerde men dat het nucleaire voor civiel gebruik en voor militair gebruik volledig gescheiden waren. Vandaag hebben de catastrofes van Tsjernobyl en Fukushima ons geleerd dat ook het civiele minder veilig is dan wat de voorstanders van nucleaire energie ons steeds hebben voorgehouden. De aanslagen van 11 september 2001 in New York tonen op hun beurt aan dat het voordien onwaarschijnlijke geachte risico van een terroristische aanval niet zomaar van tafel kan worden geveegd. De nucleaire dreiging is van een puur militaire dreiging uitgegroeid tot een veelvormig risico. Tegenover een groot nucleair ongeval staat de mens onmachtig, zowel de menselijke gevolgen als de economische en ecologische gevolgen vallen niet te berekenen.

Daarom eisen wij:

De terugtrekking van de kernwapens uit België en uit Europa.

Een internationale conventie die het atoomwapen wereldwijd verbiedt.

Een wereldwijd verbod op het militair gebruik van verarmd uranium en nucleair afval.

Een democratische controle op het nucleaire voor civiel gebruik.