Verbijsterd kijken en luisteren ondergetekenden, oud-strijders van de nieuwsdiensten op de openbare omroep, naar jullie uitzendingen als het gaat over oorlog en vrede in Oekraïne en daarbuiten. We vragen ons af waar het evenwicht gebleven is in jullie berichtgeving tussen voorstanders van almaar meer bewapening voor België en Europa en voorstanders van vreedzame, diplomatieke oplossingen.
Dit blijkt vooral – maar niet uitsluitend – in de debatten die we in Terzake en De afspraak mogen aanschouwen. Voorstanders van herbewapening, meestal (gewezen) militairen, krijgen ongelimiteerd en zonder kritische vragen de gelegenheid hun mening ongezouten te verkondigen. Mensen met een andere mening worden hoogst zelden uitgenodigd en moeten zich uitgebreid verantwoorden. Dat Jonathan Holslag reserveofficier is en docent aan het NATO Defence College wordt hem nooit verweten, maar Tom Sauer, een wetenschapper die zich beroepshalve met vraagstukken van veiligheid en ontwapening bezighoudt, moet zich verantwoorden omdat hij actief is in de katholieke vredesbeweging Pax Christi.
Zelden of nooit wordt de kernvraag gesteld: betekenen meer vliegtuigen, tanks, drones en raketten inderdaad ook meer veiligheid voor de burger? Veiligheid van de burgers betekent ook dat Brusselaars de metro kunnen nemen zonder het risico te lopen doodgeschoten te worden door drugscriminelen. Verhogen meer F35-bommenwerpers dit soort veiligheid? En wat met de gevolgen van de klimaatcrisis, waarover geen enkele politicus zich nog zorgen schijnt te maken? Waarom stellen jullie die vragen nooit aan Theo Francken, de minister van Oorlog, die om de haverklap in jullie studio’s zit?
Oud-NAVO-baas Willy Claes pleit al een hele poos voor het opstarten van ontwapeningsgesprekken, zoals dat het geval was tijdens de Koude Oorlog. Dat deed hij ook in De afspraak. Maar zijn oproep viel op een koude steen. Niemand die eraan dacht de kijker uit te leggen hoe dat in elkaar zat.
Wat jullie wel doen, is een terminologie hanteren die de oorlogstaal normaliseert en banaliseert. In het journaal wordt het woord ‘oorlogsdreiging’ roekeloos en achteloos in het dagelijkse taalgebruik geïntroduceerd. Wat deze oorlogsdreiging precies inhoudt en of ze met de werkelijkheid overeenkomt, daar wordt niet op ingegaan. Voortdurend gaat het over ‘defensie-uitgaven’ waar eigenlijk ‘militaire uitgaven’ bedoeld wordt. Defensie is meer dan alleen militaire afschrikking en veiligheid, meer dan bescherming tegen buitenlandse agressie.
Slechtste NAVO-leerling
Waarom nemen jullie klakkeloos de bewering over dat België de slechtste NAVO-leerling van de klas is, omdat we de financiële norm niet halen? Vergeten wordt dat België wat deze uitgaven betreft in absolute cijfers op de veertiende plaats komt in de rangorde van de 31 NAVO-landen, dat is halverwege het peloton en niet aan de staart. Tussen 2017 en 2024 verdubbelde ons militaire budget tot 7,9 miljard euro. Hoezo onderfinanciering?
Een basisprincipe van de journalistiek is dat je een verhaal moet checken en dubbelchecken en het langs alle kanten belichten. Pas dan kan je de waarheid achterhalen. Eenzijdige voorlichting draagt daar niet toe bij. Terwijl dat precies is wat jullie doen. We hebben er uiteraard geen enkel bezwaar tegen dat de militaristen aan het debat deelnemen, maar waar blijft de tegenstem?
Waarom wordt nooit de vraag gesteld waarom voormalige Sovjet-staten zo nodig lid moesten worden van de NAVO? Op 9 februari 1990 heeft de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken James Baker publiekelijk gezegd dat de NAVO na de hereniging van Duitsland “geen inch” zou opschuiven naar het oosten. Die belofte is niet gehouden. Steeds meer aan Rusland grenzende gewezen Oostblok-landen werden lid van de NAVO.
In 2007 verwees Vladimir Poetin op de veiligheidsconferentie in München, in aanwezigheid van alle belangrijke NAVO- en EU-leiders, naar die niet gehouden belofte. Een jaar later werd op de NAVO-top in Boekarest, op aandringen van de Verenigde Staten, het NAVO-lidmaatschap beloofd aan Oekraïne en Georgië. Wat was daar zo belangrijk aan voor Europa? Dat het opnieuw de vijand werd van Rusland?
Werd Poetin voorheen door onder meer Tony Blair beschouwd als een ‘goede’ dictator, ondanks zijn vele misdaden, nu werd hij een ‘slechte’ dictator, een vijand van de NAVO.
Dat het mogelijke NAVO-lidmaatschap van Oekraïne de directe oorzaak was van de Russische invasie in februari 2022 maakte de voormalige NAVO-baas Jens Stoltenberg overduidelijk in een toespraak tot het Europees Parlement in september 2023. “Om oorlog te vermijden wilde Poetin ons een document laten ondertekenen waarin we beloofden dat Oekraïne geen lid zou worden van het bondgenootschap”, zei Stoltenberg en hij voegde eraan toe: “Natuurlijk hebben we dat geweigerd.”
Geloofwaardigheid
Dit rechtvaardigt uiteraard de Russische invasie niet maar de oorlog in Oekraïne zou er vermoedelijk nooit gekomen zijn als er, na de val van de Berlijnse Muur, een gemeenschappelijke veiligheidsstructuur was ontstaan, waar niet alleen Boris Jeltsin, de toenmalige Russische president, maar ook zijn jonge opvolger Poetin naar streefde.
Mogen we van een onafhankelijke openbare omroep niet verwachten dat hij onderzoek doet naar de oorzaken van die mislukking? Zou dat zijn geloofwaardigheid niet meer ten goede komen dan mee te stappen in de oorlogshysterie waarmee we om de oren worden geslagen?
We roepen daarom de opiniemakers bij de openbare omroep, de hoofd- en eindredacteuren en de journalisten op om hun eigen berichtgeving kritisch tegen het licht te houden en zich te beraden over hun opdracht om het publiek de beste onpartijdige en volledige informatie aan te bieden die beschikbaar is.