China’s president-partijleider Xi Jinping verstevigt in Moskou wat hij zelf “de belangrijkste relatie op aarde” noemt. Een goed jaar eerder bezegelde Ruslands president Vladimir Poetin in Peking “de onbreekbare vriendschap” tussen beide landen. Die relatie is echter niet zo idyllisch als ze wordt bezongen, alleen al het feit dat China in steeds meer opzichten (soms veruit) de meerdere is van de buur, zorgt voor een asymetrische relatie.
Aantallen
Neem al maar het bevolkingsaantal. Beide hebben wel met vergrijzing van hun bevolking te maken. Maar waar men in Rusland van een zware demografische crisis kan spreken -nog verergerd door de oorlog tegen Oekraïne-, heeft China een bevolkingsaantal dat tien keer groter is. En dat zijn niet meer de arme Chinezen uit het Mao-tijdperk, want China is een economische grootmacht geworden met een Bruto Binnenlands Product (BBP) dat tien keer groter is dan dat van Rusland. Dus: 10-1.
Wat een contrast met vorige eeuw, toen Rusland deel uitmaakte van de communistische USSR die in alle opzichten, behalve demografisch, de communistische Volksrepubliek China in de schaduw stelde. Beide landen werden in het begin van de jaren 1960 elkaars vijanden. Voor de maoïsten was de “sociaal-imperialistische” Sovjet-Unie zelfs de grootste vijand. Tot in de jaren 1980 woedde er een zogenaamde ideologische oorlog tussen beide, al had dat met ideologie zeer weinig te maken, wel met botsende staatsbelangen.
Toen die USSR in 1991 uit elkaar spatte, was China, onder toezicht van de Communistische Partij (CP), al een eind gevorderd op de kapitalistische weg. Rusland sloeg dezelfde kapitalistische richting in, maar met een door het Westen gestimuleerde ‘schoktherapie’ die de patiënt inderdaad een hevige schok bezorgde: een ruw roofkapitalisme - in schril contrast met China. Trouwens, de kapitalistische weg van China is de voorbije jaren, en nog meer de voorbije maanden, onder strakker toezicht van de CP geplaatst. Poetin, die zijn oligarchen eveneens onder toezicht plaatste en hen concurrentie deed, had maandag niets dan lof voor die Chinese weg.
Één vijand
Maar ook nu speelt ideologie geen rol in de "vriendschap” en het “strategisch bondgenootschap” tussen beide landen, alleen het staatsbelang -in het geval van Rusland dat van de Kremlin-kliek, in het andere van het leiderschap van Xi. Beide even nationalistisch.
“Vrienden” en “strategische bondgenoten”, die samen militaire manoeuvres houden. Ze hebben dezelfde tegenstander, de Verenigde Staten die hen zo zwaar mogelijk willen treffen. De VS heeft met succes de EU losgescheurd van Rusland – dat dit deels aan zichzelf te danken heeft. De manier waarop Washington North Stream tegenwerkte, was daar symbool van.
Door het Amerikaans activisme zit de EU/Europa weer compleet in Amerikaans vaarwater - tegen Moskou. Tegelijk staat het onder bijzonder zware druk om mee te doen aan de economische oorlog tegen China, zie de globale aanval op TikTok. Dat dit zwaar ingaat tegen Europa’s belangen, deert de leiders van de EU blijkbaar minder.
Indijking
Rusland heeft dus van elders steun nodig, en vindt die in het 'Zuiden'. Waar China zich opwerpt als de kampioen van een nieuwe wereldorde, met als recent groot succes de verzoening tussen Iran en Saoedi-Arabië, twee oliebronnen van China dat aldus meteen zijn eigen belangen veilig stelt .
Peking voelt zich, terecht, bedreigd door de Amerikaanse politiek van 'containment' (indijking). Die neemt steeds sterkere vormen aan. Er is de intensieve militaire samenwerking binnen AUKUS (VS, Verenigd Koninkrijk, Australië). Er is het heroplevend Japans militarisme. De nieuwe president van Zuid-Korea, Yoon, is net in Tokyo geweest en is binnenkort een welkome gast in Washington. India flirt als lid van de Quadrilaterale Veiligheidsdialoog (QUAD) met mede-leden VS, Japan en Australië.
Dubbelzinnig
Peking zoekt tegengewicht. India ontvangt later dit jaar de leden van het Shanghai Samenwerkingsverband dat rond de as China-Rusland draait. Xi en Poetin zagen elkaar vorig jaar op de top ervan in Samarkand. Poetin moest er onder meer de goedkeuring slikken van een spoorwegtraject van China door Centraal-Azië naar Europa, dat Rusland ontwijkt.
Zowel Rusland als China hebben in deze regio, in Tadzjikistan, troepen aan de grens met Afghanistan. Maar van enige samenwerking, zelfs uitwisseling van gegevens, is geen sprake. De samenwerking loopt dus niet altijd zo vlot. Het viel trouwens op dat de eerste buitenlandse reis van Xi na het einde van de COVID-19-isolatie vorig jaar, naar Kazachstan ging. In deze regio zijn Peking en Moskou naast bondgenoten, ook rivalen .
Eigenbelang
Inzake Oekraïne houdt Peking enige afstand. Het Chinese voorstel om tot onderhandelingen te komen, weerspiegelt dat. Het wil zich tegenover het Zuiden opwerpen als een vredesbrenger. Wereldwijd verdedigt Peking het beginsel van niet-inmengning in elkaars binnenlandse aangelegenheden en respect voor soevereiniteit. Al neemt het de argumentatie van Moskou waarom het tot een “speciale militaire tussenkomst” kwam, wel over, toch klinkt de aarzeling door. "Vriendschap betekent nog geen alliantie", zei de nieuwe Chinese minister van Buitenlandse Zaken Qin Gang.
Tenslotte is de instabiele situatie in de wereld door de oorlog in Oekraïne geen goede zaak voor China’s economie. Dat tast dan weer de stabiliteit in China zelf aan. En dat is voor Xi van het allergrootste belang. Hoe sneller die oorlog voorbij is, hoe beter voor Peking.
Dit artikel verscheen eerder op Uitpers.
