Kim Jong Un en Donald Trump ondertekenden vandaag een akkoord in Singapore. Dat deze ontmoeting überhaupt plaats vond, maakt dat ze meteen als ‘historisch’ wordt gezien. Zeker na de eerdere harde taal en zelfs nucleaire dreigingen over en weer. De gemaakte afspraken zijn echter nog vaag en weinig concreet.
Het is nog niet zo erg lang geleden dat een twitterende Trump de Noord-Koreaanse leider het ‘koosnaampje’ ‘Little Rocket Man’ mee gaf. Nu gaf hij de hem een schouderklopje.
Het akkoord is in werkelijkheid een weinig voorbereide korte principeverklaring, dat tot stand kwam na een al even geïmproviseerde ontmoeting. Centraal staan vier punten: 1. beide landen zullen hun relaties opkrikken 2. beide zullen de krachten bundelen voor een vredesregime op het Koreaanse schiereiland 3. Noord-Korea verbindt zich tot een ‘volledige denuclearisatie en 4. er volgt een teruggave van de stoffelijke overschotten van krijgsgevangenen en vermisten. Deze vage afspraken moeten volgens datzelfde document verder geconcretiseerd worden in nieuwe ontmoetingen op hoog niveau. In ruil voor de ontmanteling van het Noord-Koreaanse kernwapenarsenaal biedt de VS “veiligheidsgaranties”.
Er is geen duidelijkheid over het stappenplan voor de denuclearisatie die eenzijdig is. Het Amerikaanse kernwapenarsenaal vormde wellicht geen onderwerp van gesprek. Er staat in elk geval niets over in het slotdocument. Ook is er geen sprake van het afsluiten van een formeel vredesakkoord. Sinds de Koreaanse oorlog van 1950 – 1953, zijn beide landen technisch gezien nog steeds in staat van oorlog.
Te vroeg voor een echt kantelmoment
Het is nog te vroeg om te spreken van een echt kantelmoment. Het document is vaag en beide leiders staan bekend voor hun wispelturigheid. China hamerde er op dat er nood is aan een vredesmechanisme voor het schiereiland dat een antwoord biedt op de “redelijke veiligheidszorgen” van Noord-Korea. Zo is niet duidelijk of er gesproken is over de jaarlijkse grootschalige militaire manoeuvres die de VS en Zuid-Korea houden en die elke keer voor scherpe reacties zorgen vanuit Noord-Korea. Reeds vooraf was geweten dat de mensenrechtenschendingen in Noord-Korea niet aan bod zouden komen, hoewel de VS in oktober 2017 nog extra sancties afkondigde wegens de “flagrante” schending daarvan. Het is evenmin duidelijk of er een einde komt aan het sanctieregime dat president Obama in februari 2016 afkondigde als reactie op onder meer een aantal nucleaire tests en dat onder Trump nog is verhard.
Alles moet dus nog concreter worden gemaakt. Trump heeft immers de omgekeerde diplomatieke weg gevolgd. Gewoonlijk worden dergelijke belangrijke diplomatieke ontmoetingen op voorhand minutieus voorbereid en staat er al een en ander op papier. Hier dient de topontmoeting om wat handen te schudden en wat raamwerk te geven dat later door diplomaten en hoge functionarissen in akkoorden of concrete afspraken wordt gegoten. Trumps buitenlandse politiek is gekenmerkt door impulsiviteit. Het is afwachten of zijn improvisatie‘talent’, tot duidelijke afspraken zal leiden. Tot zolang is het moeilijk om deze effectief historische top ook daadwerkelijk als succesvol te bestempelen.
Duurzame vrede kan niet met nucleaire wapens
ICAN, de internationale organisatie voor het uitbannen van nucleaire wapens, reageert behoedzaam. Akira Kawasaki, van de ICAN-stuurgroep, reageert vanuit Singapore dat het alvast positief is dat beide landen er zich toe verbinden om te werken aan een duurzame en stabiele vrede, maar zo voegt hij er aan toe, “elke vrede met nucleaire wapens zal niet duurzaam zijn. Echte vrede is maar mogelijk door het verwijderen van nucleaire wapens, die verboden massavernietigingswapens zijn. We hebben al internationale verdragen om dit te bereiken.”
Terwijl Noord-Korea al jaren zwaar onder druk wordt gezet om het kernwapenprogramma stop te zetten en de kernwapens te ontmantelen, zijn de VS en andere kernwapenstaten volop bezig met het moderniseren van hun kernwapenarsenalen wat indruist tegen een van de principes van het non-proliferatieverdrag. Daarin hebben de kernwapenstaten zich er 50 jaar geleden toe geëngageerd om te werken aan kernontwapening en aan een verdrag voor algemene en complete ontwapening (artikel 6 van het NPT). Op 7 juli zal het een jaar geleden zijn dat 122 VN-lidstaten hun goedkeuring gaven aan een nieuw Verdrag voor een Verbod van Nucleaire Wapens. De NAVO en haar lidstaten die dit Verdrag boycotten stellen evenwel dat kernwapens nog altijd een essentiële hoeksteen vormen van de militaire strategie van de alliantie.