Image
Spanningen lopen op in de Nijldam-crisis
Spanningen lopen op in de Nijldam-crisis
Artikel
5 minuten

Dankzij een deal gesloten tussen de vorige Amerikaanse president Trump en de transitionele regering van Soedan, werd dit land in het noordoosten van Afrika van de lijst van staatssponsors van terreur geschrapt.

In ruil erkende Soedan de staat Israël en gooide het zo de Arabische solidariteit met de Palestijnen overboord. Vanuit Khartoems oogpunt lijkt dit zowel op diplomatiek als economisch vlak een nuttige zet te zijn geweest.

Het land dat economisch aan de grond zit, wordt nu verlost van de zware sancties die gepaard gingen met het statuut van staatssponsor van terreur, bijvoorbeeld de blokkering van de internationale (financiële) hulp. De Wereldbank en het Internationaal Muntfonds (IMF) beslisten inmiddels om Soedans aanvraag voor schuldverlichting te bekijken.

Soedan wordt geplaagd door chronische armoede en onderontwikkeling. 13,5% van de Soedanezen leeft in extreme armoede (d.w.z. met minder dan 1,90 dollar per dag). Bijna de helft van de bevolking (46,1%) moet rondkomen met minder dan 3,20 dollar per dag.

De Soedanese civiel-militaire transitionele regering van premier Abdalla Hamdok was niet louter het doelwit van een Amerikaans diplomatiek offensief om Israël tevreden te stellen. Het aanknopen van vriendschappelijke relaties met Soedan, dat zich sinds de verdrijving van Omar al-Bashir (2019) na aanhoudend volksprotest officieel in een democratische transitie bevindt, paste ook binnen de VS-plannen voor de bredere regio.

Washington wil zijn invloed en militaire aanwezigheid in de Hoorn van Afrika opdrijven.

Washington wil immers zijn invloed en militaire aanwezigheid in de Hoorn van Afrika verder opdrijven – enerzijds in functie van zijn aanhoudende militaire inspanningen in Somalië en de verschuiving van de focus van de bredere oorlog tegen terreur richting Afrika. Anderzijds wil het de activiteiten van mondiale rivalen China en Rusland op het Afrikaanse continent in het algemeen counteren.

Trumps opvolger Joe Biden houdt wat Afrika betreft dezelfde lijn aan. Bidens minister van Buitenlandse Zaken, Blinken, bevestigde in zijn aanstellingshoorzitting voor de Senaat dat de Verenigde Staten “volledig geëngageerd” zou zijn in de Hoorn van Afrika.

De banden tussen de VS en Soedan worden aangehaald en Khartoem krijgt als nieuwe medestander een belangrijkere rol in de regio toegemeten. Dit werd bevestigd door een bezoek afgelopen week van de Amerikaanse Soedan-gezant, Donald Booth, aan verschillende landen in de regio om onder meer de Nijldam-crisis en de burgeroorlog in Tigray, in het noorden van Ethiopië, te bespreken. 

GERD

De Nijldam-crisis sleept al een decennium aan. Tijdens dit paasweekend werd in Kinshasa, onder auspiciën van de Afrikaanse Unie, een poging gedaan om de onderhandelingen tussen de ministers van Buitenlandse Zaken van de 3 betrokken landen -Soedan, Egypte en Ethiopië- te herlanceren.

De bouw van de Grote Ethiopische Renaissance Dam (GERD) op de Blauwe Nijl startte in 2011 en is vorig jaar in de fase beland waarbij het gigantisch reservoir opgevuld moet worden met water. De belangrijkste functie van de dam is elektriciteitsproductie om het acute energietekort in Ethiopië te verhelpen. Het land hoopt met de enorme waterkrachtcentrale ook energie te kunnen exporteren naar het buitenland. Voor de Ethiopische regering is de constructie van de GERD ook een kwestie van nationale trots en ze is zeer beducht voor pogingen om de totale soevereiniteit over de dam aan Ethiopië te onttrekken.

Egypte dat stroomafwaarts van de Nijl ligt en enorm afhankelijk is van het water van de rivier, is al van in het begin fel gekant tegen de megadam. Caïro vreest dat de watertoevoer verstoord zal worden, met schaarste tot gevolg. Er werden onderhandelingen opgestart over de garantie van de watertoevoer, verdeelsleutels en percentages, beheer, enz. maar die schoten niet echt op en braken meermaals af.

Egypte, dat enorm afhankelijk is van het water van de Nijl, is al van in het begin gekant tegen de megadam.

Op 31 maart stelde de Egyptische president Al-Sisi nog dreigend: “Niemand mag een druppel water van de Egyptische waters nemen. Wie wil proberen, laat hem proberen. Maar dat zou de hele regio destabiliseren. Niemand zou onze capaciteiten in twijfel mogen durven trekken, maar als ze ons willen testen, dan is dat zo”. Ondanks deze spierballentaal, trekt Caïro tot nu toe volop de diplomatieke kaart, maar het toont wel aan dat de spanningen momenteel hoog oplopen.

In een deel van de wereld waar de klimaatopwarming zorgt voor grotere droogte rekent het woestijnachtige Egypte voor 95% van zijn waterbehoefte op de Nijl. Elke hapering in de watertoevoer zou een ramp betekenen voor de meer dan 100 miljoen Egyptenaren. Caïro wil daarom een internationaal bemiddeld en bindend watermanagement-akkoord voor de dam.

Nadat ze uit Ethiopië komt, stroomt de Blauwe Nijl door Soedan, waar ze samenvloeit met de Witte Nijl. Khartoem was het dam-project oorspronkelijk niet ongenegen, omdat het minder getroffen zou worden door potentiële verstoringen van de watertoevoer en het zou kunnen rekenen op meer en goedkopere energie. Toch steunt Soedan de Egyptische oproep voor een bindende overeenkomst tussen de 3 oeverlanden.

Tigray

Het gewapende conflict in Tigray, dat uitbrak begin november 2020 en nu de zuidelijke grens met Soedan dreigt over te steken, heeft de Nijldam-besprekingen een pak ingewikkelder en moeilijker gemaakt. Waar het Nijldam-dossier voordien een diplomatiek geschil tussen Egypte en Ethiopië betrof -waarbij Soedan de positie van Caïro ondersteunde- zorgt de nieuwe breuklijn tussen Soedan en Ethiopië over Tigray, voor een extra dimensie. 

Soedan herbergt al 70.000 vluchtelingen uit Tigray, en het aantal blijft stijgen. De wrijvingen aan de Soedanees-Ethiopische grens leiden tot dreigementen tussen de 2 landen en het kwam al verschillende keren tot fysieke aanvaringen tussen Soedanese troepen en Ethiopische soldaten en/of milities. Een verdere militaire escalatie kan niet uitgesloten worden. Daarnaast suggereerde de Ethiopische premier Abiy Ahmed, zonder expliciet namen te noemen, dat Egypte de confrontaties aan de grens tussen Ethiopië en Soedan aanmoedigt – wat met klem ontkend wordt door Caïro. 

De Nijldam-crisis en het conflict in Tigray hebben de diplomatieke activiteiten in de regio opgedreven. Soedan riep zijn nieuwe ‘bondgenoot’ de VS op om Ethiopië onder druk te zetten om de dam niet op te vullen voordat er een juridisch bindende overeenkomst bereikt wordt.

De Nijldam-crisis en het conflict in Tigray hebben de diplomatieke activiteiten in de regio opgedreven.

Sinds Omar al-Bashir van het toneel verdwenen is, heeft Egypte -de belangrijkste Amerikaanse bondgenoot in de regio- succesvol toenadering gezocht tot Soedan. Bezorgdheid over de mogelijke gevolgen van de oorlog in Ethiopië heeft deze 2 landen nog dichter bij elkaar gebracht. Er zijn momenteel diplomatieke, economische en ook militaire relaties opgestart. Eind maart voerden de Egyptische en Soedanese luchtmachten nog gezamenlijke oefeningen uit.

Caïro zocht ook contact met Burundi, Djibouti en Somalië om een front te vormen tegen Ethiopië’s regionale netwerk. Saoedi-Arabië, Bahrein, Jordanië, Oman, Koeweit en de Organisatie voor Islamitische Coöperatie hebben zich recentelijk allemaal uitgesproken voor het standpunt van Egypte, de hervatting van de Nijldam-onderhandelingen en een diplomatieke oplossing. 

 


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.