'Big Tech', 'Big Oil' en private investeringsmaatschappijen behoren tot de belangrijkste megabedrijven die profiteren van het controleren van de media en de technologie, het versnellen van de klimaatcrisis, het privatiseren van openbare goederen en diensten, en het schenden van mensen- en arbeidsrechten.
In het kader van zijn ‘Voor Democratie’-campagne identificeerde het Internationaal Vakverbond (ITUC) deze week zeven grote bedrijven als grootste ondermijners van de democratie. Deze bedrijven lobbyen tegen de pogingen van de overheid om hen ter verantwoording te roepen en worden geleid door superrijke individuen die rechtse politieke bewegingen en leiders financieren. “Dit gaat over macht. Over wie macht heeft en wie de agenda bepaalt”, stelt de campagnedirecteur van ITUC, Todd Brogan. “Als syndicalisten weten we dat tenzij we ons organiseren, de agenda op de werkvloer bepaald wordt door de baas. En in onze landen weten we als burgers dat tenzij we ons organiseren en responsieve overheden eisen die aan de behoeften van de bevolking tegemoetkomen, de agenda bepaald wordt door de bedrijfsmacht".
De bedrijven die de democratie wereldwijd het meest flagrant ondermijnen zijn volgens ITUC: Amazon.com Inc.; Blackstone Group; ExxonMobil; Glencore; Meta; Tesla; en The Vanguard Group. ITUC kiest er voor om te focussen op deze zeven bedrijven op basis van bestaande rapportage en onderzoek. Ze zijn “emblematisch” voor een bredere trend. “Of het nu gaat om staatsbedrijven in China, Rusland en Saoedi-Arabië, private militaire contractanten of technologie-startups, ITUC en zijn partners zullen doorgaan met het identificeren en opsporen van bedrijven die de democratie ondergraven en met het blootleggen van hun banden met extreemrechts”, aldus het Internationaal Vakverbond.
Amazon staat bovenaan de lijst van democratie-ondermijners omdat het vakbonden actief bestrijdt en op meerdere continenten lage lonen uitkeert, maar ook omwille van zijn monopolie op de e-commerce, de buitensporige CO2-uitstoot van zijn AWS-datacenters, het ontduiken van bedrijfsbelastingen en het politiek lobbyen op nationaal en internationaal niveau tegen regelgeving die de activiteiten van het bedrijf ook maar een strobreed in de weg legt.
In de VS reageerde het bedrijf op pogingen om het verantwoordelijk te houden voor arbeidsovertredingen, door de grondwettelijkheid aan te vechten van het federaal agentschap dat de arbeidswetgeving handhaaft ('National Labor Relations Board'). Terwijl de oprichter van Amazon, Jeff Bezos, progressieve meningen verkondigt, hebben de politieke donaties van zijn bedrijf politiek rechts vooruit geholpen (o.a. door zich te verzetten tegen vrouwenrechten en inspanningen om vermogensophoping tegen te gaan).
Nummer twee op de ITUC-lijst, Blackstone, is het grootste private investerings- en vastgoedbedrijf ter wereld. De CEO, Stephen Schwarzman, doneert gul aan rechtse politici, onder meer aan de herverkiezingscampagne van voormalig VS-president Trump. Verder financiert het megabedrijf fossiele brandstofprojecten, de vernietiging van het Amazonewoud en sloeg het winst uit speculatie op de woningmarkt na de financiële crash van 2018. De speciale VN-rapporteur voor huisvesting zei dat Blackstone “zijn aanzienlijke middelen en politieke invloed gebruikt om binnenlandse wetten en beleidsmaatregelen te ondermijnen, die de toegang tot adequate huisvesting zouden verbeteren”.
Oliereus ExxonMobil belandde vooral op de lijst vanwege zijn geschiedenis van financiering van klimaatontkenning en zijn voortdurend lobbywerk tegen dringend noodzakelijke milieuwetgeving. Exxon verstopte bijna vier decennia lang zijn eigen interne bewijs dat de klimaatverandering echt is, en dat het versnelt en aangedreven wordt door het gebruik van fossiele brandstoffen. Tegelijk betaalde het extreemrechtse denktanks in de VS en Europa om klimaatscepticisme en ontkenning in het openbaar discours te injecteren.
Glencore is de grootste grondstoffenhandelaar en, naar inkomsten gemeten, het grootste mijnbouwbedrijf ter wereld. Verschillende milieuorganisaties en inheemse rechtenorganisaties voeren campagnes tegen de activiteiten en het antidemocratisch beleid van Glencore. In Colombia huurde het bedrijf zelfs rechtse paramilitairen in en in Peru gewapende burgerwachten om elk protest de kop in te drukken. “De ondermijning van de democratie door het bedrijf staat niet ter discussie, want het heeft zich de afgelopen jaren schuldig gemaakt aan omkoping, corruptie en marktmanipulatie in landen als Venezuela, de Democratische Republiek Congo, Kameroen, Equatoriaal-Guinea, Ivoorkust, Nigeria en Zuid-Soedan”, aldus ITUC.
Als 's werelds grootste sociale media-bedrijf heeft Meta met zijn platforms als Facebook, WhatsApp en Instagram ongeveer evenveel gebruikers als iedereen die dit jaar naar verwachting gaat stemmen in de wereld - bijna 4 miljard mensen. Er zijn grote bezorgdheden over de impact van deze platforms op die verkiezingen, omdat ze door extreemrechtse groeperingen worden gebruikt om nieuwe leden te werven en zich specifiek te richten op bepaalde gemarginaliseerde groepen. Meta faciliteert extreemrechtse politieke belangen door zijn algoritmes te instrumentaliseren om op grote schaal haatdragende propaganda te verspreiden.
Het elektrische voertuigen-bedrijf Tesla haalde de ITUC-lijst vanwege zijn “agressieve” anti-vakbondspositie en de uitgesproken rechtse en anti-arbeiderspolitiek van zijn CEO, Elon Musk. Hij komt geregeld controversieel uit de hoek op het sociale netwerkplatform X (voorheen Twitter), waarvan hij eigenaar is. Op de beschuldiging van een X-gebruiker dat Musk voordeel haalde uit een staatsgreep in Bolivia (2020) omdat het hem toegang verschafte tot de Boliviaanse lithiumvoorraden (die zeer waardevol zijn voor fabrikanten van elektrische auto's) reageerde hij: "We zullen een staatsgreep plegen op wie we maar willen. Deal with it!".
Elon Musk doneert 45 miljoen dollar per maand aan een politiek actiecomité om de herverkiezingscampagne van Donald Trump te steunen en heeft geprobeerd nauwe relaties op te bouwen met andere extreemrechtse leiders, waaronder de Argentijnse president Javier Milei en de Indiase premier Narendra Modi. Sinds hij X heeft verworven, heeft hij eerder geblokkeerde accounts hersteld die wit-supremacistische, antisemitische en anti-LGBTQ+ content verspreiden, en er bovendien duidelijk zijn steun voor uitgesproken.
Nummer 7 op de lijst is The Vanguard Group, een vermogensbeheerder die andere bedrijven op de lijst financiert, onder andere met miljarden uit de pensioenplannen van werknemers. “In feite gebruikt Vanguard het uitgestelde loon van arbeiders om kapitaal te lenen aan dezelfde bedrijven die medeplichtig zijn aan het ondermijnen van de democratie op de werkplek en in de samenlevingen wereldwijd”, schrijft ITUC.
Door deze bedrijven te ontmaskeren, wil het Internationaal Vakverbond zijn agenda voor een “Nieuw Sociaal Contract” bevorderen dat moet zorgen voor “een wereld waarin de economie ten dienste staat van de mensheid, waarin rechten beschermd worden en de planeet geconserveerd blijft voor toekomstige generaties”. Samen met andere werknemersorganisaties wil ITUC deze agenda promoten op internationale bijeenkomsten zoals de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, de Top van de Toekomst die deze week plaatsvindt in New York en de klimaatconferentie in november in Azerbeidzjan (COP29).
Om deze agenda te kunnen bevorderen, moeten de mensen op de hoogte worden gesteld van de enorme oppositie ertegen vanwege transnationale bedrijven die veel machtiger zijn dan staten, die geen democratische verantwoordingsplicht hebben en die de mondiale zaken trachten te domineren zonder dat ze daar een democratisch mandaat toe verkregen. Ze streven naar straffeloosheid voor de eigen activiteiten, financieren extreemrechtse operatoren en vinden winsten belangrijker dan het algemeen en planetair welzijn. Alleen als syndicale verenigingen zich over de grenzen heen en multisectoraal organiseren kunnen ze aan banden worden gelegd.
ITUC verzamelt momenteel handtekeningen voor een petitie die een internationaal verdrag eist dat de macht van megabedrijven binnen de perken moet houden. “Als internationale instellingen als de Verenigde Naties de democratische wil van de arbeiders wil weerspiegelen, moet ze bereid zijn om deze ondermijners van de democratie ter verantwoording te roepen”, stelt de petitie. “Daarom roepen wij u op om een robuust bindend internationaal verdrag inzake bedrijfsleven en mensenrechten te steunen, een verdrag dat de impact van transnationale bedrijven op de mensenrechten van miljoenen werkende mensen aanpakt.”
Je kan de ITUC-petitie hier ondertekenen.