Image
oorlog in Oekraïne

Kiev, februari 2022; shutterstock.com

Terwijl de oorlog in Oekraïne verder woedt, zijn vredesgesprekken essentiëler dan ooit
Artikel
7 minuten

Rusland en Oekraïne hadden een raamwerk van 15-punten voor vrede. Het blijft de beste hoop voor een staakt-het-vuren, een rechtvaardige regeling en een vreedzamere geopolitieke concurrentie.  

Zes maanden geleden viel Rusland Oekraïne binnen. De Verenigde Staten, de NAVO en de Europese Unie (EU) wikkelden zich in de Oekraïense vlag, trokken miljarden uit voor wapenleveringen en legden draconische sancties op die Rusland streng moesten straffen voor zijn agressie. Sindsdien heeft de bevolking van Oekraïne een prijs betaald voor deze oorlog die maar weinig supporters in het Westen zich kunnen voorstellen. Oorlogen volgen geen scripts en Rusland, Oekraïne, de VS, de NAVO en de EU kregen allemaal te maken met onverwachte tegenslagen. 

De westerse sancties hebben gemengd resultaten opgeleverd. Ze brachten zowel Rusland als Europa zware economische schade toe. De invasie en de reactie van het Westen erop hebben samen geleid tot een voedselcrisis in het mondiale Zuiden. Nu de winter in aantocht is, dreigt het vooruitzicht van nog eens zes maanden oorlog en sancties Europa in een ernstige energiecrisis te storten en armere landen in hongersnood. Het is dus in het belang van alle betrokkenen om dringend de mogelijkheden te heroverwegen om een einde te maken aan dit slepende conflict. 

Voor wie beweert dat onderhandelingen onmogelijk zijn, hoeven we louter te kijken naar de gesprekken bemiddeld door Turkije die plaatsvonden in de eerste maand na de Russische invasie. Rusland en Oekraïne stemden toen voorlopig in met een vredesplan bestaande uit vijftien punten. De details moesten nog uitgewerkt worden, maar het werkkader en de politieke wil waren er.

Rusland was klaar om zich terug te trekken uit heel Oekraïne behalve de Krim en de zelfverklaarde republieken in de Donbas. Oekraïne toonde zich bereid afstand te doen van een toekomstig lidmaatschap van de NAVO en een positie van neutraliteit in te nemen tegenover Rusland en de NAVO. Het overeengekomen werkkader voorzag politieke transities in de Krim en de Donbas die door beide zijden geaccepteerd en erkend zouden worden en gebaseerd wareb op de zelfbeschikking van de bevolking van deze regio’s. De toekomstige veiligheid van Oekraïne zou gegarandeerd worden door een groep andere landen, maar Oekraïne zou geen buitenlandse militaire basissen toestaan op zijn territorium. 

Op 27 maart zei de Oekraïense president Zelensky op de nationale televisie: “Ons doel is duidelijk: vrede en het zo snel mogelijk herstellen van het normale leven in onze geboortestaat”. Hij verkondigde zijn “rode lijnen" voor de onderhandelingen om zijn volk gerust te stellen dat hij niet te veel zou toegeven. Hij beloofde eveneens een referendum over de neutraliteitsovereenkomst alvorens die van kracht zou worden.  

De beste kans op een onderhandelde vredesovereenkomst ligt over het algemeen in de eerste maanden van een oorlog.

Zo’n vroeg succes voor een vredesinitiatief was niet echt een verrassing voor specialisten op het vlak van conflictoplossing. De beste kans op een onderhandelde vredesovereenkomst ligt over het algemeen in de eerste maanden van een oorlog. Elke maand dat een oorlog verder woedt, zorgt voor verminderde kansen op vrede, omdat elke zijde de wreedheden van de andere benadrukt, de vijandigheid verankerd geraakt en de posities verharden. 

Het laten varen van dat vroeg vredesinitiatief geldt als een van de grootste tragedies van dit conflict, en de ware omvang van deze tragedie zal pas in de loop der tijd duidelijk worden, naarmate de oorlog voortduurt en de vreselijke gevolgen zich opstapelen. 

Oekraïense en Turkse bronnen hebben onthuld dat de regeringen van het VK en de VS een beslissende rol hebben gespeeld bij het torpederen van die vroege vooruitzichten op vrede. Tijdens het verrassingsbezoek van de toenmalige Britse premier Boris Johnson aan Kiev op 9 april, liet hij Zelensky naar verluidt weten dat het VK klaar was voor een inspanning op lange termijn, dat het geen partij zou zijn bij een overeenkomst tussen Rusland en Oekraïne, en dat het “collectieve Westen” een kans zag om Rusland onder druk te zetten en dat het vastbesloten was om deze kans te benutten. 

Dezelfde boodschap werd herhaald door VS-minister van Defensie, Austin, die in de voetsporen van Johnson op 25 april naar Kiev trok. Daar maakte hij duidelijk dat de VS en de NAVO, Oekraïne niet langer alleen probeerden te helpen om zich te verdedigen, maar dat ze nu vastbesloten waren om de oorlog te gebruiken om Rusland “te verzwakken”. Turkse diplomaten vertelden de gepensioneerde Britse diplomaat Craig Murray dat deze boodschappen van de VS en het VK hun veelbelovende inspanningen om een staakt-het-vuren en een diplomatieke oplossing te bemiddelen, kelderden.

Als reactie op de invasie, aanvaardde een groot deel van het publiek in het Westen de morele verplichting om Oekraïne, als slachtoffer van de Russische agressie, te steunen. Maar de beslissing van de Amerikaanse en Britse regeringen om de vredesgesprekken de doodsteek te geven en de oorlog te doen aanslepen -met alle horror, pijn en miserie die dat met zich meebrengt voor de Oekraïense bevolking vandien- is nooit uitgelegd aan het publiek, noch gesteund door een consensus van NAVO-landen. Johnson beweerde voor het “collectieve Westen” te spreken, maar in mei deden de leiders van Frankrijk, Duitsland en Italië allemaal publieke verklaringen die zijn bewering tegenspraken. 

Op 9 mei richtte de Franse president Emmanuel Macron het woord tot het Europees Parlement: “We zijn niet in oorlog met Rusland. […] Het is de plicht van Europa om Oekraïne bij te staan bij het bereiken van een staakt-het-vuren en vervolgens vrede op te bouwen”. Tijdens een ontmoeting met VS-president Biden in het Witte Huis op 10 mei zei de Italiaanse premier Mario Draghi aan reporters: “De mensen [in Europa]… willen nadenken over de mogelijkheid om een staakt-het-vuren tot stand te brengen en opnieuw geloofwaardige onderhandelingen op te starten. Dat is de situatie op dit moment. Ik vind dat we diep moeten nadenken over hoe we dit tegemoet kunnen treden.” Na een lang telefoongesprek met president Poetin op 13 mei tweette de Duitse bondkanselier Olaf Scholz dat hij aan Poetin gezegd had: “Er moet zo snel mogelijk een staakt-het-vuren komen in Oekraïne”. Maar Amerikaanse en Britse functionarissen bleven koud water gieten over de idee van hernieuwde vredesonderhandelingen. 

De beleidsverandering in april lijkt een engagement van Zelensky omvat te hebben dat Oekraïne, net zoals het VK en de VS, bereid was om er voor lange termijn voor te gaan en mogelijk voor vele jaren te blijven doorvechten, in ruil voor de belofte van tientallen miljarden aan wapenleveringen, militaire training, satelliet-inlichtingen en westerse geheime operaties. 

Naarmate de implicaties van deze noodlottige overeenkomst duidelijker werden, begon er dissidentie te ontstaan, zelfs binnen het Amerikaanse bedrijfsleven en de media. Op 19 mei, de dag dat het Congres zonder enige oppositionele Democratische stem 40 miljard dollar voor Oekraïne goedkeurde -waaronder 19 miljard dollar voor wapenleveringen-, publiceerde 'The New York Times' een editoriaal getiteld: ‘The war in Ukraine is getting complicated, and America isn’t ready’.

The Times stelde zich ernstige, onbeantwoorde vragen bij de VS-doelstellingen in Oekraïne, en probeerde de onrealistische verwachtingen terug te dringen die opgebouwd waren gedurende drie maanden van eenzijdige westerse propaganda -niet in het minst geproduceerd door The Times zelf. De redactie erkende: “Een beslissende militaire overwinning van Oekraïne op Rusland, waarin Oekraïne al het grondgebied terugwint dat Rusland heeft ingenomen sinds 2014, is geen realistisch doel… Onrealistische verwachtingen zouden [de VS en de NAVO] nog meer kunnen binnentrekken in een kostelijke, langdurige oorlog.” 

Niet zo lang geleden trok uitgerekend oorlogshavik Henry Kissinger publiekelijk het hele VS-beleid gericht op het doen herleven van de Koude Oorlog met Rusland en China, in twijfel. Hij stelde zich vragen bij de afwezigheid van een duidelijk doel of eindspel. “We staan op de rand van oorlog met Rusland en China over kwesties die we gedeeltelijk zelf hebben gecreëerd, zonder enig idee van hoe dit zal eindigen en waartoe het zou moeten leiden”, stelde Kissinger in ‘The Wall Street Journal’.

In plaats van Rusland af te proberen raden om gevaarlijke en destabiliserende acties te ondernemen, hebben opeenvolgende regeringen van beide VS-partijen alle mogelijke middelen ingezet om Rusland te “ondermijnen en uit evenwicht te brengen”. Ondertussen werd het Amerikaans publiek misleidt in het steunen van een steeds verder escalerend en ondenkbaar gevaarlijk conflict tussen de twee landen, die samen meer dan 90% van de kernwapens in de wereld bezitten. 

Het enige realistische alternatief voor deze eindeloze slachting is terugkeren naar vredesgesprekken.

Na zes maanden van oorlog bij volmacht (proxy-oorlog) van de VS en de NAVO tegen Rusland in Oekraïne, zijn we op een belangrijk punt gekomen. Verdere escalatie zou ondenkbaar moeten zijn, maar dat geldt ook voor een lange oorlog van eindeloze verpletterende artilleriebarrages en wrede stedelijke oorlogsvoering, die Oekraïne traag en pijnlijk vernietigen, en waarbij elke dag die voorbijgaat Oekraïners omkomen. 

Het enige realistische alternatief voor deze eindeloze slachting is terugkeren naar vredesgesprekken om het vechten tot een einde te brengen, redelijke politieke oplossingen te zoeken voor Oekraïne’s politieke verdeeldheid, en een vredevol raamwerk te creëren voor de onderliggende geopolitieke concurrentie tussen de Verenigde Staten, Rusland en China.

Campagnes om onze concurrenten te demoniseren, bedreigen en onder druk te zetten kunnen alleen dienen om vijandigheid te versterken en de weg vrij te maken voor oorlog. Mensen van goede wil kunnen zelfs de meest diepgewortelde verdeeldheid overbruggen en existentiële gevaren overwinnen, zolang ze maar bereid zijn om te praten -en te luisteren – naar hun tegenpartijen. 


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Thema

Basisinfo

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.