Zelden in de Europese geschiedenis heeft een invasiemacht zijn eigen kracht zo overschat en die van zijn vijand zo onderschat als Rusland toen het Oekraïne aanviel op 24 februari 2022. Tien maanden nadat president Vladimir Poetin het Russische leger het bevel gaf om Oekraïne te veroveren, blijft de tragische absurditeit van zijn enorme blunder verbijsterend.
Rusland heeft zich nooit politiek of militair kunnen herstellen van deze initiële misrekening over het waarschijnlijke succes van een invasie, en het is moeilijk te vatten hoe het dat wel zal kunnen doen in de toekomst. Poetin was ervan overtuigd dat zijn ‘speciale militaire operatie’ op verwaarloosbare weerstand zou stuiten en dat hij gemakkelijk een marionettenregime in Kiev zou kunnen installeren terwijl de Oekraïense regering en het leger uit elkaar vielen. Toen dit staaltje van 'wishful thinking' vrij snel ontmaskerd werd als een fantasie, bleek Poetin geen Plan B te hebben.
Russische troepen stuitten op hevig Oekraïens verzet en slaagden er niet in de hoofdstad en andere grote steden te veroveren. Al gauw werd een lang Russisch militair konvooi dat weken vastzat op de weg ten noordwesten van de hoofdstad een symbool van de Russische mislukking.
Poetin wilde de uitbreiding van de NAVO-invloed terugdringen met zijn invasie, maar bereikte exact het omgekeerde.
Poetin wilde de uitbreiding van de NAVO-invloed terugdrijven en Ruslands status als supermacht nieuw leven inblazen. Door Oekraïne binnen te vallen, bereikte hij echter exact het omgekeerde. NAVO-hulp werd het land ingepompt en Ruslands reputatie op het gebied van militaire competentie werd vernietigd. Het leger werd ontmaskerd als een slecht geleide, erbarmelijk uitgeruste en ongedisciplineerde troepenmacht, die niet in staat bleek een stad Kharkiv, op een paar kilometer van de Russische grens, in te nemen. Het kon Marioepol in het zuidwesten pas innemen na een beleg van twee maanden.
In april trokken de Russische troepen zich terug van het noorden van Kiev, nadat de Russische strategie in elkaar was gevallen. Het was ondertussen duidelijk geworden dat Rusland niet genoeg soldaten op het slagveld had om te weerstaan aan een goed bewapend Oekraïens leger, gesteund door de NAVO. Hoewel dit voor iedereen zonneklaar was, deed het Kremlin tegenover het Russische publiek alsof het een beperkte oorlog voerde en er geen behoefte was aan een massale mobilisatie, iets waar Oekraïne aan het begin van de vijandelijkheden wel op geïnsisteerd had.
Pas na een vernederende nederlaag voor Rusland in september 2022 door een Oekraïens tegenoffensief in de buurt van Kharkiv, waar Rusland weinig reguliere troepen bleek te hebben, gaf Poetin opdracht tot de rekrutering van nog eens 300.000 soldaten.
Als krijgsheer heeft Poetin zich ontpopt tot een van de grootste blunderaars, maar hij blijft zichzelf portretteren als een meester-strateeg ondanks het feit dat hij al meermaals voor verrassingen kwam te staan. Afgezien van een dichte kring van handlangers hebben slechts weinigen invloed op hem. Zijn veelvuldige herschikkingen van generaals aan het front hebben de fundamentele militaire tekortkomingen op het gebied van aantallen, opleiding, uitrusting en organisatie niet kunnen compenseren.
Toen de massamobilisatie er kwam, bleek die paniekerig en wanordelijk te verlopen. Dienstplichtigen werden naar de frontlinie gesneld van zodra ze geleerd hadden hoe ze een geweer moesten afvuren. Aangezien de Oekraïense frontlinie volgens de Oekraïense president Volodymyr Zelensky 2.500 km lang is, zijn beide partijen kwetsbaar voor verrassingsaanvallen.
Veel Russen vragen zich waarschijnlijk af wat er gebeurd is met hun luchtmacht. Het Pentagon en de NAVO hadden het de afgelopen jaren over de Russische luchtmacht als een machtig oorlogsinstrument dat alleen bestreden kon worden met eigen enorme uitgaven voor nieuwe oorlogsvliegtuigen, zoals de peperdure F-35. Uiteindelijk zijn de Russische vliegtuigen nooit in staat geweest het Oekraïense luchtruim te controleren en zijn ze naar verluidt zelfs niet bekwaam om hun eigen gewonden naar ziekenhuizen in de achterhoede te evacueren.
De VS en de NAVO beweerden dat de Russische luchtmacht alleen bestreden kon worden door eigen enorme uitgaven voor oorlogsvliegtuigen.
De lijst van Russische militaire tekortkomingen is lang, maar het is belangrijk om in te zien dat Moskou de oorlog nog niet heeft verloren. De tegenslagen zijn vernederend, zoals de terugtrekking uit de stad Kherson om te vermijden dat troepen afgesneden zouden geraken aan de verkeerde kant van de rivier de Dnieper, maar de terugtrekking was militair gezien nodig.
Het melodrama van de grondoorlog in Oekraïne trekt de meeste aandacht van de televisieverslaggeving, en geeft een triomfalistische en bedrieglijke indruk van onvervalst Oekraïens succes. Maar ik herinner me hoe de VS en hun Afghaanse bondgenoten er tijdens de Afghaanse oorlog in 2001 onterecht van overtuigd waren dat zij de Taliban definitief hadden verslagen. Een paar jaar later, na de omverwerping van Saddam Hoessein, verklaarde Washington dat het zijn “missie volbracht” had in Irak, om vervolgens zijn soldaten voor hun leven te zien vechten in een oorlog die nog maar amper begonnen was.
In dit geval geloof ik niet dat Poetin zijn grove strategische fout van de lancering van de invasie kan terugdraaien. De vijanden van Rusland zijn te talrijk, te goed bewapend en te verenigd om ze te kunnen verslaan. Maar dat betekent niet dat Moskou geen militaire opties meer heeft. Rusland zal waarschijnlijk verliezen in de zin dat het zijn oorlogsdoelen niet haalt, maar hoe zal een Oekraïne er na de oorlog uitzien?
Net toen juichende Oekraïners het opblazen van de Kerch-brug en de herovering van Kherson aan het vieren waren, begonnen de Russen met het systematisch vernietigen van de Oekraïense elektriciteitsopwekkings- en distributiesystemen, met behulp van precisieraketten en drones. De VS veroordeelde dit als een oorlogsmisdaad, maar 30 jaar geleden, tijdens de Golfoorlog van 1991, schakelde het met soortgelijke middelen de elektriciteitscentrales, onderstations en transmissiesystemen in Irak uit. In die tijd had de VS een quasi monopolie op deze precisiegeleide aanvalsmiddelen, maar nu niet meer. In 2019 saboteerde Iran voor een korte periode de Saoedische olieproductie met gelijkaardige middelen en Rusland doet hetzelfde in Oekraïne.
Sinds oktober worden steeds meer Oekraïners in duisternis gedompeld - zonder licht, warmte, vers water of riolering. De NAVO-machten sturen met spoed luchtverdedigingsraketten en noodgeneratoren die de gevolgen van de vernietiging van het elektriciteitsnet moeten verzachten. Het dagelijkse leven voor tientallen miljoenen Oekraïners, wiens fabrieken, boerderijen en kantoren niet meer kunnen functioneren, zal echter zeer moeilijk worden. Dit betekent niet dat de Oekraïners de witte vlag zullen hijsen, maar ze zullen een zware persoonlijke prijs betalen voor een eindeloze oorlog.
Het effect van de oorlog in de breedste zin van het woord is tot ver buiten de grenzen van Oekraïne voelbaar.
Het effect van de oorlog in de breedste zin van het woord is tot ver buiten de grenzen van Oekraïne voelbaar en schaadt de wereldeconomie in zijn geheel. Landen worden daarbij op verschillende manieren getroffen. Het gebrek aan goedkope Russische olie en gas, en de afhankelijkheid van geïmporteerd vloeibaar aardgas (LNG), schaden Europa veel harder dan de VS. Het Amerikaans leiderschap van een versterkte NAVO werd bekrachtigd. Rusland zal waarschijnlijk uit dit conflict komen als een geslonken macht, maar niets is voorspelbaar in oorlog, zeker niet in een oorlog als deze met zoveel actoren met tegengestelde belangen.
Niemand weet hoe lang het conflict nog zal duren. Zelfs als de gevechten deze winter voor een paar maanden afnemen, blijven zowel Oekraïne als Rusland geloven dat ze winst kunnen boeken op het slagveld. Er wordt al meer gepraat over diplomatie en onderhandelingen, maar het is moeilijk om in te schatten hoe een langdurige vrede eruit zou zien. Biden zei begin december 2022 dat hij bereid is om met Poetin te praten, maar er is geen reden waarom hij de Russische leider vrijuit zou laten gaan.
Voorlopig lijkt Poetin in zijn land geen noemenswaardige rivalen te hebben binnen of buiten het Kremlin, maar zal hij op zeer lange termijn zijn ongedwongen fout overleven om een oorlog te starten die nooit enig voordeel heeft gehad voor Rusland? Aan de andere kant hield Saddam Hoessein het nog 13 jaar vol na zijn even desastreuze beslissing in 1990 om Koeweit binnen te vallen. De oorlog in Oekraïne is als een maagzweer die de rest van Europa vergiftigt, maar tot dusver weet niemand hoe ze te verwijderen of hoe het bloeden te stelpen.
Dit vertaalde artikel verscheen eerder op Counterpunch.
