Aan de oorlog in Gaza is meer dan terecht ontzettend veel aandacht besteed, net zoals aan de oorlog in Oekraïne. Minder aandacht gaat naar Soedan, Oost-Congo en nog veel minder aandacht gaat naar schijnbaar volledig vergeten conflicten. Eén daarvan is het al 50 jaar durende conflict om de Westelijke Sahara tussen de oorspronkelijke bevolking de Sahrawi, vertegenwoordigd door de bevrijdingsbeweging het Polisariofront enerzijds, en het Koninkrijk Marokko anderzijds.

Velen hebben nog nooit gehoord van dit conflict en nochtans hebben we er allemaal mee te maken. Veel verse groenten en fruit op ons bord komen uit de bezette Westelijke Sahara.

De Westelijke Sahara was een Spaanse kolonie. In 1973 kwam de bevolking in opstand tegen de Spaanse kolonisatie en creëerde het Polisariofront. Buurland Marokko organiseerde in 1975 de ‘Groene Mars’, waarbij zo’n 350.000 Marokkanen de grens van de Westelijke Sahara overstaken op initiatief van koning Hassan II. De militaire bezetting door Marokko begon. Een dikke week later droeg Spanje, via de illegale Akkoorden van Madrid, het bewind over de Westelijke Sahara over aan Marokko en Mauritanië. Vanaf dan zette het Polisariofront de strijd verder tegen deze twee buurlanden. 

Zowel de VN als het Internationaal Hooggerechtshof oordeelden dat Marokko geen banden had met de Westelijke Sahara, dat het officieel een niet-autonoom gebied is en dat de inwoners van dit gebied recht hebben op zelfbeschikking. 

In 1979 trok Mauritanië zich terug uit het Madrid-akkoord en nam Marokko in het zuiden de bezetting door Mauritanië over. Het Marokkaanse leger bouwde een 2700 km lange muur dwars door het grondgebied van de Westelijke Sahara en legde er meer dan 6 miljoen anti-persoonsmijnen rond. Het grootste deel van de Westelijke Sahara, aan de westelijke kant van deze muur, werd bezet door Marokko. Ongeveer 1/5 van het grondgebied, ten oosten van deze muur, bleef in handen van de DARS, de Democratische Arabische Republiek Sahrawi, bestuurd vanuit de Sahrawi-vluchtelingenkampen die -nadat het gebied werd bestookt met napalm en witte fosfor- noodgedwongen werden opgetrokken op Algerijns grondgebied.

De oorlog tussen het Polisariofront en Marokko duurde tot in 1991, toen een vredesakkoord werd gesloten onder de auspiciën van de Verenigde Naties met als einddoel een zelfbeschikkingsreferendum voor het Sahrawi-volk. Het staakt-het-vuren, de eerste fase van het vredesproces, is tot op de dag van vandaag nagenoeg het enige van het vredesplan dat gerealiseerd werd. Het referendum is er nog altijd niet gekomen ondanks het feit dat het recht op zelfbeschikking ieder jaar herhaald wordt in VN-resoluties.

Maar… er is nog meer aan de hand: de parallel met Israël en de bezette Palestijnse gebieden wordt alsmaar duidelijker.

Een eerste raakpunt is dat Marokko, naast Israël, een tweede Mediterraans land is dat een Associatieakkoord heeft met de Europese Unie. De handels-, landbouw- en visserijakkoorden die in dit kader werden en worden afgesloten zijn illegaal, want omvatten bezet gebied. Europese landen en bedrijven roven via Marokko de natuurlijke rijkdommen van de Westelijke Sahara op illegale wijze leeg. 

Al 10 jaar lang legt het Polisariofront hierover de ene klacht na de andere neer bij het Europees Hof van Justitie. Ze wonnen elk van deze klachten - de laatste eind vorig jaar. Op 4 oktober 2024 heeft de Hoge Kamer van het Europees Hof van Justitie de in 2021 ingediende beroepen van de Europese Commissie en de Raad van de EU volledig verworpen en de Associatieovereenkomst tussen de EU en Marokko, zoals ondertekend in 2019, nietig verklaard. De reden is dat elke handelsovereenkomst betreffende de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen met de instemming van het Sahrawi-volk moet worden gesloten. 
Op deze manier wordt het recht op zelfbeschikking van het Sahrawi-volk bevestigd, evenals het feit dat de Westelijke Sahara momenteel een niet-autonoom gebied is, onafhankelijk van Marokko, én dat het Polisariofront de bevoegdheid heeft om namens het Sahrawi-volk procedures aanhangig te maken bij Europese rechtbanken.

Het Hof oordeelde bv. dat meloenen en tomaten die in de Westelijke Sahara worden geoogst, volgens de EU-regelgeving het land van herkomst moeten vermelden: de Westelijke Sahara dus. Ondanks alle pogingen van de Europese justitie proberen de Europese Raad en de Europese Commissie telkens weer de beslissingen van het Europees Hof van Justitie naast zich neer te leggen of zo te verdraaien dat het op het vlak van de handel ‘business as usual’ blijft.

De exploitatie van de natuurlijke hulpbronnen van de Westelijke Sahara is niet verminderd, integendeel. In de regio Dakhla, waar de toegang tot drinkwater een voortdurende strijd is voor de bevolking, ontwikkelt Marokko technologische, toeristische en agrarische megaprojecten, die astronomische hoeveelheden water verbruiken en een ernstige bedreiging vormen voor de watervoorziening van de Sahrawi.

Een tweede raakpunt met Israël: Marokko ontwikkelt zijn betrekkingen met Israël in het kader van de Abraham-akkoorden op alle gebieden. Er zijn economische samenwerkingsovereenkomsten getekend rond investeringen, landbouw, water, toerisme, energie, technologie en telecommunicatie. 

Wat de wapensector betreft, toont SIPRI-onderzoek duidelijk dat Israël de derde grootste wapenleverancier van Marokko is geworden, na de Verenigde Staten en Frankrijk. De militaire alliantie tussen Marokko en Israël heeft noch vrede, noch veiligheid, noch diplomatie als doelstellingen. Het is een alliantie voor territoriale overheersing, ten nadele van de Sahrawi en de Palestijnen.

Hoe verschillend de relaties ook zijn tussen de EU en Israël enerzijds, en de EU en Marokko anderzijds, er zijn wel degelijk parallellen. Europa sloot Associatieakkoorden met de twee staten aan de Middellandse Zee die een ander land en een ander volk militair bezetten, die de mensenrechten op grote schaal schenden, en die de rijkdommen van die bezette grondgebieden wegroven en er alle profijt uit halen.

Ondanks alle hoogdravende woorden en het kloppen op de eigen borst, drijft Europa handel met die landen en weigert Europa haar eigen wetgeving en regels te handhaven. Europa is medeplichtig aan de genocide in Gaza en aan het in de vergeetput stoppen van de gehele bevolking van de Westelijke Sahara - er kan immers economische winst of macht mee gewonnen worden.

België doet niet beter gelet op het zwak Gaza-akkoord van onze regering, het volledig afbouwen van alle hulp aan de Sahrawi-vluchtelingen en het stilzwijgen over de schendingen van de mensenrechten in beide bezette gebieden. Daarnaast laat het alle producten uit de bezette Westelijke Sahara en de bezette Palestijnse gebieden binnen zonder correcte vermelding van de origine ervan, al geldt er in de hele EU een etiketteringsplicht voor producten uit de illegale nederzettingen in de bezette Palestijnse gebieden en mogen producten uit de Westelijke Sahara volgens het EU-recht niet als “Made in Morocco” worden verkocht, omdat dit misleidend is.

Op 4 november organiseren we in Gent een Vredescafé over de 50-jarige strijd voor zelfbeschikking van de Sahrawi in de Westelijke Sahara. Meer info over deze activiteit vind je in onze kalender.