Image
wapenleveringen

Shutterstock.com

Waarom het verkeerd is van de EU om Oekraïne te bewapenen
Artikel
6 minuten

Wapens zullen geen stabiliteit brengen – ze zullen verdere vernietiging en dood aanwakkeren. De EU moet diplomatie, demilitarisering en vrede ondersteunen.

Zondag 27 februari, vier dagen nadat Rusland Oekraïne illegaal binnenviel, kondigde de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen aan dat de EU “voor het eerst ooit de aankoop en levering van wapens zou financieren... aan een land dat aangevallen wordt”. Een paar dagen eerder had ze verklaard dat de EU “één unie, één bondgenootschap” was met de NAVO. 
In tegenstelling tot de NAVO is de EU geen militaire alliantie. Toch is de Unie al van bij het begin van deze oorlog meer bezig met militarisme dan met diplomatie. Dit is niet geheel onverwacht. 

Het Verdrag van Lissabon bood de juridische basis voor de EU om een gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid te ontwikkelen. Tussen 2014 en 2020 werd zo’n 25.6 miljard euro* van de EU’s publiek geld gespendeerd aan het versterken van haar militaire capaciteit. In de begroting van 2021-2027 werd de oprichting van een Europees Defensiefonds (EDF) voorzien - een fonds van bijna 8 miljard euro, dat gemodelleerd is naar twee voorafgaande programma’s die voor het eerst EU-financiering vastlegden voor onderzoek en ontwikkeling van innovatieve militaire goederen, waaronder hoogst controversiële wapens gebaseerd op artificiële intelligentie of geautomatiseerde systemen. Het EDF is maar één aspect van een veel breder defensiebudget. 

De EU-uitgaven zijn indicatief voor de manier waarop het zich identificeert als een politiek project en voor waar de prioriteiten liggen. Het afgelopen decennium werden politieke en sociale problemen in toenemende mate militair aangepakt. Het schrappen van humanitaire missies in de middellandse Zee ten gunste van hoogtechnologische bewakingsdrones, wat geleid heeft tot 20.000 verdrinkingsdoden sinds 2013, is maar één voorbeeld. Door ervoor te kiezen om militarisering te financieren, heeft Europa een wapenwedloop aangewakkerd en de basis gelegd voor oorlog. 

Het afgelopen decennium werden politieke en sociale problemen in toenemende mate militair aangepakt.

Vicepresident van de Europese Commissie en tevens Hoge Vertegenwoordiger van de EU voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid, Josep Borrell, stelde na de Russische invasie: “Er is weer een taboe gesneuveld… dat de Europese Unie geen wapens levert in een oorlog”. Borrell bevestigde dat dodelijke wapens naar de oorlogszone gestuurd zouden worden, gefinancierd door de Vredesfaciliteit van de EU. Oorlog lijkt inderdaad vrede te zijn, zoals George Orwell in zijn boek ‘1984’ verkondigde. 

De acties van de EU zijn niet alleen enorm onverantwoordelijk, maar getuigen ook van een gebrek aan creatief denken. Is dit echt het beste wat de EU kan bedenken op een moment van crisis? Voor 500 miljoen euro aan dodelijk wapentuig sturen naar een land met 15 nucleaire reactoren, waar dienstplichtige burgers moeten vechten met alle mogelijke middelen die hen ter beschikking staan, waar kinderen molotov-cocktails prepareren en terwijl de tegenpartij haar nucleaire afschrikkingsapparaat in de aanslag heeft gezet? Het Oekraïens leger uitnodigen om een wapenverlanglijstje in te dienen, zal het vuur van de oorlog alleen maar aanwakkeren.

Geweldloos verzet

De oproepen van de Oekraïense regering en het volk voor wapens zijn begrijpelijk en moeilijk te negeren. Maar als puntje bij paaltje komt verlengen en verergeren wapens conflicten alleen maar.

Oekraïne heeft een sterk precedent van geweldloos verzet, waaronder de Oranjerevolutie van 2004 en de Maidan Revolutie van 2013-14. Er is nu ook al geweldloos burgerprotest aan de gang in het hele land als reactie op de invasie. Deze acties moeten erkend en ondersteund worden door de EU, die zich tot dusver vooral geconcentreerd heeft op militaire defensie. 

De geschiedenis heeft keer op keer aangetoond dat conflictsituaties overstelpen met wapens geen stabiliteit brengt en niet noodzakelijk bijdraagt aan een effectieve weerstand. In 2017 stuurde de VS in Europa gefabriceerde wapens naar Irak om ISIS te bestrijden, maar diezelfde wapens belandden in de handen van IS-strijders en werden ingezet in de slag om Mosoel.

Wapens die door een Duits bedrijf geleverd waren aan de Mexicaanse federale politie kwamen in handen terecht van de gemeentepolitie en de georganiseerde misdaad in de staat Guerrero, waar ze in 2014 gebruikt werden bij de afslachting van 6 mensen en de gedwongen verdwijning van 43 studenten van de Ayotzinapa-normaalschool.

Na de rampzalige terugtrekking van de VS-troepen uit Afghanistan in augustus 2021, werden aanzienlijke hoeveelheden hoogtechnologische militaire goederen van het VS-leger in beslag genomen door de Taliban, waaronder militaire helikopters, vliegtuigen en ander materieel uit de Amerikaanse oorlogsschatkist. 
Er zijn talloze vergelijkbare voorbeelden waarbij wapens die bedoeld zijn voor het ene doel, uiteindelijk een heel ander doel dienen. Onder het toeziend oog van Europa, zal Oekraïne waarschijnlijk het volgende voorbeeld worden. Bovendien hebben wapens een lange houdbaarheidsdatum. Ze zullen waarschijnlijk verschillende keren van eigenaar wisselen de komende jaren en verdere conflicten aanwakkeren. 

Dit alles is des te roekelozer als we ook de timing in overweging nemen. Terwijl EU-vertegenwoordigers samenkwamen in Brussel, ontmoetten contingenten van de Russische en Oekraïense regeringen elkaar in Wit-Rusland voor vredesgesprekken. Vervolgens kondigde de EU aan dat het Oekraïne’s aanvraag voor EU-lidmaatschap zou bespoedigen, een stap die niet alleen provocerend is voor Rusland, maar ook voor de verschillende ijverige Balkan-staten die al jaren aan alle toetredingsvoorwaarden voldoen.  

Als er nog maar een stilzwijgend vooruitzicht was op vrede zondag 27 februari, waarom heeft de EU dan niet onmiddellijk opgeroepen tot een staakt-het-vuren en drong het er niet bij de NAVO op aan om zijn aanwezigheid rond Oekraïne te de-escaleren? Waarom ondermijnde de EU de vredesgesprekken door met de militaire spierballen te rollen en een militair mandaat uit te vaardigen?  

Waarom ondermijnde de EU de vredesgesprekken door met de militaire spierballen te rollen en een militair mandaat uit te vaardigen? 

Dit cruciale moment is de culminatie van jaren van bedrijfslobbying door de wapenindustrie, die zichzelf eerst strategisch positioneerde als een zogezegde onafhankelijke expert om de EU-besluitvorming te informeren en vervolgens, eenmaal de geldkraan werd opengedraaid, als begunstigde. Dit is geen situatie die onvoorspelbaar was – het is precies wat er zat aan te komen. 

De retoriek van de EU-functionarissen wijst erop dat ze bevangen zijn door de razernij van de oorlog. Ze hebben de ontplooiing van dodelijke wapens volledig losgekoppeld van de dood en de vernietiging die ze zullen veroorzaken.   
De EU moet onmiddellijk van koers veranderen. Het moet zich losrukken van het paradigma dat ons hier heeft gebracht en oproepen tot vrede. De inzet is te hoog om het anders te doen.  

*Dit cijfer kwam tot stand door optelling van het Fonds voor Interne Veiligheid – Politie; het Fonds voor Interne Veiligheid – Grenzen en Visa; het Fonds voor Asiel, Migratie en Integratie; financiering voor EU-agentschappen voor Justitie en Binnenlandse Zaken; de programma's Rechten, Gelijkheid en Burgerschap, en Europa voor Burgers; het onderzoeksprogramma Veilige Maatschappijen; de programma's Voorbereidende Actie inzake Defensieonderzoek, en Industriële Ontwikkeling van de Europese Defensie (2018-20); het Athena-mechanisme; en de Afrikaanse Vredesfaciliteit. 

Dit artikel verscheen eerder op OpenDemocracy.

 

 


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.