De Koude Oorlog lijkt helemaal terug. Wat in ieder geval volledig gelijk loopt met de toenmalige periode is de beate slaafsheid waarmee mainstream media copy-paste-gewijs persmededelingen en verklaringen van de NAVO en van de VS-regering overnemen, zonder de minste schijn van enige milde kritische bedenkingen. Context, achtergrond, en standpunten van de andere zijde ontbreken volledig.

Alle vooroordelen -om niet te zeggen racisme- tegen de malafide ‘Russen’ en hun notoire president Vladimir Poetin zijn terug van nooit weg geweest. Om deze analyse te starten, eerste enkele alinea’s over wat dit artikel niet zal bekijken.

Waar dit niet over gaat

Dit artikel analyseert niet de interne aard van het politieke systeem, noch de democratische kwaliteiten (of eerder het gebrek eraan) van de Russische maatschappij. Daar valt heel wat over te zeggen. 

Zo is er het feit dat verkiezingen nauwelijks een echte keuze laten aan de Russische burger. De Russische commerciële media zwaaien de lof van Poetin en zijn partij. Dat hebben ze gemeen met alle commerciële media waar ook ter wereld: wie aan de macht is, is goed, zo eenvoudig is dat.

Andere politieke partijen bieden amper een schijn van ander beleid. Afwezigheid van echte politieke keuzes, commercialisering van kiescampagnes, demonisering van kandidaten die het status quo in vraag stellen, … Kortom, Rusland heeft wel wat gelijklopende kenmerken met de VS.

Alexei Navalny is de meest bekende maar allesbehalve enige politieke dissident in de gevangenis. Over de behandeling van politieke dissidenten heeft Rusland geen recht van spreken – wanneer het de VS bekritiseert voor wantoestanden in de gevangenissen, voor de manier waarop klokkenluiders er worden aangepakt of voor de hardnekkigheid waarmee de VS Julian Assange en WikiLeaks criminaliseert wegens het uitbrengen van oorlogsmisdaden. Rusland kan zich beter schamen over de eigen oorlogsmisdaden op plaatsen als Syrië en Tsjetsjenië.

Dit artikel gaat dus ook niet over wantoestanden in Russische gevangenissen en strafkampen, die qua wreedheid evenmin moeten onderdoen voor de gevangenissen aan de andere kant van de wereld. Rusland heeft wel één puntje voor op de VS. Er worden sinds 2 augustus 1996 geen doodstraffen meer uitgevoerd.

Rusland heeft één puntje voor op de VS: er worden geen doodstraffen uitgevoerd.

Rusland is daarentegen niet zo commercieel ingesteld om over de eigen maatschappelijke wantoestanden goed gemaakte series te maken zoals de VS doen met o.a. Prison Break, Orange is the New Black, Oz of Breaking Bad (een serie die in Europa niet kan bestaan omdat kankerpatiënten hier geen financieel bankroet moeten riskeren voor een medische behandeling).

Oekraïne daarentegen

Deze analyse gaat daarentegen wel dieper in op het buitenlands en defensiebeleid van Rusland. Is Rusland inderdaad van plan om Oekraïne binnen te vallen en daarmee het risico te lopen op een totale oorlog (en eventueel nog erger, een alles en iedereen vernietigende kernwapenoorlog)?

Afgaand op wat NAVO-woordvoerders en leden van de VS-regering daarover zeggen, ziet het er inderdaad naar uit dat Rusland dergelijke plannen heeft. Over één ding zijn vriend en vijand van Rusland het eens. Er is wel degelijk een grote Russische troepenconcentratie gaande in de grensregio met Oekraïne.

Wanneer je die troepenconcentratie in volledig isolement bekijkt van alles wat errond gebeurt, kan je alleen maar tot de conclusie komen dat er wel degelijk voor een inval mag gevreesd worden. Die redenering is om meerdere redenen fout, eerst en vooral omdat dergelijke zaken altijd gebeuren in een ruimere context.

Er wordt hier niet gepleit voor een omdraaiing van het westers discours, dat eenvoudig samengevat kan worden als ‘wij, de goeden, zij de slechten’. Maar voor iets waar de media altijd al de grootste moeite mee hebben -ook rond andere kwesties zoals de klimaatstrijd- en dat is nuance, context, omstandigheden. Wie wil zoeken naar een uitweg heeft empathische berichtgeving nodig, wat niet moet verstaan worden als partij kiezen voor het grote gelijk van deze of gene kant.

Een bezorgde burger die op zoek gaat naar mogelijke vreedzame oplossingen via diplomatieke onderhandelingen blijft qua informatie bij dit alles volledig op zijn honger zitten. Om te begrijpen wat er echt gebeurt, is daarentegen enig inzicht in de drijfveren van het Russische buitenlands en defensiebeleid nodig. Inzicht betekent daarom nog niet instemming.

Eerlijke media zouden de standpunten van de NAVO en de VS plaatsen tegenover die van Rusland, waarbij lezers, luisteraars, of kijkers zelf kunnen uitmaken wie, wat, waar geloofwaardig overkomt. Het westers standpunt over Oekraïne kan iedereen ruim vinden in de mainstream. Daar hoeft hier geen ruimte aan besteed te worden. Volledig afwezig is het Russische standpunt. Er staan wel commentaren in de kranten over ‘hoe Rusland hierover denkt’, maar die zijn selectief en gefilterd vanuit een bij voorbaat vastgelegde keuze voor het eigen gelijk.

Hoe kijkt Rusland tegen de wereld aan?

Laat ons eerst en vooral kijken waar Rusland staat qua machtsverhoudingen tegenover de vroegere Sovjet-Unie en hoe de EU, de NAVO en de VS sinds het einde van de eerste Koude Oorlog geëvolueerd zijn.

In 1957, tijdens de hoogdagen van de Koude Oorlog, omvatte de EU (toen nog de EEG) 6 landen, met een oppervlakte van 1.169.000 km² en 168 miljoen inwoners. In 2021 bestaat de EU uit 27 landen (waaronder alle landen van het voormalige Oostblok plus de drie Baltische staten die daarvoor deel uitmaakten van de Sovjet-Unie). De EU beslaat 4.379.000 km² en telt 506 miljoen inwoners.

In 1957 maakten 15 landen deel uit van de Sovjet-Unie. De Unie had een oppervlakte van 22.402.000 km² en telde 203 miljoen inwoners. In 1991 komt Rusland alleen te staan en behoudt een oppervlakte van 17.098.000 km² met 149 miljoen inwoners. In 2013 heeft Rusland na een zware demografische terugval onder president Jeltsin terug 144 miljoen inwoners. In 2014 kwamen daar met de annexatie van de Krim nog 2 miljoen inwoners bij.

Samengevat, vandaag heeft Rusland nog 76 procent over van de oppervlakte van de Sovjet-Unie en 72 procent van de toenmalige bevolking. Niet bepaald een palmares van wereldveroveraars in spe.
Van president Poetin wordt regelmatig beweerd dat hij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie een ‘geostrategische catastrofe’ noemde. Wat hij echt zei, was heel wat genuanceerder.
De ‘catastrofe’ die hij citeerde was daarentegen het feit dat miljoenen Russen door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie plots minderheden waren geworden in 14 nieuwe staten en dat deze minderheden in sommige van deze staten onderworpen worden aan discriminatie.

Een deel van die nieuwe discriminatie heeft plaats binnen de EU, in Letland, Estland en Litouwen, waar de schending van de rechten van ongeveer 1 miljoen etnisch Russische EU-burgers door de EU ongemoeid wordt gelaten.

Gebroken beloftes

In 1989 heeft toenmalig Sovjet-leider Michail Gorbatsjov met president Bush senior de hereniging van Oost-Duitsland met West-Duitsland onderhandeld. Daarenboven was hij bereid eenzijdig de Russische troepen uit Oost-Duitsland terug te trekken in ruil voor de belofte van de NAVO om achter de voormalige grens met West-Duitsland te blijven en achter de grenzen van de voormalige Oostbloklanden. De voormalige Oostbloklanden konden met andere woorden lid worden van de EU, maar niet van de NAVO. 

In 1991 veegde president Clinton deze garantie voor de veiligheid van Rusland van tafel, werden de voormalige Oostbloklanden lid van de NAVO en werden NAVO-troepen geïnstalleerd in voormalig Oost-Duitsland.

In 1991 veegde president Clinton de garantie voor de veiligheid van Rusland van tafel.

Rusland werd ondertussen verlamd door een diepe economische recessie, veroorzaakt door de liberalisering van de economie, de leegroof van alle staatsinstellingen door de nieuwe oligarchen en de verpaupering van de gewone bevolking, die zijn sociale bescherming en zijn gegarandeerde prijzen voor voeding en energie kwijt was. President Jeltsin volgde nauwgezet de adviezen van het IMF met de gekende ‘Latijns-Amerikaanse’ gevolgen.

De kentering kwam er pas onder Jeltsin’s opvolger, Vladimir Poetin. Die past weliswaar nog steeds een neoliberaal model toe, maar met sociale correcties en vooral: hij sloot de economie af van buitenlandse overnames. Zijn bewind berust op een contract met de eigen oligarchie dat bepaalt dat de elite zich kan verrijken à volonté maar volledig buiten de politiek moet blijven. Oligarchen die wel politieke ambities hebben worden door keihard aangepakt door Poetin.

Ondertussen scheiden nog slechts twee landen Rusland van de NAVO: Wit-Rusland en Oekraïne. In Letland en Litouwen staan NAVO-troepen aan de Russische grens (in feite in Polen en Litouwen ook, rond de Russische enclave Kaliningrad aan de Oostzee).

Het Wit-Russische regime van Aleksandr Loekasjenko is bekend. In tegenstelling tot wat hier meestal wordt beweerd is hij geen goede maatjes met Poetin. Hun samengaan is louter opportunistisch: voor dezelfde veiligheidsbelangen (veiligheid voor zijn regime wel te verstaan, niet voor zijn bevolking).

Een voorgeschiedenis die er toe doet

Oekraïne is complexer. Bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie werden twee akkoorden gesloten. Het eerste was de verwijdering van alle kernwapens uit Oekraïne (met het aantal daar opgestelde Sovjet-kernwapens was de Sovjetrepubliek toen virtueel de derde grootste kernmacht ter wereld). 

Daarnaast werd een bilateraal verdrag gesloten in 1997 dat de zeemachtbasis van Sebastopol overhevelde naar de Russische vloot en het Russisch als eerste taal behield in de overheidsinstellingen van de Krim. De huurovereenkomst voor de basis voorziet een jaarlijkse betaling van 97 miljoen dollar aan Oekraïne. Ze geldt nog tot 2042, maar wordt niet meer betaald sedert de annexatie van de Krim in 2014.

Tevens kreeg de Krim eigen federale deelstaatbevoegdheden (goed vergelijkbaar met het Belgische federale model), een verkozen parlement en een regionale regering, wat de andere Oekraïense provincies niet hebben. Het verdrag liet ook toe dat Rusland permanent 25.000 soldaten kazerneerde op het schiereiland. Toen Poetin de Krim tijdens het Maidan-conflict militair bezette hoefde hij met andere woorden geen soldaten naar de Krim te sturen. Die waren immers reeds ter plaats aanwezig. Dat belette niet dat de berichtgeving het hier had over het ‘zenden van Russische troepen’ door Poetin.

Kort na de Maidan-protesten nam het nieuwe regime in Kiev een aantal beslissingen met verstrekkende gevolgen die tot vandaag doorwerken. De Oekraïense regering besliste de politieke instellingen van de Krim te ontbinden en er het Russisch als eerste voertaal te verbieden. In de rest van het land werd Oekraïens de enige nog toegelaten taal in het onderwijs en in de overheidsdiensten.

Adviseurs van de EU wisten de Oekraïense regering te overtuigen dat dit ‘geen verstandige zet’ was, waarna de regering in Kiev alsnog de maatregel introk, maar het escalerende opbod aan tegenreacties en wederzijdse tegenmaatregelen was ondertussen reeds uit de hand gelopen. Met haar advies ging de EU toen trouwens in tegen de VS, die de beslissingen van Oekraïne wel had toegejuicht als ‘een triomf voor de democratie’.

Het verzet van de etnisch Russische minderheid in Oekraïne (hier weergegeven als ‘pro-Russisch’) werd pas gewelddadig na slachtpartijen in Odessa en in de Donbass door extreemrechtse Oekraïens-nationalistische doodseskaders. Vrij snel kreeg dat etnisch Russisch verzet steun en training van al even rechts-extremistische huurlingen uit Rusland.

De rest is bekend. Rusland annexeerde de Krim. Het oude industriebekken van de zuidoostelijke Oekraïense provincies Donetsk en Loehansk (Donbass), die overwegend etnisch-Russisch zijn, scheurde zich af en sindsdien heerst er een bevroren conflict met sporadische opflakkeringen.

Verstandige keuzes van de EU?

De EU en de VS steunden bij de Maidan-opstanden onmiddellijk een ‘pro-EU-oligarch’ als hun presidentskandidaat. Nauwelijks twee jaar eerder was Petro Poroshenko nog minister van Handel (2012) en minister van Buitenlandse Zaken (2009-2010) onder de ‘pro-Russische’ president Janoekovitsj.

Poroshenko was in 1997 samen met Janoekovitsj oprichter van de Partij van de Regio’s, die tussen 2006 en 2014 de grootste partij van Oekraïne was en waarmee Janoekovitsj in 2010 de presidentsverkiezingen won – mét steun van Poroshenko en mét de goedkeuring van de EU, die deze verkiezingen toen fair en transparant verklaarde.

Poroshenko is net als alle andere Oekraïense oligarchen immens rijk geworden tijdens de eerste jaren van de onafhankelijkheid van via grootschalige corruptie en de spotgoedkope overname van overheidsbedrijven na de desintegratie van de Sovjet-Unie,.

Op geen enkel ogenblik werd hij sinds zijn verkiezing tot president van Oekraïne in de EU en de VS op dat verleden aangesproken. Hij werd dé man die Oekraïne deel zou maken van de EU en de NAVO, en die de corruptie zou beëindigen – nadat hij jarenlang mee aan de vetpotten had gezeten en voluit de Russische kaart had getrokken.

Vijf jaar later bleek daar niets van verwezenlijkt. Meer nog, een resem corruptieschandalen in eigen rangen waren zijn deel en hij verloor zijn kansen op een tweede mandaat. Onlogisch was dat povere resultaat niet, politici hebben nu eenmaal niet de neiging zichzelf te gaan beschuldigen van misdrijven.

Zijn opvolger, huidig president Volodymyr Zelensky, is een populist zonder reëel politiek programma. Hij werd verkozen op een golf van politieke apathie en diep wantrouwen tegenover de traditionele corrupte machthebbers.

De huidige president van Oekraïne, Volodymyr Zelensky, is een populist zonder reëel politiek programma.

Hij was bekend als acteur in een komische tv-soap, waar hij de rol van president had. Zijn gebrek aan politieke ervaring en aan enig sociaal-economisch programma combineerde hij echter wel met een belofte om vrede te sluiten met Rusland. Daar is hij sindsdien allesbehalve in geslaagd.

In 2008 liet de NAVO (in feite de VS, want intern waren de Europese lidstaten buiten de voormalige Oostbloklanden er niet voor te vinden) weten dat Georgië en Oekraïne zouden worden aanvaard als kandidaat-lidstaten. President Poetin gaf onmiddellijk te verstaan dat dit voor hem een rode lijn was. Hij zou zich nooit neerleggen bij een overname van de zeemachtsbasis van Sebastopol in de Krim.

Enig ruimtelijk perspectief

Die basis is de enige permanent ijsvrije zeemachtbasis van Rusland. Ze ligt in de Zwarte Zee, met een beperkte toegang tot de rest van de wereld door de nauwe doorgang van de Bosporus in Turkije, een NAVO-lidstaat. Daarnaast heeft Rusland nog een zee- en luchtmachtbasis in Syrië. Dat is het voor Rusland. Verder heeft Moskou alleen ‘buitenlandse’ basissen in een beperkt aantal voormalige Sovjetstaten.

Daar staat tegenover dat Rusland (en China) aan hun grenzen worden omringd door meer dan 200 grote en kleine NAVO- en VS-basissen. Wie beweert dat Rusland de wereld wil veroveren moet vaststellen dat dat streven nog niet voor direct is. Rusland (of China) hebben geen basissen in Canada of Mexico aan de grens met de VS, hebben geen zeeschepen in de Golf van Mexico recht tegenover de oliestaat Texas, of in de Stille Oceaan voor de kusten van Californië.

Vergelijkingen worden gemaakt met de troepensterkte van de landen in het voormalige Oostblok die grenzen aan Rusland, tegenover de meer dan 1 miljoen Russische soldaten. Die vergelijkingen houden op geen enkele manier rekening met enkele nuchtere feiten. Als puntje bij paaltje komt kunnen die grenslanden immers rekenen op het volledige apparaat van de NAVO en de VS. Het VS-leger alleen is reeds meerdere malen groter dan het Russische en Chinese leger samen.

Rusland heeft inderdaad veel soldaten. Daar zijn goede redenen voor. Het is het grootste land ter wereld. Van de 195,8 km lange landgrens in Noorwegen tot de landgrens van 17,3 km met Noord-Korea heeft Rusland 22.293,10 km aan landgrenzen, een zeegrens van 194 km met Japan en een zeegrens van 49 kilometer met de VS in Alaska. Rusland kan die grenzen nooit onbewaakt laten voor een of ander grootschalig offensief, zoals ‘een invasie van Europa’.

Leger is technologie

Bovendien zegt het aantal soldaten niets over de technologische slagkracht van een leger. Rusland heeft in feite slechts in één wapencategorie een voorsprong: Russische tanks zijn nog altijd de meest performante ter wereld. Tanks zijn een landwapen, niet geschikt voor operaties ver voorbij de landsgrenzen.
Tanks hebben permanente brandstofbevoorrading nodig die snelle operaties over lange afstand onmogelijk maken. Qua totale slagkracht zijn een Frans-Duits, een Brits-Duits of Brits-Frans leger reeds evenwaardig aan het Russische leger. 

Het Russisch leger heeft geen expansiedoctrine zoals het VS-leger of de NAVO. Het is een volledig op territoriale defensie gerichte strijdmacht. Rusland heeft twee troeven om niet onder de voet te worden gelopen. Een invasie en bezetting van een dergelijk groot land is zelfs voor de voltallige NAVO een grote brug te ver. Napoleon en Hitler hebben het ondervonden. Dit waanidee houdt niet eens rekening met de tweede Russische troef.

Rusland heeft iets meer kernwapens dan de VS (maar qua slagkracht scoren de technologisch superieure VS-kernwapens beter). Samen hebben deze beide landen veel meer kernwapens dan de rest van de wereld. Kernwapens hebben echter een zeer specifiek kenmerk dat hen onderscheidt van alle andere offensieve wapens. Boven een bepaald aantal maakt het in feite niet uit hoeveel je er van hebt. Of je de wereld eenmaal of dertig maal volledig kan vernietigen is irrelevant. De escalatie van kernwapens volgt een heel andere dynamiek dan de reële vuurkracht.

Wanneer je dit zo bekijkt kan je terecht de vraag stellen waar Rusland dan bang van is? Sinds 2014 heeft Rusland tientallen voorstellen gedaan om de escalatie van grensincidenten onder controle te houden. Sinds 2014 werden reeds meer dan 2000 ‘near misses’ genoteerd - bijna botsingen tussen vliegtuigen en schepen, verkeerd begrepen aanvalsoefeningen of radarobservaties die nipt niet werden beantwoord. Daar zit de vrees van Rusland: in het risico dat een incident een niet meer te stoppen keten wederzijdse reacties in gang zet.

Het is een mirakel dat er sinds 1949 nog geen kernoorlog is uitgebroken door verkeerd begrepen incidenten.

Het gevaar op een doelbewust besliste oorlog of kernoorlog is nog altijd klein. Het grootste gevaar zit hem in mogelijke incidenten. Het is een mirakel dat er sinds 1949 nog geen kernoorlog is uitgebroken door verkeerd begrepen incidenten. Er werden talrijke films en documentaires over gemaakt waarbij verkeerd gelezen radarwaarnemingen één kant bijna verleidden tot het lanceren van kernwapens (nog steeds een absolute aanrader is 'Dr. Strangelove' van Stanley Kubrick uit 1964). Want ook dat onderscheidt kernwapens van elk ander wapen. Je kan ze niet ‘heel even’ of ‘beperkt’ gebruiken. Na de eerste kernbom volgt bijna automatisch het totale armageddon.

Sluipende NAVO-integratie

Maar goed, terug naar Oekraïne. Er is wel degelijk heel wat gebeurd in Oekraïne sinds het land uit het nieuws is verdwenen. Het idee van NAVO-lidmaatschap staat weliswaar op waakvlam, maar ondertussen is er een feitelijke integratie van het Oekraïens leger aan de gang.

Dat leger wordt reeds enkele jaren uitgerust met allerlei westers wapentuig (met zeer lucratieve contracten) en werkt samen met NAVO-lidstaten voor trainingen, gemeenschappelijke oefeningen, uitwisselingen, enz. Het Oekraïens leger wil in de VS geproduceerde Javelin-anti-tankraketten verwerven - niet onbelangrijk tegenover Russische tanks.

Wat Rusland eist is bekend. Erkenning van de rechten van etnisch Russische Oekraïners, de federalisering van de Donbass naar het model van de vroegere Krim, wederzijdse demilitarisering van de grens tussen Rusland en Oekraïne en vooral géén NAVO-lidmaatschap. Dit zijn stuk voor stuk argumenten die minstens het bespreken waard zijn. De NAVO kan een terugkeer eisen naar de Minsk-akkoorden om het bevroren conflict met de Donbass te pacificeren.

Er is nog hoop

Hoe riskant deze escalatie ook is, er is ook hoop dat het niet verder uit de hand loopt. Deze nieuwe Koude Oorlog geniet geen vanzelfsprekende navolging bij de Europese publieke opinie. Het leeft iets meer in de voormalige Oostbloklanden, maar zelfs daar is een aanzienlijke minderheid voorstander van diplomatieke onderhandelingen in plaats van militaire escalatie.

Buiten de VS, de EU, Australië en Nieuw-Zeeland (de ‘wereldopinie’ in de mainstream media) is een overgrote meerderheid van de wereldbevolking bovendien niet meer te overtuigen van de accute militaire dreiging van de Rusland. In alle opiniepeilingen worden de VS en Israël als het grootste gevaar gezien voor de wereldvrede.

Wat opvalt is dat de bevolking in de buurlanden van zowel Rusland als China en Iran niet zozeer bezorgd is over haar nabije buren, maar over de VS. Dat betekent geenszins dat deze mensen akkoord zouden zijn met de aard van de regimes in hun buurlanden. Het betekent eenvoudig dat zij er geen militaire bedreiging in zien.

De bevolking in de buurlanden van zowel Rusland als China en Iran is niet zozeer bezorgd over haar nabije buren, maar over de VS.

Wie de geschiedenis van de Sovjet-Unie/Rusland en China bekijkt ziet dat deze mogendheden niet de cultuur delen van het imperialisme van de VS (of het kolonialisme van Europa). Rusland heeft alleen ‘kolonies’ gehad in de eigen buurlanden, waarvan het de economieën echter niet leegzoog.

De politieke regimes in die landen waren niet democratisch en zeer repressief tegen politieke dissidentie, maar voor de bewoners die zich politiek afzijdig hielden waren ze sociaal veel beter en vooral veel minder moorddadig dan de regimes die Europa en de VS na de Tweede Wereldoorlog hebben gesteund in Latijns-Amerika, Azië en Afrika.

Een gevolg van de huidige provocatie door de NAVO is dat Rusland en China nader tot elkaar komen. Ook dat is een enorm verschil met de eerste Koude Oorlog, toen China nog een vijand was van de Sovjet-Unie. Een soort militair bondgenootschap van beide landen genre de NAVO moet niet verwacht worden. In militaire allianties stappen past totaal niet in de politieke en militaire cultuur van beide grootmachten, maar wat wel gebeurt, is dat ze meer militair gaan samenwerken en afspraken maken om hun markten op elkaar af te stemmen.

De VS weet het zelf niet zo goed

De Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov, liet er op de recente samenkomst van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) -van 2 & 3 december 2021 in Zweden- geen misverstand over bestaan. Als de VS en de NAVO doorgaan met het militariseren van Oekraïne, is Rusland wel degelijk van plan de Donbass te bezetten (niet heel Oekraïne).

De VS heeft twee van de drie militaire veiligheidsakkoorden opgezegd die het evenwicht tussen Rusland en de VS bewaarden, het INF-verdrag over middellangeafstandsraketten en het ‘Open Skies’-verdrag. Alleen het New Start-verdrag houdt nog stand. Al deze verdragen waren bedoeld om kernwapenoorlogen te vermijden.

De VS heeft antiraket-installaties geplaatst in Polen die zogezegd bedoeld zijn om raketten uit Iran tegen te houden. Het gaat hier over raketten die Iran niet heeft - niet vanuit een of andere goodwill maar omdat Iran niet het geld, noch de kennis, noch de middelen heeft om die te bouwen. Lavrov daarover: “Wij beoordelen deze wapens niet op hun door u uitgesproken intenties, maar op hun potentieel”.

In tegenstelling tot wat de grootspraak van president Biden en zijn minister van Buitenlandse Zaken, Blinken, doet uitschijnen, zit de VS hiermee verveeld. Het was immers de bedoeling de komende jaren de Koude Oorlog met China op te voeren en die met Rusland nog wat uit te stellen.
Dat Rusland nu harde taal spreekt en met zijn troepenconcentratie de daad bij het woord voert, komt de VS ongelegen, te vroeg. Maar zelfs in Oekraïne is men er niet zomaar voor te vinden om Rusland te provoceren. In Kiev beseft men immers maar al te goed dat een militaire escalatie vooral de eigen bevolking zal treffen, niet de bewoners van Washington, Londen, Parijs, Berlijn of Brussel.

Hoe slecht de verhoudingen ook zijn, Oekraïne voert nog altijd handel met zijn oostelijke buur en er leven bovendien 1,9 miljoen etnische Oekraïners in Rusland. Honderdduizenden etnische Oekraïners en etnische Russen in Oekraïne hebben familiebanden aan de overzijde van de grens.

Tweespalt groeit binnen de NAVO

Het lijkt er niets mee te maken te hebben, maar er is nog meer slecht nieuws voor Washington. Duitsland en Noorwegen, allebei NAVO-lidstaten (huidig NAVO-Voorzitter Jens Stoltenberg is Noor) zullen deelnemen aan de eerste bijeenkomst van de lidstaten van het internationaal verdrag dat kernwapens verbiedt, die nota bene in New York zal doorgaan van 4 tot 28 januari 2022. De VS oefent druk uit op alle NAVO-landen om zich ver van dit verdrag te houden.

De VS is nog steeds de grootste militaire en economische supermacht ter wereld, maar zijn positie van totale overmacht is niet meer vergelijkbaar met de korte glorietijd na de instorting van de Sovjet-Unie. Rusland en China laten zich niet zomaar de les spellen. Dat is op zich al erg genoeg. Nog erger is dat hun voorbeeld ook door andere staten wordt gevolgd, zoals India.

Samengevat: de escalatie rond Oekraïne is gevaarlijk. Een doelbewuste oorlog op basis van een weloverwogen beslissing moet niet gevreesd worden. Daarentegen wordt het risico op een door incidenten uitgelokt treffen zeer groot. Enkel diplomatie kan dit vermijden. Dat en minstens enige empathie voor de manier waarop Rusland zijn eigen veiligheidssituatie ziet. De EU doet er goed aan niet langer aan het lijntje van de VS te lopen.

Dit artikel verscheen ook op De Wereldmorgen

Creative Commons