In het jaar dat het Wereld Sociaal Forum zijn tiende verjaardag viert blaast de civiele samenleving ook in België verzameling. Netwerken komen bijeen om hun eisen en grieven te formuleren voornamelijk ook in functie van het Belgisch voorzitterschap van de Europese Unie.

De Vredesbeweging volgt de politieke conjunctuur en focust op HET thema van het ogenblik: de kernwapens. Heel recent was er een nieuw akkoord tussen Moskou en Washington, het Pentagon maakte zijn nieuwste Nuclear Posture Review bekend, dezer dagen was er een speciale Nuclear Security Summit in Washington, en begin mei gaat de Herzieningsconferentie van het Non Proliferatie Verdrag van start, waar België ondervoorzitter is.

KERNWAPENS: DE VREDESBEWEGING BLIJFT HET BELEID INTERPELLEREN! 

17 april VUB Campus Etterbeek

15u-16u30

Informatief debat

Hans Lammerant van Vredesactie en Abolition 2000 België

vertegenwoordiging van de Internationale Vakbondskoepel ITUC

e.a.

worden geconfronteerd met de officiële beleidslijnen.

* Wat betekent het START-II akkoord tussen de VS en Rusland?
* Wat zegt president Obama in de nieuwste beleidsbrief over kernwapens?
* Waarom neemt een vakbondskoepel stelling tegen kernwapens?
* Gaan de bommen nu weg uit Kleine Brogel?
* Wat moet België doen als ondervoorzitter van de Herzieningsconferentie van het Non Proliferatie Verdrag?
* Heeft de EU een rol te spelen?
 

Tien jaar Wereld Sociaal Forum

(dit artikel verscheen eerder in Uitpers)

door Francine Mestrum

Voor alle ‘forum-watchers’ die aan de zijlijn blijven staan wachten tot de zo geroemde formule van de sociale fora ter ziele gaat – ‘hadden we het niet altijd gezegd?’ – is er goed nieuws. Ze zullen hun hart kunnen ophalen aan de wat bizarre vaststelling dat het jaar waarin het WSF zijn tiende verjaardag viert, begint met niet minder dan drie bijeenkomsten.

In Porto Alegre vieren de Brazilianen ‘hun’ forum, maar dat wordt vooraf gegaan door een vergadering van de ‘sociale bewegingen’ in Sao Paulo en het wordt gevolgd door een politiek ‘thematisch sociaal forum’ in Salvador da Bahia. Zowel de ‘sociale bewegingen’ als de organisatoren van het forum in Salvador behoren tot de critici van de WSF-formule. Verdeeldheid troef?

Neen. Het klopt zeer zeker dat de sociale bewegingen een meer ‘politiek’ forum zouden willen, met duidelijke standpunten over de meest hete hangijzers van de internationale politiek. En het klopt dat de initiatiefnemers van het thematisch forum in Salvador meer politieke contacten en allianties willen met ‘bevriende’ regeringen. Maar iedereen was aanwezig in Porto Alegre en nagenoeg alle internationale deelnemers van ’10 jaar Porto Alegre’ trekken ook naar Salvador.

Wat je hieruit kan besluiten zijn twee dingen. Ten eerste zijn er inderdaad nog meningsverschillen over het al dan niet politieke karakter van het Forum. Toch is er bijna niemand meer die nog conflicten zoekt rond dit thema. Het Handvest van het Forum is klaar en duidelijk en het willen veranderen zou pas tot een echte splitsing leiden. Bovendien is er binnen het kader van dat handvest best wel meer mogelijk dan wat nu wordt georganiseerd. En daar wordt aan gewerkt.

Ten tweede is het even duidelijk dat de WSF-formule het heeft gehaald en de aanwezigheid van iedereen in Porto Alegre bewijst dat het een ‘sterk merk’ is geworden. Hoe kritisch sommigen ook zijn, ze willen het niet missen. Het WSF is de enige formule die iedereen kan verenigen. Het is het grootste netwerk van netwerken ter wereld.

De formule van de ‘verscheidenheid’ heeft haar nut bewezen en blijft goede diensten leveren. We hadden in Porto Alegre een veelheid van seminars over alle mogelijke thema’s, de tijd van het aanklagen voor en aanklagen na is voorbij, er werden erg goede voorstellen geformuleerd voor de financiële crisis, de klimaatopwarming, de politieke internationale ordening, enz.

Dit eerste grote evenement van 2010 zet een lange reeks in van meer dan dertig ‘fora’ die dit jaar over de hele wereld zullen gehouden worden, met ondermeer het tweede sociaal forum van de VS in Detroit en een Europees Sociaal Forum in Istanbul. Deze gecumuleerde ervaringen moeten in januari 2011 leiden tot een nieuw en heus Wereld Sociaal Forum in Dakar, Senegal. Daar zal ook vooral de klemtoon worden gelegd op een vernieuwde Zuid-Zuid samenwerking en het moet de sociale bewegingen in Afrika een nieuw elan geven.

Een beschavingscrisis

Dit Forum dat geen forum is in Porto Alegre – weer één van die paradoxale vaststellingen – geeft duidelijk een nieuw elan aan de bewegingen. Hier is iets nieuws aan het ontstaan. Na de klimaatconferentie in Kopenhagen waar de andersmondialiseringsbewegingen en de milieubewegingen dichter bij elkaar zijn gekomen, wordt hier niet enkel een huwelijk gesloten, maar krijgen de alternatieven concreet vorm, nog steeds in alle verscheidenheid maar duidelijk op weg naar iets nieuws.

‘Een andere wereld is mogelijk’ wordt hier zeker een ‘andere wereld is nodig’: het kapitalisme is niet-duurzaam en kan zichzelf niet overleven. De strijd kan er dus niet langer om gaan om alle mensen in een systeem te krijgen dat eerlijker moet worden georganiseerd, maar er moet radicaal aan een ander systeem worden gedacht.

Dat systeem zal niet van te voren worden uitgedacht en het kan niet overal hetzelfde zijn of worden, maar het zal gekenmerkt worden door een radicale democratie die representatief, participatief én lokaal zal zijn. Of met andere woorden, de democratie moet worden gedemocratiseerd. Democratie zal een revolutionaire strategie worden, een strategie die dag na dag moet worden bevochten.

We zullen een andere manier moeten bedenken – en zijn daar mee bezig – om te wereld te denken en te zeggen, vanuit een intercultureel perspectief. Inheemsen in Latijns Amerika spreken niet van een ‘socialisme van de 21^ste eeuw’ maar van waardigheid en ‘buen vivir’, en, zo blijkt, ze bedoelen hetzelfde. Of met andere woorden, de andersmondialiseringsbewegingen spreken vele talen en denken aan de toekomst.

Volgens Boaventura de Sousa Santos, Portugees socioloog, zijn er vijf tot zes grote veranderingen nodig. Ten eerste moeten we niet wachten op de grote avond, maar we moeten dag na dag onze vrijheid verdedigen. Onze onderlinge verschillen zijn veel kleiner dan het verschil tussen ‘wij’ en ‘zij’ die in alle landen met paramilitaire macht een rechtse revolutie voorbereiden.

Ten tweede moeten we ons democratisch bestel verdedigen en uitbouwen.

Ten derde moeten we een echte dekolonisering bevechten, de dekolonisering van onze gedachten en onze voorstellingen.

Ten vierde moeten we vechten voor een echte gelijkheid tussen alle mensen, mannen en vrouwen, culturen, blanken en zwarten en inheemsen. We moeten allemaal subjecten in plaats van objecten van onze mensenrechten worden.

Ten vijfde weet niemand precies wat een ‘socialisme van de 21^ste eeuw’ inhoudt, maar het belangrijkste is dat we werken aan de toekomst en een of andere vorm van een andere en betere wereld in de praktijk brengen.

Tenslotte zullen we tot nieuwe evenwichten moeten komen, met de natuur en met elkaar.

Drie trefwoorden kunnen onze acties leiden: ‘decommodification’ (het onttrekken van de goederen aan de markt) – democratisering en dekolonisering.

Een andere wereld

Eén van de punten waar nagenoeg een consensus over bestaat bij alle deelnemers aan de seminars in Porto Alegre is de stelling dat de gecombineerde crisis die in 2007 is begonnen veel verder gaat dan de banken, de beurzen en de industrie. Het kapitalisme heeft economisch en financieel gefaald, het is niet in staat alle mensen te voeden en in leven te houden, het vernietigt de planeet zodat het leven zelf dreigt verloren te gaan.

Een oplossing voor de crisis zal dus noodgedwongen ook een stap uit het kapitalisme moeten zijn. Sommigen noemen dit post-kapitalisme, anderen socialisme, nog anderen willen naar een communisme of naar een herstel van lokale gemeenschappen. Gelukkig is er niemand die pleit voor een eenheidsformule waar iedereen zich zou moeten in terug vinden.

De methodologie van het respect voor de verscheidenheid belet ons inderdaad niet ook harde analyses te maken. In het grote Gigantinho-stadium werd president Lula ontvangen – met veel vlaggen en gezang – maar in de seminars wordt zijn beleid over de hekel gehaald. En ook al zijn sommigen tevreden met een ietwat sociaal bijsturen van het neoliberaal beleid, voor de meesten is er iets geheel anders noodzakelijk.

Edgardo Lander, Venezolaans sociaal wetenschapper ziet twee grote hinderpalen die uit de weg moeten geruimd worden vooraleer met iets nieuws kan worden begonnen.

Het eerste punt is één van de grote verwezenlijkingen van het kapitalisme, met name de persoonlijke bevrijding via het materiële verbruik. Dit soort ‘individualisme’ vergt een culturele revolutie om er komaf mee te maken. Dit is geen afwijzing van individuele rechten, maar wel van het geloof in een valse autonomie. Wat moet worden hersteld is de band met de natuur en met de gemeenschappen.

Het tweede punt is het feit dat het kapitalisme niet verenigbaar is met de vrijwaring van het leven. De aarde heeft haar grenzen die geen grenzeloze groei aankan. Zoals ook in Ecuador in de grondwet wordt gesteld moet het leven en de bescherming van alle leven de bedoeling van alle economische activiteiten zijn. Met zo een omkering van finaliteiten wordt de economie bijna vanzelf anders georganiseerd en kan er een eind komen aan de polarisering.

De grote zekerheden van vroeger verdwenen. De toekomst ligt niet langer in het verleden ingeschreven, maar, zoals Wallerstein ook stelt, we moeten er constant aan bouwen. Want wat ons te wachten staat weten we niet, het kan beter én het kan slechter zijn dan wat we nu hebben.

Het socialisme van de 21^ste eeuw, aldus Lander, kan nooit tot stand komen als niet eerst een grondige analyse wordt gemaakt van wat er fout is gegaan in het verleden. Voor het socialismle in Oost-Europa is dat het gebrek aan democratie en het wetenschappelijke technologisch model dat van het kapitalisme werd overgenomen.

Doordat deze analyse nog niet goed werd gemaakt is er in Latijns Amerika ook geen sprake van een nieuw socialisme. De linkse regeringen die er zijn blijven in oude modellen vast zitten, zoals de olie-afhankelijkheid van Venezuela en het Monsanto-model met de transgene soja van Brazilië aantonen.

Voeg daar het feit bij dat de bestaande internationale orde elke grondige verandering belet, en men ziet dat er voorlopig geen beterschap in zicht is.

Om een betere toekomst voor te bereiden zal het kennismodel grondig moeten vernieuwd worden en zullen we moeten werken aan een radicale herverdeling om iedereen toegang te verlenen tot het collectieve goed.

Dat is de bedoeling van het Wereld Sociaal Forum. Vanuit onze grote verscheidenheid werken aan dit ene doel, dat nooit tot dezelfde oplossingen zal leiden op verschillende plekken in de wereld. Andersmondialisten beseffen dat de oorzaken van de problemen waar ze aan werken over de grenzen liggen. Je hoeft dus niet naar Porto Alegre om andersmondialist te zijn. Voorwaarde is wel dat je je eigen grote gelijk even aan de kant kan zetten en dat je zoekt naar bondgenoten om je schouders onder een of ander project te zetten. Maar ja kan andersmondialist zijn in Etterbeek, in Gent of in Erpe Mere. Dat inzicht is m.i. nog niet voldoende doorgedrongen in België.

Twee vragen zijn hier nog niet opgelost.

De eerste vraag houdt verband met de permanente band die zou moeten kunnen ontstaan tussen de verschillende niveaus, van lokaal tot nationaal, regionaal en mondiaal. De serie van evenementen in 2010 is bedoeld om daar een begin mee te maken. Dakar 2011 wordt een succes als rekening kan worden gehouden met al die ervaringen.

De tweede vraag is die van iedereen die bezig is met het opbouwen van tegenmacht. Hoe doe je dat en hoe kan je resultaat bereiken? Zeker in een oud en rijk continent als Europa is dat een cruciale vraag. Want hoe overtuig je mensen dat ze geen twee auto’s en twee jaarlijkse vliegvakanties nodig hebben? Dat is het luxe-probleem dat bijna onoplosbaar is bij ons. Het is één van de redenen waarom de Europeanen hier – als oude hegemonie en koloniale macht – moeten toekijken hoe latino’s, Aziaten en Afrikanen het heft in eigen handen nemen. Niemand kijkt nog op naar Europa om lessen te krijgen. Voor de Europese – Franse – initiatiefnemers van het eerste Forum is dit een harde maar deugddoende les.

Er is hier in Porto Alegre 2010 duidelijk iets nieuws aan het gebeuren. Dit is een erg nuttige oefening om het proces van het Wereld Sociaal Forum nieuw leven in te blazen. Ook de deelnemers van het Forum hangen in grote mate af van de beschikbare financiële middelen om hun feestje te kunnen bouwen. Maar dit feest is een feest van hoop, van verscheidenheid, van kleine stapjes vooruit, van nieuwe mogelijkheden die telkens weer worden ontdekt.

Het Sociaal Forum van België houdt een bescheiden actiedag op 17 april. Ik hoop dat nog een beetje van de ‘spirit’ van Porto Alegre kan overslaan naar Brussel. Want waar het uiteindelijk op aankomt is het ontstaan van een nieuwe politieke cultuur, waar niet enkel mannen het voor het zeggen hebben, waar naar elkaar kan worden geluisterd, waar het algemeen belang voor de individuele voorkeur kan gaan. Waar het besef van een mondiale mensheid de bovenhand haalt op provinciale afrekeningen.

Europa kan nog erg veel leren van de latino’s. Indien wij erin slagen om ook de handen in elkaar te slaan, om de oude dogma’s te vergeten en te streven naar iets nieuws dat mensen kan bekoren, dan is ook ons oude continent nog niet verloren. Maar er is nog veel werk aan de winkel.

Volgende maand, wanneer dit feest van de democratie en de verscheidenheid zal zijn verteerd, volgt een grondiger analyse van de ansdersmondialiseringsbewegingen. Het kunnen – zo ze dat willen - de bewegingen van de toekomst worden. De bewegingen van de hoop en van het nieuwe. Porto Alegre is de wieg van een nieuwe politieke cultuur.

(Uitpers nr. 117, 11^de jg., februari 2010)