De grootste voedselbedrijven in de wereld boeken 23 miljard euro winst, terwijl ze waarschuwen voor verdere prijsstijgingen. Ze betaalden hun aandeelhouders dit jaar bijna 17 miljard euro uit. Ondertussen maken de stijgende voedselprijzen het moeilijk voor wanhopige gezinnen om voldoende eten te kunnen kopen.
'Nestlé', 'Unilever', 'Associated British Foods', 'Mondelez' en 'Archer-Daniels-Midland Company' (ADM) hebben 23 miljard euro aan winsten opgeraakt in de tijdspanne van een jaar, terwijl ze de gemiddelde prijzen van hun voedselproducten allemaal hebben verhoogd. Vier van deze vijf multinationals –die samen duizenden populaire merken bezitten– hebben ook gesuggereerd dat consumenten verdere prijsstijgingen mogen verwachten. Alleen ADM heeft dit niet gedaan.
De winsten van de bedrijven zouden meer dan genoeg zijn om twee maal het fondsentekort van ongeveer 11 miljard euro te compenseren waarmee het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties (WFP) geconfronteerd wordt. Het WFP heeft tot doel tegen het einde van het jaar voedsel te verstrekken aan 160 miljoen mensen die in armoede leven. Volgens het WFP kost het kopen van voedsel vandaag 44% meer dan in 2020.
De bonanza voor voedselbedrijven komt er terwijl het aantal mensen in het Verenigd Koninkrijk (VK) dat een beroep moet doen op voedselbanken met 40% gestegen is sinds april dit jaar, aldus de Trussell Trust. Deze liefdadigheidsorganisatie die voedselbanken ondersteunt over heel het VK, heeft gewaarschuwd dat het niet langer kan rekenen op donaties om te voldoen aan de stijgende vraag naar noodvoedselpaketten.
Frédéric Mousseau, een econoom die gewerkt heeft voor grote internationale hulporganisaties als Oxfam en 'Action Against Hunger', stelt: “Hoe kunnen we aanvaarden dat een handvol bedrijven zulke hoge winsten noteren, terwijl er miljarden mensen zijn die het al moeilijk hebben om te overleven?”
In het Verenigd Koninkrijk zijn de voedselprijzen dit jaar met een gemiddelde van 16% gestegen. De kost van een aantal basisproducten -zoals brood en melk- is met een derde toegenomen. De prijzen van plantaardige olie en pasta zijn met meer dan 60% gestegen - de grootste prijstoename onder de goedkope levensmiddelen waarvan de prijzen bijgehouden worden door het Bureau van Nationale Statistiek.
De grootste producent van plantaardige olie in het VK, ‘Edible Oils Limited’, is in gezamenlijke eigendom van de Amerikaanse graangigant ‘Archer-Daniels-Midland’ en van ‘Princes’, een Brits dochterbedrijf van de 'Mitsubishi Corporation'. ADM heeft zijn winsten dit jaar zijn stijgen met 48% en betaalde alleen al in de eerste helft van dit jaar het equivalent van 1,7 miljard euro uit aan zijn aandeelhouders in de vorm van dividenden en de inkoop van eigen aandelen.
Ook ‘Associated British Foods’ (ABF), het meest winstgevende voedselbedrijf van het VK heeft meer dan 500 miljoen Britse pond uitbetaald aan zijn aandeelhouders. ABF’s algemeen directeur George G. Weston -die dit jaar een verloning van 2,2 miljoen Britse pond ontvangt- vertelde de beleggers op de presentatie van de jaarresultaten: “De inkomsten profiteerden van de prijsverhogingen en het bedrijfsresultaat is solide. We hebben een enorme hoeveelheid inputkosten moeten recupereren [...] en dat hebben we heel goed gedaan. Maar we zijn nog niet klaar.”
Sommige voedselreuzen beweren dat ze de klap voor consumenten hebben proberen verzachten bij het doorrekenen van de inputkosten. Toen hij de halfjaarlijkse bedrijfsresultaten aankondigde in juli, zei algemeen directeur van Nestlé, Mark Schneider, dat hij er “een punt van gemaakt heeft om verantwoordelijk te handelen met onze prijsstijgingen”. Nestlé rapporteerde een halfjaarlijkse winst van meer dan 5 miljard euro, een daling van 11% in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. Maar het bedrijf heeft wel meer dan 9 miljard euro uitbetaald aan aandeelhouders. Tegelijkertijd trok het de prijzen van zijn producten -onder meer van zeer goed verkopende babyvoeding- op met 7,5%.
“Deze bedrijven zijn zeer bekwaam in het spuien van retoriek die niet veel inhoud heeft”, stelt Philip Howard, professor in het departement ‘Gemeenschapsduurzaamheid’ aan de Staatsuniversiteit van Michigan. “Ze hebben het over evenwicht, maar als er een keuze is tussen het vergroten van hun macht en ‘het juiste doen’, gaat het vergroten van het vermogen altijd winnen. Dat is wat de aandeelhouders eisen.”
Unilever, een Brits-Nederlandse multinational die ook huishoudelijke- en schoonheidsproducten produceert, heeft dit jaar bijna 5 miljard euro aan winsten opgestreken, een stijging van 4% ten opzichte van vorig jaar. Het bedrijf liet zijn aandeelhouders weten dat het zijn prijzen met 12% opgetrokken heeft om de stijgende kosten te dekken. Tegelijkertijd betaalde het 1,5 miljard euro uit aan zijn aandeelhouders.
Het Amerikaanse snackbedrijf Mondelez meldde dit jaar een stijging van de winsten met 10%, wat bijna 8 miljard euro opleverde. Het bedrijf heeft 3,2 miljard euro uitbetaald aan de aandeelhouders in de vorm van aandeleninkoop en dividenden, terwijl het zijn prijzen het laatste kwartaal met 11% optrok.
“De aandeelhouders die deze bedrijven bezitten, verwachten elk jaar groei en rendement op hun investering. Misschien is dat te begrijpen voor bedrijven die telefoons of televiesies verkopen, maar voedsel is geen gewone commodity. Iedereen is er afhankelijk van om te overleven en deze nood van bedrijven voor altijd groeiende winsten stelt de mensheid voor existentiële vragen”, stelt Mousseau.
Verstoringen van de bevoorradingsketting veroorzaakt door de pandemie, de oorlog in Oekraïne, stijgende brandstofkosten en de impact van hittegolven op de oogsten hebben allemaal bijgedragen aan de verhoogde kosten voor het produceren en verwerken van voedsel. Maar voedselsexperten zeggen dat “buitensporige grondstoffenspeculatie” en niet zozeer tekorten de belangrijkste oorzaak zijn voor de uit de hand lopende kosten.
Dit vertaalde en ingekorte artikel verscheen eerder op OpenDemocracy.
