De jaarlijkse G7-top werd dit jaar georganiseerd door Japan en vond plaats van 19 tot 21 mei in de stad Hiroshima. Samen met Nagasaki was Hiroshima het doelwit van een VS-atoomaanval aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Bij de twee nucleaire bombardementen kwamen om en rond de 250.000 slachtoffers om het leven. Gezien de historische locatie stond nucleaire ontwapening zogenaamd hoog op de agenda tijdens de G7.

De G7 bestaat uit de zeven meest geïndustrialiseerde en welvarende landen ter wereld, waarvan er drie een eigen kernwapenarsenaal bezitten nl. Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Maar ook in Duitsland en Italië staan in NAVO-verband nucleaire wapens van de VS gestationeerd. Enkel Japan en Canada herbergen geen (eigen) nucleaire wapens, maar ze zijn wel veiligheidspartners met een kernwapenstaat, nl. de VS, waardoor ze onder de nucleaire afschrikkingsparaplu, d.w.z. de nucleaire bescherming, van die staat vallen. We kunnen dus besluiten dat alle G7-landen direct en indirect verbonden zijn met kernwapens. Zes van de G7-landen zijn ook NAVO-lidstaten.

Het huidige geopolitieke klimaat resulteert in de hoogste nucleaire dreiging sinds het inluiden van het nucleaire tijdperk. Doordat de nucleaire retoriek steeds verder escaleert en de kernwapenstaten ondertussen begonnen zijn met het uitbreiden en moderniseren van hun nucleaire arsenalen, staat het nucleaire ontwapeningsregime steeds meer onder druk.

Om de nucleaire dreiging af te wenden is het belangrijk dat er nieuwe concrete stappen worden gezet inzake nucleaire ontwapening. Met de inwerkingtreding van het Verdrag inzake het Verbod op Kernwapens (TPNW) in januari 2021, toonde de internationale gemeenschap dat het hoog tijd wordt dat de kernwapenstaten en hun veiligheidspartners hun verantwoordelijk nemen om van nucleaire ontwapening een feit te maken. De G7-landen zouden hierbij een uiterst belangrijke rol kunnen spelen. 

Hiroshima Visie op Nucleaire Ontwapening van de G7-leiders

De staatshoofden van de G7-landen trokken op de eerste dag van de top naar het ‘Hiroshima Peace Memorial Park’ om er bloemenkransen neer te leggen ter nagedachtenis van de slachtoffers van de atoomaanvallen op Hiroshima en Nagasaki. Een hibakusha -overlever van het kernbombardement op Hiroshima- stond de G7-leiders te woord. Hij vertelde over zijn ervaringen en wees op de gevaren van kernwapens.

Het was uitkijken naar hoe de G7-leiders dit zouden vertalen in concrete stappen om tot nucleaire ontwapening te komen, in plaats van lippendienst te bewijzen aan een ideaal. Met de voorstelling van de ‘G7 Leaders’ Hiroshima Vision on Nuclear Disarmament’ veranderde de weinige hoop die hier en daar misschien gekoesterd werd al snel in ontgoocheling en verontwaardiging.

In hun gezamenlijke visieverklaring erkennen de G7-leiders de dreiging die nucleaire wapens met zich meebrengen en verwijzen ze naar de ongeziene verwoesting en het menselijk lijden ten gevolge van de bombardementen op Hiroshima en Nagasaki. De G7-leiders stellen verder dat ze vastbesloten zijn om naar een kernwapenvrije wereld toe te werken. Er wordt ook geduid op het feit dat de omvang van de nucleaire arsenalen sinds het einde van de Koude Oorlog is afgenomen - een trend die volgens de G7 absoluut moet worden verdergezet.

Hier stopt het positieve verhaal echter. De G7-leiders herbevestigen enkel hun verantwoordelijkheden onder het Non-proliferatieverdrag van 1970, zonder concrete stappen of maatregelen naar voor te schuiven om effectieve nucleaire ontwapening te realiseren. Met deze inhoudsloze visietekst proberen de G7-leiders zich dus te ontdoen van hun verplichtingen en verantwoordelijkheden met betrekking tot nucleaire ontwapening.

Hypocrisie

De G7-leiders maakten gebruik van de top om met een beschuldigende vinger naar Rusland te wijzen. Zo werd onder meer verwezen naar de terugtrekking van Moskou in februari 2023 uit het New START-verdrag (dat het aantal operationele kernkoppen voor Rusland en de VS beperkt) en naar de mogelijke ontplooiing van Russische tactische kernwapens in Wit-Rusland. Daarbij wordt handig vergeten dat het de VS was die na de Koude Oorlog geleidelijk aan de bilaterale ontwapeningsakkoorden met Rusland ontmantelde. Zo zegde Washington in 2002 het ABM-verdrag op (over de beperking van antiballistische raketten), en trok de VS zich in 2019 terug uit het INF-verdrag (dat de productie van nucleaire en conventionele middellangeafstandsraketten verbood).

Dat de mogelijke ontplooiing van Russische tactische kernwapens in Wit-Rusland een groot gevaar vormt, staat buiten kijf. De veroordeling ervan door de G7 is dan ook legitiem, maar de G7-leiders zwijgen in alle talen over de tactische kernwapens van de Verenigde Staten die al decennia ontplooid zijn in vijf Europese landen, nl. Duitsland, Nederland, België, Italië en Turkije.

Naast Rusland moet ook China het ontgelden in de visietekst van de G7. Beijing wordt ervan beschuldigd zijn kernwapenarsenaal uit te breiden en te moderniseren zonder transparantie. China is daar inderdaad volop mee bezig en dat is natuurlijk zorgwekkend, maar het is niet het enige land dat zijn nucleair arsenaal aan het upgraden is. Alle kernwapenstaten -ook degene die behoren tot de G7 dus- zijn momenteel hun arsenalen aan het uitbreiden en/of moderniseren. Dat de VS, Frankrijk en het VK, China veroordelen voor iets dat ze zelf aan het doen zijn, is dan ook hypocriet. De G7-leiders blijven zich blind staren op China en Rusland terwijl ze de eigen verantwoordelijkheden van zich afschuiven. Meer nog, ze legitimeren het bezit van kernwapens als verdedigings- en afschrikkingsmiddel. 

Conclusie

De historische en symbolische G7-top werd uiteindelijk een grote ontgoocheling. De visie van de G7-leiders omtrent nucleaire ontwapening werd vertaald naar een inhoudsloze tekst die het non-proliferatie- en nucleaire ontwapeningsregime niet ten goede komt. Door hun verantwoordelijkheden af te schuiven verklaren de G7-leiders zich eens te meer niet te moeten houden aan de internationale regels zoals voorgeschreven in het Non-proliferatieverdrag (waar ze nochtans partij van zijn) en het Verdrag inzake het Verbod op Kernwapens.

De visietekst leert ons bovenal dat de G7-leiders nucleaire ontwapening nog altijd niet als een prioriteit zien, ook niet in tijden van ongekende nucleaire dreiging. 

Indien we nucleaire ontwapening willen realiseren moeten alle kernwapenstaten rond de tafel gaan zitten. Dit is een moeilijke opdracht, maar het is essentieel. Deze G7-top had het potentieel om een eerste stap te zetten in de richting van een overleg met alle kernwapenstaten, maar daar dachten de G7-leiders duidelijk anders over. In plaats van een hand te reiken aan de nucleaire rivalen met het oog op nucleaire ontwapening en collectieve veiligheid voor iedereen, besloten de G7-leiders dat het behouden en legitimeren van de eigen nucleaire arsenalen primeert.