Het is nu tijd voor gesprekken die ons dichter bij vrede brengen en weg van een dodelijke en destructieve oorlog zonder einde in zicht.
De diplomatie tussen de VS en Rusland is volledig ingestort, en die tussen de VS en China bijna volledig. Europa, dat zich veel te afhankelijk heeft gemaakt van de VS voor zijn eigen goed, volgt gewoon de lijn van Washington. De afwezigheid van diplomatie creëert een escalatiedynamiek die kan leiden tot een kernoorlog. De hoogste prioriteit voor wereldvrede is het herstellen van de VS-diplomatie met Rusland en China.
De stand van zaken wordt samengevat door de onophoudelijke persoonlijke beledigingen van president Joe Biden aan het adres van zijn Russische en Chinese tegenhangers. In plaats van zich te richten op het beleid, focust Biden op het persoonlijke ten opzichte van president Vladimir Poetin. Onlangs noemde hij Poetin "een gekke klootzak" (‘a crazy SOB’). In maart 2022 verklaarde hij: "In godsnaam, deze man kan niet aan de macht blijven". Vlak na zijn ontmoeting met de Chinese president Xi Jinping afgelopen herfst, noemde Biden hem een “dictator”.
Deze lompe verpersoonlijking van complexe supermachtsrelaties is schadelijk voor de vrede en het oplossen van problemen. Bovendien heeft de grofheid van deze retoriek in combinatie met de afwezigheid van serieuze diplomatie de sluizen geopend voor schokkende retorische onverantwoordelijkheid. De president van Letland tweette onlangs “Russia delenda est” (Rusland moet worden vernietigd), waarmee hij het aloude refrein van Cato de Oudere parafraseerde, die opriep tot de vernietiging van Carthago door Rome voorafgaand aan de Derde Punische Oorlog.
Op een bepaald vlak doen deze totaal kinderachtige statements denken aan de waarschuwing van president John F. Kennedy. De belangrijkste les die hij trok uit de Cubaanse Raketcrisis was de noodzaak om te vermijden om een nucleair bewapende tegenstander te vernederen: "Bovenal moeten kernmachten, terwijl ze onze eigen vitale belangen verdedigen, confrontaties vermijden die een tegenstander voor de keuze stellen om zich ofwel vernederd terug te trekken ofwel een kernoorlog te beginnen. Een dergelijke koers varen in het nucleair tijdperk zou slechts een bewijs zijn van het failliet van ons beleid - of van een collectieve doodswens voor de wereld."
Maar er speelt nog een dieper probleem. Het hele buitenlandse beleid van de VS is momenteel gebaseerd op het bevestigen van de motieven van de tegenpartij in plaats van daadwerkelijk met hen te onderhandelen. Het refrein van de VS is dat de andere partij niet te vertrouwen is om mee te onderhandelen, dus dat het niet de moeite waard is om het te proberen. Onderhandelingen worden vandaag afgedaan als zinloos, ongelegen, een teken van zwakte. Er wordt ons herhaaldelijk verteld dat de Britse Neville Chamberlain in 1938 probeerde te onderhandelen met Hitler, maar dat Hitler hem in de val lokte, en dat vandaag de dag precies hetzelfde zou gebeuren als we zouden onderhandelen. Om het punt te onderstrepen wordt elke VS-tegenstander gebrandmerkt als een nieuwe Hitler -Saddam Hoessein, Bashar al-Assad, Vladimir Poetin, Xi Jinping, enz.- dus elke onderhandeling zou tevergeefs zijn.
Het probleem is dat deze bagatellisering van de geschiedenis en van de huidige conflicten, ons naar de rand van een nucleaire oorlog leidt. De wereld is dichter bij een nucleair Armageddon dan ooit tevoren -90 seconden voor middernacht volgens de Doomsday Clock- omdat de nucleaire grootmachten niet onderhandelen. En als je de staten vergelijkt op basis van hun naleving van het VN-Handvest, is de VS in feite de minst diplomatiek ingestelde van alle VN-lidstaten geworden.
Diplomatie is van vitaal belang omdat de meeste conflicten, wat speltheoretici noemen, "strategische dilemma's" zijn. Een strategisch dilemma is een situatie waarin vrede (of meer in het algemeen, samenwerking) beter is voor beide tegenstanders, maar waarin elke partij de impuls heeft om zich niet aan een vredesakkoord te houden om voordeel te kunnen halen op de vijand.
Tijdens de Cubaanse Raketcrisis, bijvoorbeeld, was vrede voor zowel de VS als de Sovjet-Unie beter dan een kernoorlog, maar elke partij vreesde dat als hij instemde met een vreedzaam resultaat, de andere partij vals zou spelen - bijvoorbeeld door een nucleaire eerste aanval. De sleutel tot vrede in zulke gevallen, is de installatie van nalevingsmechanismen. Of zoals president Ronald Reagan zei over de onderhandelingen met Sovjet-president Michail Gorbatsjov, waarbij hij een oud Russisch gezegde herhaalde: “Vertrouw, maar verifieer”.
Er zijn veel mechanismen om vertrouwen op te bouwen. Op elementair niveau kunnen de twee partijen elkaar eraan herinneren dat ze zich in een "herhalend spel" bevinden, waarmee wordt bedoeld dat er regelmatig strategische dilemma's tussen hen ontstaan. Als één partij vandaag vals speelt, is de kans op samenwerking in de toekomst verkeken. Maar er zijn veel aanvullende mechanismen voor handhaving: formele verdragen, garanties van derden, systematisch toezicht, gefaseerde overeenkomsten en dergelijke.
JFK had er vertrouwen in dat de overeenkomst die hij in oktober 1962 sloot met Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov om een einde te maken aan de Cubaanse Raketcrisis, stand zou houden - en dat gebeurde ook. Later was hij ervan overtuigd dat het verdrag over een gedeeltelijk verbod op kernproeven (Partial Nuclear Test Ban Treaty), dat hij in juli 1963 overeenkwam met Chroesjtsjov, ook zou standhouden - en dat deed het ook. Zoals JFK opmerkte over dergelijke overeenkomsten, hangen ze af van het onderhandelen van een akkoord dat in het wederzijds belang is van beide partijen. "Overeenkomsten met dit doel zijn zowel in het belang van de Sovjet-Unie als van ons. En zelfs van de meest vijandige naties kan worden verwacht dat ze die verdragsverplichtingen aanvaarden en nakomen ... die in hun eigen belang zijn."
Speltheoretici bestuderen al meer dan 70 jaar strategische dilemma's, zoals het befaamde gevangenendilemma ('Prisoner’s Dilemma'). Herhaaldelijk kwamen ze tot de conclusie dat een belangrijke weg naar samenwerking in een strategisch dilemma, dialoog is - zelfs een niet-bindende dialoog. Menselijke interactie verhoogt de kans op een wederzijds voordelige samenwerking aanzienlijk.
Had Chamberlain ongelijk om in 1938 in München met Hitler te onderhandelen? Nee. Hij had het mis over de details. Hij sloot een onverstandige overeenkomst die Hitler niet van plan was na te komen en verkondigde vervolgens naïef "vrede voor onze tijd". Toch droegen Chamberlains onderhandelingen met Hitler uiteindelijk bij aan zijn nederlaag. Door Hitlers verraad aan de wereld te onthullen, maakte het mislukte akkoord van München de weg vrij voor de machtsovername in Groot-Brittannië van een vastberaden Winston Churchill die grote publieke steun genoot in eigen land en wereldwijd, en uiteindelijk voor de alliantie tussen Groot-Brittannië, de VS en de Sovjet-Unie om Hitler te verslaan.
De terugkerende analogie met 1938 is in elk geval volkomen simplistisch en in sommige opzichten zelfs achterlijk. De oorlog in Oekraïne vereist echte onderhandelingen tussen de partijen -Rusland, Oekraïne en de VS- om kwesties aan te pakken zoals de uitbreiding van de NAVO en de wederzijdse veiligheid van alle partijen in het conflict. Deze kwesties vormen echte strategische dilemma's, wat betekent dat alle partijen -de VS, Rusland en Oekraïne- voordeel zouden kunnen halen uit het beëindigen van de oorlog en het bereiken van een wederzijds bevredigend resultaat.
Het zijn de VS en zijn bondgenoten geweest die afspraken hebben geschonden en diplomatie hebben geweigerd. De VS schond zijn plechtige beloften aan Soviet-president Mikhail Gorbachev en aan de Russische President Boris Yeltsin dat de NAVO geen centimeter naar het oosten zou opschuiven. De VS speelde vals door de gewelddadige staatsgreep in Kiev te steunen die de Oekraïense president Viktor Janoekovitsj ten val bracht. De VS, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk weigerden op slinkse wijze het Minsk II-akkoord te steunen. De VS trok zich eenzijdig terug uit het anti-ballistische raketverdrag in 2002 en uit het ‘Intermediate Force Agreement’ in 2019. Washington weigerde te onderhandelen toen Poetin op 15 december 2021 een ontwerpverdrag over Veiligheidsgaranties voor de VS en Rusland voorstelde.
Sinds begin 2022 is er geen directe diplomatie meer geweest tussen Biden en Poetin. En toen Rusland en Oekraïne in maart 2022 rechtstreeks onderhandelden, grepen het Verenigd Koninkrijk en de VS in om een overeenkomst gebaseerd op Oekraïense neutraliteit te blokkeren. Poetin herhaalde vorige maand in zijn interview met Tucker Carlson dat Rusland openstaat voor onderhandelingen en bevestigde dat onlangs nog eens.
De oorlog woedt voort en gaat gepaard met honderdduizenden doden en honderden miljarden dollars aan vernietigingen. We komen dichter bij de nucleaire afgrond. Het is tijd om te praten.
In zijn inaugurale rede stelde JFK met de onsterfelijke woorden en wijsheid: "Laten we nooit uit angst onderhandelen. Maar laten we nooit schrik hebben om te onderhandelen."
Dit vertaalde artikel verscheen eerder op o.a. Transcend Media Service.
