De afgelopen verkiezingen moesten een ‘Nieuw Algerije’ opleveren. Maar waarom hebben de Algerijnen dan niet gestemd? De laagste electorale opkomst ooit verzwakt de status van de verkozenen en legt een aanhoudende verdeeldheid bloot.
Op zaterdag 12 juni konden de Algerijnen kiezen voor een nieuw parlement. Het waren de eerste parlementsverkiezingen sinds president Bouteflika aftrad in 2019 ten gevolge van massale volksprotesten, ook gekend als de Hirak-beweging.
De recente verkiezingen werden gekenmerkt door heel wat boycots vanwege een aanzienlijk segment van de oppositie en scepticisme bij grote dele van de bevolking over de waarschijnlijkheid van betekenisvolle verandering. De electorale opkomst was de laagste die het land ooit gezien heeft. De Nationale Onafhankelijke Electorale Autoriteit (ANIE), die werd opgericht in de nasleep van de protesten van 2019, bevestigde die op 23%.
De lage opkomst schaadt de status van de verkozenen en er zullen veel grotere inspanningen nodig zijn om de Algerijnen te betrekken bij de politieke instellingen van hun land.
Er kwamen meer dan 20.000 kandidaten op voor 407 parlementaire zetels, die 58 electorale regio’s vertegenwoordigen. Iets meer dan 10.400 van deze kandidaten behoorden tot 28 politieke partijen die 646 lijsten presenteerden. Maar ongeveer 12.000 verkiezingskandidaten waren onafhankelijken, die op een ongezien aantal van 837 kieslijsten stonden.
Volgens plaatselijke journalisten werden een aantal stembureaus gesloten wegens een totale boycot of wegens confrontaties tussen demonstranten en de autoriteiten.
Het hoofd van de ANIE, Mohamed Chorfi, maakte de verkiezingsresultaten bekend op dinsdag 15 juni en de voorzitter van het Grondwettelijk Hof, Kamel Fenniche, bevestigde en actualiseerde de resultaten op woensdag 24 juni.
De traditionele nationalistische partijen, het ‘Front de Liberation Nationale’ (FLN), dat de politieke scene in Algerije domineert sinds de onafhankelijkheid in 1962, en de liberale ‘Rassemblement National Démocratique’ (RND), dat zich sinds de oprichting in 1997 allieert met de FLN, kregen een ferme klap te verwerken. Hoewel het FLN nog altijd won, verloor het 57 zetels (van 155 naar 98).
Onafhankelijke kandidaten, waaronder heel wat jongeren zonder enige politieke affiliatie, konden 84 zetels in de wacht slepen en eindigden als groep tweede. Een verhoogd aantal stemmen voor de gematigde islamistische partij ‘Mouvement de la Société pour la Paix’ (MSP), verzekerde haar derde plaats, gevolgd door de RND.
Onafhankelijke jongere kandidaten, zonder enige politieke affiliatie, behaalden 84 zetels.
Een opmerkelijke verandering is de steile daling van het aantal vrouwelijke parlementaire vertegenwoordigers van 35% tot 8%. Dit ondanks het feit dat de helft van de kandidaten die opkwamen vrouwen waren. Een verklaring hiervoor zou gevonden kunnen worden bij de hoogst patriarchale politieke atmosfeer die rond de electorale campagne hing.
ANIE-ambtenaren wezen erop dat het selectieproces voor kandidaten uitzonderingen toestond als de gender-quota niet gerespecteerd konden worden. Een informele richtlijn, ondertekend door de ANIE, verzocht niet te strikt te zijn op het vlak van quota voor vrouwen en in plaats daarvan prioriteit te geven aan de nieuwe quota voor jonge kandidaten.
Het is duidelijk dat de boycot het resultaat van de verkiezingen enorm heeft beïnvloed. Ze benadrukte ook het diepgewortelde gebrek aan vertrouwen tussen de bevolking en de politieke partijen.
jongerenparticipatie
President Abdelmadjid Tebboune -verkozen in december 2019 als onafhankelijke kandidaat maar met de steun van het FLN- riep deze vervroegde parlementsverkiezingen uit als onderdeel van zijn ‘routeplan’ naar een “Nieuw Algerije”.
Om jongeren aan te moedigen om te participeren, werden quota ingevoerd in de nieuwe electorale wet van 2021: ten minste de helft van de kandidaten op de kieslijsten moet onder de 40 jaar oud zijn en ten minste een derde moet een universitair diploma bezitten.
Om jongeren aan te moedigen om te participeren, werden in de nieuwe electorale wet leeftijdsquota ingevoerd.
Er werden ook subsidies aangeboden van ongeveer 2300 euro aan kandidaten van 40 jaar en jonger om hun verkiezingscampagnes te financieren. Veel oudere Algerijnen hadden het naar aanleiding van deze maatregel ironisch over het “parlement van de jongerentewerkstelling”.
Een groep jongeren die teleurgesteld is door het gebrek aan een concreet routeplan van de Hirak, werd mede door de subsidies verleid om deel te nemen aan de verkiezingen als een manier om bij te dragen aan de toekomst van het land.
Dr. Loubna Nacer, lid van een netwerk van jonge onderzoekers aan de Universiteit van Bordj Bou Arreridj, wijst erop dat de Hirak-beweging “de geesten en de denkwijzen van de jongeren echt veranderd heeft”. Volgens Nacer zijn ze in het bijzonder “meer betrokken bij het beschermen van hun lokale leefomgevingen. Dit was een politieke kwestie. Iets positiefs doen op lokaal niveau maakt deel uit van het creëren van het ‘Nieuwe Algerije’, waar zoveel jongeren naar streven”.
Via een waaier aan civiel-maatschappelijke forums wordt, vooral sinds 2011, campagne gevoerd voor politieke verandering in Algerije, daarbij richt men zich voornamelijk aan het parlement en de pers. Er werden allerlei acties gevoerd rond een scala aan thema’s, gaande van solidariteit, tot aandacht voor het milieu en sociaal ondernemerschap. Jongeren stonden bij dit alles op het voorfront.
Verloren vertrouwen
De Hirak-beweging van 2019 toonde de frustratie van een hele generatie over haar uitsluiting van het politieke leven. Ze veroordeelde duidelijk de corruptie en de 'hogra' (de minachting voor gewone burgers) vanwege de autoriteiten. De positieve actie van de Algerijnse demonstranten, die een muur van angst rond politiek protest hebben afgebroken en hun rechten weken aan een stuk opeisten op een consequent vreedzame manier, was opmerkelijk.
In recente interviews met president Tebboune in de Franse krant Le Point en voor Al Jazeera, en in persconferenties -zowel op de verkiezingsdag als in de aanloop ervan- werd de nadruk gelegd op de inspanningen van de regering om meer open te communiceren. De president had het over ambities en uitdagingen en zijn uitspraken leken een poging om het vertrouwen in de Algerijnse instellingen te herstellen.
Terwijl er belangrijke debatten voortgezet worden, vooral online, is de Hirak verzwakt omdat de beweging op het terrein geen oplossingen aanreikt voor de problemen waarmee het land geconfronteerd wordt.
De Hirak roept op voor democratie, maar het is tijdens verkiezingen -hoe problematisch ook- dat de stem van het volk gehoord worden. De verkiezing van afgevaardigden voor het parlement is van het grootste belang om te kunnen verzekeren dat de mensen die aan de macht zijn hun functies eerlijk uitvoeren, en om burgers te helpen bij het verwezenlijken van hun sociale, burgerlijk en politieke rechten.
Voor de verkiezingen waren er grote stakingen in verschillende sectoren, waaronder het onderwijs, de gezondheidszorg en de postdiensten. De pandemie, de lockdowns en de sluitingen van de grenzen hebben Algerije en zijn diaspora zwaar getroffen, net zoals de scherpe daling in de olieprijzen ten gevolge van de wereldwijde recessie.
Voor de verkiezingen waren er grote stakingen in verschillende sectoren, waaronder het onderwijs, de gezondheidszorg en de postdiensten.
Werkloosheid blijft een enorme uitdaging. Het steunen van bedrijven om uit de crisis te geraken, het diversifiëren van de economie, het verbeteren van de sociale zorg, gezondheid en onderwijs, de transitie naar hernieuwbare energie en het herstellen van het geloof in de instellingen zijn allemaal even belangrijke doelstellingen.
Een nieuw Algerije
Corruptieschandalen – waaronder kandidaten die betalen om bovenaan de kieslijst te kunnen staan en lonen die verdriedubbeld werden onder ex-president Abdelaziz Bouteflika – en de heersende indruk dat het parlement een inefficiënt orgaan is dat kritiekloos de beslissingen van de uitvoerende macht onderschrijft, benadrukken de nood aan verandering. De verdeeldheid van de kiezers en de lage opkomst tonen de twijfel bij de Algerijnen over de vraag of die verandering wel aan de gang is, maar illustreren ook een verwerping door de Hirak van Tebboune's routeplan.
De verdeeldheid van de kiezers en de lage opkomst illustreren de verwerping door de Hirak van Tebboune's routeplan.
Betekenisvolle verandering zal er waarschijnlijk eerder komen als gevolg van echt activisme in de straten van Algerije (net zoals tijdens de Hirak) en via het grassroots-werk van jongeren, verenigingen, gemeenschapsgroepen, journalistiek en online debatten die gevoerd worden onder academici en maatschappelijke figuren van over heel het land.
Jonge mensen zijn betrokken bij en nemen deel aan gemeenschapsprojecten, zoals het beschermen van hun leefomgeving en het creëren van kleine en middelgrote ondernemingen in een groot aantal sectoren die bijdragen aan het post-COVID herstel en de regeneratie op lokaal niveau. Het opbouwen van hun vertrouwen in politieke instellingen en het versterken van deze instellingen, vormen een belangrijke volgende stap.
Na de verkiezingen verklaarde president Tebboune dat de opkomst hem niet veel uitmaakte. "Het belangrijkste is dat de stembussen vertegenwoordigers van het volk opleveren die voldoende legitimiteit hebben om de wetgevende macht uit te voeren", aldus Tebboune.
Het lijdt geen twijfel dat de grootste prioriteit voor zijn regering het herstellen van de beschadigde relatie tussen het Algerijns bestuur -in het bijzonder het electoraal proces- en de burgers was. De electorale administratie, ministeries en diplomatieke missies moesten allemaal de onafhankelijke rol van de ANIE accepteren. Het is niet duidelijk of dat ook gebeurd is.
Het heropbouwen en revitaliseren van de politieke instellingen van het land zullen van het grootste belang zijn om ervoor te zorgen dat Algerije er bovenop komt op een eerlijke en duurzame manier, en dat het kan bloeien in de komende decennia.
Dit artikel verscheen eerder op OpenDemocracy.