Als VS-president Biden oprecht gelooft dat de klimaatverandering “een existentiële dreiging” is, dan moet hij de afglijding in de richting van een nieuwe Koude Oorlog met China afstoppen.
Het tempo van de klimaatverandering afremmen en strenger zijn voor China, in het bijzonder voor zijn mensenrechtenschendingen en oneerlijke handelspraktijken, maken deel uit van de topprioriteiten die president Biden aankondigde voor zijn nieuwe regering.
Klaarblijkelijk gelooft Biden dat hij een rijzend China kan temmen met harde pressietactieken, zonder Pekings medewerking te verliezen op andere gebieden die van belang zijn voor Washington. Zoals Biden schreef in het tijdschrift ‘Foreign Affairs’ tijdens zijn presidentiële verkiezingscampagne: “De meest doeltreffende manier om deze uitdaging aan te gaan, is het bouwen van een verenigd front van VS-bondgenoten en partners om het hoofd te bieden aan China’s misbruikend gedrag en mensenrechtenschendingen, zelfs terwijl we samen trachten te werken met Peking rond kwesties waar onze belangen samenvallen, zoals de klimaatverandering”.
Als onze nieuwe president echter oprecht gelooft dat hij een internationale coalitie op de been kan brengen om samen te spannen tegen China en toch Pekings medewerking kan verkrijgen rond klimaatverandering, dan is hij ernstig in de war. Hoewel hij er inderdaad in zou kunnen slagen een nieuwe Koude Oorlog uit te lokken, zal hij niet kunnen voorkomen dat de planeet ondertussen onverdraaglijk opwarmt.
Biden omschrijft de mondiale opwarming als een existentiële dreiging.
Biden is zich zeker bewust van de gevaren van een mondiale opwarming. In datzelfde Foreign Affairs-artikel, bestempelt hij de situatie als niet minder dan een “existentiële dreiging”, één die de overleving van de menselijke beschaving bedreigt. Biden erkent het belang van wetenschappelijke expertise (in tegenstelling tot de vorige president die herhaaldelijk zijn eigen versie van de wetenschappelijke realiteit uitvond), en sloot zich aan bij de conclusie van de Intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering (IPCC) van de Verenigde Naties (VN), dat de opwarming van de aarde beperkt moet blijven tot 1,5 graden Celsius boven pre-industriële niveaus als we een totale ramp willen vermijden. Vervolgens beloofde hij dat hij de VS “opnieuw zou aansluiten bij het klimaatakkoord van Parijs op de eerste dag van een Biden-regering”. En dat deed hij inderdaad. Hij beloofde ook “enorme, dringende investeringen” te zullen doen die “de VS op weg moeten zetten naar een propere energie-economie met netto-nuluitstoot [van broeikasgassen] tegen 2050”, de doelstelling vastgelegd door het IPCC.
Zelfs zulke dramatische acties, merkte hij op, zullen niet voldoende zijn. Andere landen zullen zich bij Amerika moeten aansluiten in de richting van een mondiale ‘netto-nul’-staat, waarin elke koolstofuitstoot gecompenseerd moet worden door een equivalente koolstofverwijdering. “Omdat de Verenigde Staten slechts 15 percent van de mondiale uitstoot creëert”, schreef hij, “zal ik gebruik maken van onze economische en morele autoriteit om de wereld te dwingen tot vastberaden actie, door naties aan te sporen om hun ambities hoger te leggen en de vooruitgang te stimuleren en te versnellen”.
China, ‘s werelds grootste uitstoter van broeikasgassen, zou Washingtons natuurlijke partner moeten zijn in de strijd tegen de klimaatopwarming.
China, momenteel ‘s werelds grootste uitstoter van broeikasgassen (hoewel de Verenigde Staten historisch gezien wel de grootste blijft), zou uiteraard Washingtons natuurlijke partner moeten zijn bij deze inspanning. Maar hier zal Bidens vijandige houding ten opzichte van dat land waarschijnlijk een aanzienlijke belemmering blijken. In plaats van prioriteit te geven aan samenwerking met China rond klimaatactie, koos hij ervoor om Peking te hekelen voor zijn aanhoudende afhankelijkheid van steenkool. Bidens klimaatplan, zoals beschreven in Foreign Affairs, omvat “het insisteren dat China … stopt met het subsidiëren van steenkoolexport en met het uitbesteden van vervuiling naar andere landen door miljarden dollars aan vuile fossiele energieprojecten te financieren via zijn ‘Belt and Road Initiative’ [Chinees economisch infrastructuur- en ontwikkelingsproject in Afrika en Eurazië].”
Daarna portretteerde hij de toekomstige inspanningen om een groene economie te bewerkstelligen als een potentieel competitieve, en niet collaboratieve, strijd met China. “Ik zal van investeringen in onderzoek en ontwikkeling een hoeksteen van mijn presidentschap maken, zodat de Verenigde Staten het voortouw neemt op het gebied van innovatie. Er is geen reden waarom we op China of eender wie zouden moeten achterlopen, als het aankomt op propere energie”.
Biden portretteert de toekomstige inspanningen om een groene economie te bewerkstelligen als een potentieel competitieve, en niet collaboratieve, strijd met China.
Hoewel Biden jammer genoeg niet verkeerd is wat China’s klimaat-uitdagingen betreft (die op veel vlakken gelijkaardig zijn aan die van de VS), zal hij toch moeten kiezen. Als klimaatverandering een existentiële dreiging is en samenwerking tussen de grootste uitstoters van broeikasgassen cruciaal is voor het afwenden van het gevaar, dan is ruzie zoeken met China over zijn energiebeleid een zelfvernietigende manier om te beginnen.
Welke obstakels China ook opwerpt, zijn samenwerking bij het bereiken van die 1,5 graden limiet is van levensbelang. “Als we dit niet goed doen, zal niets anders ertoe doen”, zei Biden over de mondiale inspanningen om de klimaatverandering aan te pakken. Helaas, zijn vastberadenheid om China te verslaan op zo vele fronten (en het daartoe aanstellen van anti-China haviken in zijn buitenlands beleid-team), zal ervoor zorgen dat hij het verkeerd aanpakt. De enige manier om een catastrofale klimaatverandering af te wenden, is het vermijden van een nieuwe Koude Oorlog met China door samen met Peking een reeks plannen te bedenken om de mondiale transitie naar een groene economie te versnellen.
Waarom samenwerking essentieel is
Laten we met een dergelijke samenwerking in het achterhoofd eens kijken naar de manier waarop deze twee landen de wereldenergieconsumptie en mondiale koolstofuitstoot beïnvloeden. De Verenigde Staten en China zijn de twee grootste verbruikers van energie en de twee belangrijkste uitstoters van koolstofdioxide (CO2), het belangrijkste broeikasgas.
De Verenigde Staten en China zijn de twee grootste verbruikers van energie en de twee belangrijkste uitstoters van koolstofdioxide.
Bijgevolg hebben ze een buitensporige invloed op het mondiale klimaatvraagstuk. Volgens het Internationaal Energieagentschap (IEA), was China in 2018 goed voor ongeveer 22% van de mondiale energieconsumptie, de Verenigde Staten voor 16%. En omdat beide landen zo zwaar afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen voor de opwekking van energie -China voor een groot deel van steenkool, de VS meer van olie en aardgas- vertegenwoordigt hun CO2-uitstoot een nog groter deel van het mondiale totaal. China alleen was verantwoordelijk voor bijna 29% van de CO2-uitstoot in 2018, de Verenigde Staten voor 18%. Samen zijn ze dus goed voor een verbluffende 46% van de totale uitstoot.
Maar het is wat er in de toekomst zal gebeuren dat echt van belang is. Als de wereld wil voorkomen dat de mondiale temperatuurstijging de 1,5 graden Celsius overstijgt, moet elke grote economie binnenkort een dalende trend inzetten in termen van zowel het verbruik van fossiele brandstoffen als CO2-uitstoot (in combinatie met een compenserende stijging van de output van hernieuwbare energie).
Verwacht wordt dat de fossiele brandstofconsumptie en CO2-uitstoot van China en de VS de komende twee decennia verder zullen stijgen.
Verschrikkelijk genoeg wordt verwacht dat de gecombineerde fossiele brandstofconsumptie en CO2-uitstoot van China en de Verenigde Staten de komende twee decennia verder zullen stijgen in plaats van dalen. Pas in de jaren 2040 zouden ze stabiliseren op een niveau dat een pak boven het netto-nul ligt. Als de twee landen min of meer vasthouden aan hun huidige koersen, zou hun gecombineerde fossiele brandstofconsumptie volgens de IEA ongeveer 17% hoger liggen in 2040 dan in 2018, zelfs als hun CO2-uitstoot ‘maar’ met 3% zou aangroeien.
Elke toename van die aard tijdens de komende twee decennia zou één simpel woord uitspellen voor de mensheid: ONDERGANG.
Het is waar dat van beide landen verwacht wordt dat ze hun investeringen in hernieuwbare energie de komende 20 jaar aanzienlijk zullen opvoeren, ook al voorziet men dat plaatsen zoals India een steeds groter aandeel zullen hebben in het wereldwijde energieverbruik en de CO2-uitstoot. Maar toch, zo lang Peking en Washington de wereldleiders blijven in beide categorieën, zal elke poging om netto-nul te bereiken en om een bijna onvoorstelbare klimaatramp te vermijden grotendeels op hun schouders vallen. Dit vereist echter een kolossale vermindering van het verbruik van fossiele brandstoffen en een toename van hernieuwbare energie op een schaal die groter is dan eender welk technisch project dat deze planeet ooit gezien heeft.
Het ‘Institute of Climate Change and Sustainable Development’ van de universiteit van Tsinghua, een invloedrijke Chinese denktank, heeft berekend wat er nodig is om China’s van steenkool afhankelijke elektriciteitssysteem te hervormen met het oog op een mondiale opwarmingslimiet van 1,5 graden Celsius. De onderzoekers geloven dat hiervoor de komende drie decennia een equivalent van drie maal de huidige mondiale capaciteit aan windenergie en vier maal de huidige capaciteit aan zonne-energie moet toegevoegd worden, tegen een kostprijs van ongeveer 20.000 miljard dollar (20 biljoen).
Een gelijkaardige transformatie zal nodig zijn in de Verenigde Staten, mits enkele verschillen. Terwijl de VS veel minder gebruik maakt van steenkool dan China om elektriciteit op te wekken, is het bv. meer afhankelijk van aardgas (een minder potente CO2-uitstoter, maar desalniettemin een fossiele brandstof), en het Amerikaans elektriciteitsnet is hopeloos onvoorbereid op de klimaatverandering -zoals de recente gebeurtenissen in Texas gedemonstreerd hebben. (Meer dan 4,5 miljoen huizen en zaken vielen er in februari zonder stroom tengevolge van felle winterstormen, nvdr.) Het zal dus grotendeels heraangelegd moeten worden tegen een enorme kostprijs.
En dit vertegenwoordigt maar een deel van wat er moet gebeuren om een planetaire catastrofe te vermijden. Om de CO2-uitstoot van de door olie aangedreven voertuigen te elimineren, zullen beide landen hun volledige vloten aan auto’s, camionettes, vrachtwagens en bussen moeten vervangen door elektrisch aangedreven exemplaren. Voor hun treinen, vliegtuigen en schepen zullen alternatieve brandstoffen ontwikkeld moeten worden – een onderneming die al even enorm als duur is.
De hele transformatie kan op twee manieren gedaan worden: afzonderlijk of samen.
De hele transformatie kan op twee manieren gedaan worden: afzonderlijk of samen. Elk land zou zijn eigen blauwdruk kunnen ontwerpen voor een dergelijke transitie, zijn eigen groene technologieën ontwikkelen en eigen financiering kunnen zoeken waar die maar te vinden is. Net als in de strijd om de vijfde generatie telecommunicatie (5G), zou iedereen wetenschappelijke kennis en technische knowhow kunnen ontzeggen aan zijn rivalen, en erop staan dat bondgenoten alleen materiaal aankopen in eigen kamp, of dit nu het beste is voor hun doeleinden of niet – een standpunt dat ingenomen werd door de Trump-regering ten opzichte van de 5G draadloze technologie van het Chinese bedrijf Huawei. Anderzijds zouden de VS en China kunnen samenwerken bij de ontwikkeling van groene technologieën, informatie en knowhow kunnen delen, en samenwerken bij de verspreiding ervan over de hele wereld.
Op de vraag welke aanpak de meeste kans heeft op succes, is het antwoord te vanzelfsprekend om erop in te gaan. Alleen wie bereid is de overleving van de beschaving te riskeren, zou voor de eerste optie kiezen en toch is het de keuze die beide zijden zouden kunnen maken.
Waarom een nieuwe Koude Oorlog de redding van het klimaat uitsluit
Degenen in Washington die voorstander zijn van een hardere aanpak van China en van het versterken van het VS-leger in de Stille Oceaan beweren dat het communistische regime onder president Xi Jinping autoritairder is geworden in eigen land en agressiever in het buitenland, waardoor het belangrijke VS-bondgenoten in de regio in gevaar brengt en vitale Amerikaanse belangen bedreigt.
Zeker, wat de toenemende repressie van de Oeigoerse moslims in de provincie Xinjiang of de pro-democratische activisten in Hong Kong betreft, lijdt er geen twijfel over Pekings verraderlijkheid. Over andere kwesties is er dan weer ruimte voor discussie. Waar er echter helemaal geen ruimte voor discussie over zou mogen bestaan, is de impact van een nieuwe Koude Oorlog tussen de twee grootste machten van de planeet op de kansen op een succesvolle mondiale reactie op een snel opwarmende planeet.
Een toenemende vijandigheid zal leiden tot een concurrerende in plaats van een gezamenlijke zoektocht naar essentiële oplossingen voor de klimaatverandering.
Er zijn daar verschillende voor de hand liggende redenen voor. Ten eerste, een toenemende vijandigheid zal leiden tot een concurrerende in plaats van een gezamenlijke zoektocht naar essentiële oplossingen. Dat zal resulteren in verspilde middelen, inadequate financiering, dubbel onderzoek, en de vertraagde internationale verspreiding van geavanceerde groene technologieën. Een voorsmaakje van zo’n toekomst kregen we met de competitieve in plaats van gezamenlijke ontwikkeling van vaccins tegen COVID-19 en de verontrustend chaotische distributie naar Afrika en de rest van de ontwikkelende wereld - een verzekering dat de pandemie er nog zal zijn in 2022 of 2023 met een aangroeiend dodental.
Ten tweede, zal een nieuwe Koude Oorlog de internationale diplomatie met het oog op de wereldwijde naleving van het klimaatakkoord van Parijs moeilijker maken. Beschouw het als een belangrijke les voor de toekomst dat het in de eerste plaats de samenwerking tussen president Barack Obama en Xi Jinping was die het akkoord heeft mogelijk gemaakt, waardoor druk gecreëerd werd op onwillende maar vitale machten als India en Rusland om zich ook aan te sluiten. Van zodra president Trump de VS uit het akkoord terugtrok, verdween deze ruimte en verdampte de wereldwijde inzet. Alleen door opnieuw een dergelijk klimaatbondgenootschap tussen de VS en China te creëren zal het mogelijk zijn om andere belangrijke spelers tot volledige naleving te drijven. Zoals onlangs gesuggereerd werd door Todd Stern, de leidende Amerikaanse onderhandelaar tijdens de Klimaattop van 2015 in Parijs: “Het is simpelweg niet mogelijk om de klimaatverandering wereldwijd in te perken zonder de volledige inzet van beide landen”. Een Koude Oorlog-omgeving zou van zo’n samenwerking een fantasie maken.
Een nieuwe Koude Oorlog zal de internationale diplomatie met het oog op de wereldwijde naleving van het klimaatakkoord van Parijs moeilijker maken.
Ten derde, zou een Koude Oorlog-atmosfeer aan beide zijden zorgen voor een enorme stijging van de militaire uitgaven, waardoor fondsen opgeslorpt zouden worden die broodnodig zijn voor de transitie naar een groene energie-economie. Bovendien zou een versnelling van de militarisering het gebruik van fossiele brandstoffen ongetwijfeld doen stijgen omdat de regeringen van beide landen de massaproductie van benzineslurpende tanks, bommenwerpers en oorlogsschepen zouden bevelen.
Ten slotte is er geen enkele reden om aan te nemen dat een Koude Oorlog altijd koud zal blijven. De huidige impasse tussen de VS en China in de Stille Oceaan-regio is verschillend van die tussen de VS en de Sovjet-Unie in Europa tijdens de historische Koude Oorlog. Er bestaat niet langer zoiets als een ‘ijzeren gordijn’ dat de grenzen bepaalt tussen beide zijden en hun strijdkrachten belet met elkaar in botsing te komen. Hoewel het risico op oorlog in Europa toen altijd aanwezig was, wist elke zijde dat zo’n grensoverschrijdende aanval een nucleaire uitwisseling zou kunnen uitlokken en dus suïcidaal zou zijn. Vandaag zijn de Chinese en Amerikaanse lucht- en zeemachten beiden constant aanwezig in de Oost- en Zuid-Chinese Zeeën, wat een aanvaring of confrontatie op elk moment mogelijk maakt. Tot nu toe is men erin geslaagd de hoofden koel te houden bij dergelijke ontmoetingen en kon men gewapend geweld verhinderen, maar naarmate de spanningen oplopen, kan een warme oorlog tussen de Verenigde Staten en China niet worden uitgesloten.
Er is geen enkele reden om aan te nemen dat een Koude Oorlog altijd koud zal blijven.
Omdat Amerikaanse troepen permanent klaar staan om vitale doelwitten aan te vallen op het Chinese vasteland, is het onmogelijk uit te sluiten dat China kernwapens zou inzetten. Indien daartoe voorbereidingen ontdekt zouden worden, valt een preventieve nucleaire aanval van de VS evenmin uit te sluiten. Elke grootschalige thermonucleaire vuurzee die daarvan het gevolg is, zou waarschijnlijk een nucleaire winter en de dood van miljarden mensen veroorzaken, wat het gevaar van de klimaatverandering bijna betekenisloos maakt
Maar zelfs als er geen nucleaire wapens ingezet worden, zou een oorlog tussen de twee grootmachten kunnen resulteren in een enorme verwoesting in het industriële hart van China, en van belangrijke Amerikaanse bondgenoten als Japan en Zuid-Korea. Brandhaarden die ontstaan in de strijd zouden uiteraard extra koolstof aan de atmosfeer toevoegen, terwijl de daaropvolgende ineenstorting van de wereldwijde economische activiteit een uitstel van jaren zou betekenen voor elke overgang naar een groene economie.
Een alliantie voor mondiale overleving
Als Joe Biden echt gelooft dat de klimaatverandering “een existentiële dreiging” vormt en dat de Verenigde Staten “de wereld moet leiden”, is het van cruciaal belang dat hij de afglijding naar een nieuwe Koude Oorlog met China stopzet en begint samen te werken met Peking om de wereldwijde naleving van het klimaatakkoord van Parijs te verzekeren en de transitie naar een groene energie-economie te versnellen. Dit betekent niet noodzakelijk dat alle inspanningen om China onder druk te zetten op het vlak van mensenrechten en andere controversiële kwesties, moeten opgegeven worden. Het is mogelijk om tegelijk mensenrechten, handelsgelijkheid en de overleving van de planeet na te streven. Als beide landen de urgentie van het aanpakken van de klimaatcrisis zouden gaan delen, zou vooruitgang boeken rond andere kwesties zelfs gemakkelijker kunnen worden.
Ervan uitgaande dat Biden echt meent wat hij zegt over het overwinnen van de klimaatdreiging en “het goed doen”, zijn hier enkele stappen die hij zou kunnen ondernemen om zinvolle vooruitgang te boeken.
Plan zo snel mogelijk een ‘klimaattop’ met Xi Jinping om gezamenlijke inspanningen te bespreken om de opwarming van de aarde tegen te gaan, onder meer het opstarten van bilaterale programma’s om de vooruitgang te versnellen van bv. de verspreiding van elektrische voertuigen, de verbetering van de opslagcapaciteit van batterijen, de creatie van verbeterde methoden om koolstof uit de atmosfeer te halen en de ontwikkeling van alternatieve brandstoffen voor de luchtvaart.
Aan het einde van de top zouden voor deze en andere zaken gezamenlijke werkgroepen opgericht moeten worden, bemand door vooraanstaande figuren van beide zijden. Onderzoekscentra en universiteiten in beide landen moeten worden aangewezen als leidende actoren op sleutelgebieden, met regelingen voor samenwerkingpartnerschappen en het delen van klimaatgerelateerde technische gegevens.
Tegelijkertijd, zouden de presidenten Biden en Xi de oprichting moeten aankondigen van een ‘Alliantie voor mondiale overleving’, bedoeld om internationale steun te mobiliseren voor het klimaatakkoord van Parijs en de strikte navolging van zijn bepalingen. Als onderdeel van deze inspanning, zouden de twee leiders gezamenlijke ontmoetingen moeten plannen met andere wereldleiders om hen ervan te overtuigen de maatregelen over te nemen waar Biden en Xi samen aan zullen werken. Indien nodig zouden ze de financiële hulp en technische bijstand kunnen verlenen aan armere landen om de noodzakelijke energietransitie te lanceren.
De presidenten Biden en Xi zouden elk jaar opnieuw moeten samenkomen om de vooruitgang op al deze gebieden te beoordelen en vertegenwoordigers aan te wijzen die op regelmatigere basis bijeenkomen. Beide landen zouden een online ‘dashboard’ moeten lanceren waarop de vooruitgang te volgen is van alle belangrijke aspecten van de klimaatmitigatie.
Dus Joe, als je echt meende wat je zei, dan zijn dit enkele van de zaken waarop je zou moeten focussen. Kies deze weg en garandeer voor ons allemaal een kans om de ineenstorting van de beschaving te voorkomen. Kies je in plaats daarvan het pad van de confrontatie -die je regering al lijkt te hebben ingeslagen- en die hoop zal waarschijnlijk verdwijnen in een wereld van vuur, overstromingen, hongersnood en extreme stormen tot het einde der tijden. Zonder buitengewone inspanning zal een eenvoudige formule tenslotte ons leven beheersen: een nieuwe Koude Oorlog is gelijk aan een broeierige planeet.
Michael T. Klare is professor emeritus Vrede en Wereldveiligheid aan Hampshire College. Zijn laatste boek heet ‘All Hell Breaking Loose: The Pentagon’s Perspective on Climate Change’ (2019).
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op de nieuwssite TomDispatch en vertaald vanuit het Engels.