Recente satellietbeelden tonen aan dat er toegenomen activiteit is op de nucleaire testsites van de Verenigde Staten, Rusland en China. Daarenboven laat Rusland uitschijnen zich te willen terugtrekken uit het Alomvattend Kernstopverdrag (‘Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty’ - CTBT). 

Op de satellietbeelden is duidelijk te zien hoe de VS, Rusland en China de laatste jaren hun nucleaire testsites verder hebben uitgebouwd. In de VS gaat het om een testsite in de woestijn van Nevada, in Rusland om een testsite op de archipel Nova Zembla en in China om een testsite aan het Lob Nuur, een zoutmeer in het westen van het land. 

De beelden tonen aan dat er de afgelopen drie tot vijf jaar nieuwe wegen en opslagplaatsen werden gebouwd rond elk van deze sites. Er werden ook nieuwe tunnels gegraven - deze zijn nodig om ondergrondse kernproeven uit te voeren. Hoewel er geen concrete aanwijzingen zijn dat er een kernproef op handen is, zijn deze ontwikkelingen problematisch en kunnen ze de spanningen tussen de drie nucleaire grootmachten verder opdrijven. 

Alle kernwapenstaten onderwerpen hun nucleaire arsenalen momenteel aan moderniserings- en/of uitbreidingsprogramma’s. Zo zetten de VS en Rusland onder meer in op nieuwe nucleaire draagsystemen die door de ‘vijand’ niet of nauwelijks onderschept kunnen worden. 

Dat de VS, Rusland en China nu ook hun nucleaire testsites uitbouwen, wijst duidelijk op nucleair spierballenvertoon. Volgens Jeffrey Lewis, professor aan het ‘James Martin Center for Nonproliferation Studies’ van het ‘Middlebury Institute of International Studies’, versnelt de dreiging die uitgaat van kernproeven enkel de kernwapenwedloop tussen de Verenigde Staten enerzijds en Rusland en China anderzijds. 

Dat we ons al op glad ijs begeven is duidelijk geworden nadat de wetenschappers van het 'Bulletin of Atomic Scientists' de ‘Doomsday Clock’ eerder dit jaar op 90 seconden voor twaalf hebben gezet. Twaalf uur staat daarbij symbool voor de waarschijnlijkheid van een door de mens veroorzaakte wereldwijde catastrofe. Nooit eerder in de geschiedenis stond de mensheid dichter bij de totale ondergang. Dit komt onder meer door de oorlog in Oekraïne, waarbij de kernwapenmachten Rusland en de NAVO betrokken zijn, de hernieuwde kernwapenwedloop en de klimaatopwarming. Daar komt nu ook nog eens bij dat de nucleaire grootmachten in de wereld de competitie en rivaliteit opdrijven met betrekking tot de mogelijkheid van kernproeven. 

Het Alomvattend Kernstopverdrag

Sinds het inluiden van het nucleair tijdperk, maakt de internationale gemeenschap zich terecht grote zorgen over kernwapens. Het bewijs hiervan zijn de verdragen en internationale afspraken en akkoorden rond de verspreiding van kernwapens, de inperking van het aantal dragers en kernkoppen, en eventuele ontwapening.

Ook het testen van nucleaire wapens werd aan banden gelegd. Zo trad in 1963 het ‘Partial Nuclear-Test-Ban Treaty’ (PTBT) in werking. Dit verdrag verbiedt kernproeven onder water, in de atmosfeer en in de ruimte. Het verbiedt echter geen ondergrondse kernproeven. Dit komt omdat de toenmalige Sovjet-Unie de verificatiemechanismen niet vertrouwde en vermoedde dat ze gebruikt zouden kunnen worden voor spionage door het Westen.

In 1996 nam de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties dan het Alomvattend Kernstopverdrag (CTBT) aan, dat ook een eind maakte aan ondergrondse kernproeven. Het CTBT trad echter nooit in werking omdat de voorwaarden daarvoor niet werden bereikt.

Het treedt pas in werking 180 dagen nadat de 44 staten opgenomen in Bijlage 2 van het Verdrag, het ook hebben geratificeerd. De zogenaamde Bijlage 2-landen, zijn staten die hebben deelgenomen aan de CTBT-onderhandelingen tussen 1994 en 1996 en toen over kernreactoren of nucleaire onderzoeksreactoren beschikten. Acht van deze landen hebben het verdrag uiteindelijk nooit geratificeerd. Zowel de VS, China als Rusland ondertekenden het CTBT, maar enkel Rusland ratificeerde het ook. De VS heeft echter geen kernproef meer uitgevoerd sinds 1992 en China kondigde in 1996 aan dat het zijn kernproevenprogramma opschortte. 

Een belangrijke kanttekening is dat het CTBT alleen nucleaire proeven verbiedt waarbij er sprake is van een kernexplosie. Zogenaamde subkritische kernproeven, waarbij geen nucleaire explosie wordt veroorzaakt, zijn wel nog toegelaten. 
 
Eerder dit jaar liet de Russische president Vladimir Poetin verstaan dat Rusland alles in gereedheid brengt om een kernproef uit te voeren indien de Verenigde Staten dit ook zou doen. Dit zou een schending zijn van de Russische verplichtingen onder het CTBT. Maar daar zou binnenkort verandering in kunnen komen. Vorige week liet Poetin namelijk uitschijnen dat het Russisch parlement zich zal bukken over een mogelijke intrekking van de Russische ratificatie van het CTBT. Zo zou Rusland op gelijke voet komen te staan met de VS. Poetin beschuldigt de VS er overigens van zich op te maken om een kernproef uit te voeren.  

Het is duidelijk dat Rusland er alles aan doet om ervoor te zorgen dat de strategische pariteit met de VS behouden wordt. Zo besliste Poetin eerder dit jaar om Russische kernwapens te ontplooien in Wit-Rusland, net zoals de VS dat doet in West-Europa. De Russische nucleaire dreigementen worden mettertijd concreter. Een mogelijke kernproef zou ervoor zorgen dat de wereld een nieuw tijdperk ingaat waar nucleaire wapens nog meer het verloop (of het einde) van de geschiedenis zullen bepalen.

Kom in het kader van onze anti-kernwapencampagne op 21 oktober naar de BCK-conferentie in Brussel: '60 jaar poppenkast. Geen nieuwe kernwapens in België!'.