In de Franse politiek was er tot voor kort zoiets als ‘le front républicain’, het politieke veld rond enkele elementaire democratische beginselen en sociale rechten, zoals vastgelegd in de Grondwet. Buiten dat veld waren er de onaanraakbaren, nl. de fascisten, waarrond een cordon sanitaire was opgetrokken. President Emmanuel Macron heeft met zijn “disruptieve ingrepen” het terrein omgeploegd. Dat oude cordon sanitaire is weg, er is een nieuw in de maak, tegen radicaal-links.

Vóór en na

De mars tegen het antisemitisme van 12 november in Parijs en het voorstel voor een nieuwe immigratiewet, illustreren een en ander. Op die mars tegen het antisemitisme stapte, weliswaar achteraan, een stevig blok mee rond Marine Le Pen en haar 'Rassemblement National' (RN). “Er is voor het RN een vóór en een na die mars” aldus de krant Le Monde.

De oorlog van Israël tegen de Palestijnen was voor uiterst-rechts een gelegenheid om onvervaard de zijde te kiezen van de zionistische racisten tegen de gemeenschappelijk gehate Arabieren. Uiterst-rechts antisemitisch? Dat was de vorige generatie, die van vader Jean-Marie Le Pen en de neonazi’s rond hem, luidt het ineens. Uiterst-rechts is in de 21ste eeuw nog altijd door en door racistisch, maar anders.

Marine Le Pen werkt al een decennium aan de 'de-diabolisering' van het FN, nu RN. De Israëlische oorlog tegen Gaza bood een buitenkans om verder te gaan: onmiddellijk sprong Le Pen op de wagen van de volstrekte solidariteit met Israël - “een voorpost in de verdediging van onze westerse waarden”.

Daar bovenop verschoven de overheid en de meeste media de aandacht naar het toenemend aantal gemelde gevallen van antisemitisme. Voorzitters van Assemblée en Senaat riepen op tot een mars ertegen. Het RN riep ‘aanwezig’. Uiterst-rechts zou hier voor eens en altijd bewijzen dat er een einde moet komen aan het cordon sanitaire. De organisatoren van de mars zaten er wat verveeld mee, maar niet lang: het RN, en ook 'Reconquête' van fascist Eric Zemmour, waren welkom, aan het einde van de optocht.

Mélenchon

Jean-Luc Mélenchon en zijn 'La France insoumise' (LFI) vonden dat niet kunnen. Zij wilden niet samen opstappen met de rechtstreekse erfgenamen van de collaboratie en het grofste antisemitisme. Sociaaldemocraten, groenen en communisten zagen daar geen graten in. Mélenchon krijgt nu, ook vanwege links, het verwijt dat LFI niet deelnam om electorale redenen: om te mikken op de stemmen van jonge Franse moslims. Waarbij men er dus vanuitgaat dat die jonge moslims uiteraard antisemiet zijn en daarom op LFI zullen stemmen.

Mélenchon heeft al vaker het verwijt gekregen bewust te azen op de stemmen van Franse moslims. Vier jaar geleden nam hij deel aan een mars tegen islamofobie georganiseerd door een beweging van de Moslimbroeders. Dat heeft hem zware kritiek opgeleverd bij veel sociaaldemocraten. Mélenchon veegt de vloer aan met de ‘laïcité', met de principes van de lekenstaat, met de scheiding kerk en staat, zeggen bij de PS de tegenstanders van de (zieltogende of zelfs dode) verkiezingsalliantie van linkse partijen 'Nupes' ('Nouvelle union populaire, écologique et sociale').

Eind deze zomer kwam daar een schep bovenop: de discussie rond het verbod voor meisjes om op school de abaya (de lange moslimjurk) te dragen. Mélenchon is tegen dat verbod omdat het die meisjes volgens hem uitsluit van het onderwijs - terwijl het gewoon de toepassing is van het verbod op religieuze kentekenen, wat de abaya duidelijk is. Ook hier grijpt uiterst-rechts zijn kans: "Wij zijn de authentieke verdedigers van La République, van de laïcité. Wij marcheren niet samen met de islamisten van de Moslimbroeders. Wij zijn voor het verbod op de abaya".

Macrons misrekening

En zo vervagen de grenzen binnen het politieke veld. President Emmanuel Macron heeft daar aanzienlijk toe bijgedragen. Hij zou de grens tussen links en rechts opheffen. Hij zei in 2017 ook dat hij ervoor zou zorgen dat uiterst-rechts tegen de volgende verkiezingen, in 2022, van geen tel meer zou zijn. Marine Le Pen stond er in 2022 niet alleen opnieuw, ze won er veel kiezers bij. Macron had met zijn aanpak uiterst-rechts een stuk aanvaardbaarder gemaakt.

En hij is de ingeslagen weg verder opgegaan. Bij de zware rellen na de moord door de politie in juni op de jonge Nahel, had de president het over “la décivilisation”, een term van uiterst-rechtse origine en gebruik. Zijn minister van Binnenlandse Zaken, Gérald Darmanin, kreeg de vrije hand in de repressie. En onlangs was de enige conclusie van de regering over de voorbije zware onlusten dat de orde moet worden gehandhaafd. Over de oorzaken, zoals de politiemoord, geen woord.

De rechtse partij 'Les Républicains' (LR) is met haar huidige leider Eric Ciotti intussen nog meer naar rechts opgeschoven. Vorig jaar had de presidentskandidate van LR, Valérie Pécresse, al de uiterst-rechtse theorie over de ‘omvolking’ overgenomen - een theorie die Zemmour nauw aan het hart ligt, terwijl Marine Le Pen zich op de vlakte houdt. Ciotti zei toen trouwens dat hij geplaatst voor de keuze tussen Macron en de fascist Zemmour, zonder aarzelen voor Zemmour zou kiezen.

Immigratie

Nu heeft Macron de LR nodig om in de Assemblée een meerderheid te vinden voor zijn immigratiewet. De regering zou wel zonder kunnen, ze kan altijd uitpakken met Artikel 49.3 van de Grondwet die het mogelijk maakt een wet door te drukken zonder stemming in het parlement (zoals ze om de haverklap doet voor de begroting). Het is ook op deze manier dat de regering er haar controversiële pensioenwet heeft doorgejaagd. Maar om toch maar een vertrouwensstemming te vermijden, rekent ze op LR.

Het voorstel voor een nieuwe immigratiewet is eerst naar de Senaat gegaan waar LR en bondgenoten een meerderheid hebben. Daar heeft rechts het restrictieve en repressieve wetsvoorstel nog verder verstrengd tot het dicht in de buurt kwam van wat het RN voorstaat. Beperkte quota voor immigratie, geen automatische nationaliteit voor wie in het land wordt geboren, afschaffing van de huidige medische voorziening - die zou beperkt worden tot noodgevallen, enz. Het hele voorstel is doordrenkt van de visie dat immigratie, profitariaat en criminaliteit nauw met elkaar verbonden zijn - compleet de zienswijze van radicaal rechts.

De Senaat heeft zijn strengere versie van het wetsvoorstel teruggestuurd naar de Assemblée. Indien de regering deze versie aanvaardt, is dat een zware toegeving aan de druk van uiterst-rechts. Het is hoe dan ook een nieuwe stap in de normalisering van het RN, gewoon al door de visie van uiterst-rechts grotendeels over te nemen. Darmanin is er tevreden mee, alleen de linkervleugel van de 'Macronie' (wat niet veel voorstelt) spartelt wat tegen.

Links zelf is nauwelijks in het debat te horen. Globaal ligt links in de touwen in Frankrijk, vooral nu LFI meer en meer geïsoleerd wordt. Van een cordon rond uiterst-rechts is geen sprake meer, terwijl de Macronie, de rest van rechts en een groot deel van de media niets onverlet laten om Mélenchon en LFI aan te vallen. Dat Mélenchon het hen vaak makkelijk maakt, valt ook niet te ontkennen. Bijvoorbeeld door de autoritaire manier waarop critici binnen LFI aan de kant worden geschoven. Dat is dan weer een ander verhaal.

Dit artikel verscheen eerder op Uitpers.