Image
Kernwapengebruik, een oorlogsmisdaad
Affiche Wereldvredesraad, oproep Stockholm 19 maart 1950 (bron: Dacob – CarCob, Brussel)
Kernwapengebruik, een oorlogsmisdaad
Artikel
5 minuten

Vorig jaar vierden we de 70ste verjaardag van Vrede vzw. Inderdaad in en rond twee internationale vredescongressen (Wrotslav, augustus 1948 en Parijs-Praag, april 1949) werd een burgerinitiatief, de Belgische Unie voor de Verdediging van de Vrede (BUVV), gestructureerd als afdeling van de toen opgerichte internationale Wereldvredesraad.

Een van de eerste initiatieven van deze Wereldvredesraad was, 70 jaar geleden op 19 maart 1950, de lancering van de ‘oproep van Stockholm’ die een klaar en duidelijk appel inhield om het atoomwapen te verbieden en een kernoorlog te vermijden. Voor België had BUVV secretaris Bob Claessens het woord genomen op deze conferentie. “De strijd voor de vrede is een strijd van elkeen. Laten we allen samenwerken om de wapenwedloop te stoppen en het atoomwapen te verbieden.”

 

Oproep, Stockholm:

Wij eisen een absoluut verbod van het atoomwapen, een verschrikkelijk massavernietigingswapen. We eisen een rigoureus internationaal controlesysteem om de toepassing van deze maatregel te garanderen. Wij zijn van oordeel dat een regering die als eerste het atoomwapen inzet tegen gelijk welk ander land, een misdaad tegen de mensheid begaat, en als een oorlogsmisdadiger moet worden behandeld.

Wij roepen al mensen van goede wil op om deze oproep te ondertekenen.

(19/03/1950)

Miljoenen handtekeningen

Maart 1950 is de tijd van het Marshall plan (Amerikaanse kredieten om de West-Europese markt actief te houden voor de Amerikaanse producten). De NAVO stond op het punt haar eerste verjaardag te vieren. De Sovjet-Unie had op 29 augustus 1949 een atoombom boven de Kazakse steppe doen ontploffen. De koude oorlog woedde volop. Een maand eerder, februari 1950, had senator Joseph McCarthy in de VS de heksenjacht geopend op vermeende communisten in de ministeries. Enkele maanden later zou de Koreaanse oorlog beginnen. In België woedde de anti-Leopoldischte strijd volop, op 18 augustus 1950 zal Julien Lahaut worden vermoord.

Hoewel menigeen de oproep van Stockholm als een politieke zet van communistisch Moskou beschouwde, en bepaalde pacifistische kringen de focus op het kernwapen te beperkend vonden, kende deze actie tegen de kernwapens een immense bijval. Cijfers gaan tot honderden miljoenen handtekeningen, maar hierbij werd elke Sovjetburger als ondertekenaar van deze oproep opgegeven. Los van dergelijke overdrijvingen was de oproep wel degelijk een absoluut succes. In België rapporteerden de organisatoren zo’n driehonderdduizend ondertekenaars.

Het was vooral ook een formidabel en gestructureerd initiatief om de anti-oorlogshouding en de afkeer van massavernietigingswapens bij de bevolking concreet te kunnen tonen. Socialistisch senator Isabelle Blume – even later uit de Belgische Socialistische Partij (BSP) gestoten op beschuldiging aan te leunen bij het communisme – sloot zich bij de oproep aan. “Ik heb deze oproep getekend omdat hij zo eenvoudig was, omdat hij de uiting was van de goede wil van de volkeren, omdat hij zich niet op juridisch niveau situeerde dat alleen maar de bedoeling heeft om de ontwapeningsmaatregelen die wij voorstellen te dwarsbomen. Hebben de volkeren niet het recht om eerst en vooral te eisen dat massavernietigingswapens niet gebruikt mogen worden, en dat we bij deze wapens beginnen om een progressieve ontwapening te starten, die gelijktijdig en onder strikte controle moet plaats vinden? Wie kan hen het recht ontzeggen om het inzetten van dit wapen als een oorlogsmisdaad te beschouwen? Een wapen dat dreigt de wereld zelf te vernietigen?”(1)

Isabelle Blume werd dan in februari 1951 gecoöpteerd in de leiding van de Wereldvredesraad, en werd korte tijd later voorzitter van de BUVV.

Het petitioneren met de tekst van de oproep was zeker geen zaak van de leden van de Wereldvredesraad alleen. Heel wat religieus geïnspireerde en andere vredesgroepen over de hele wereld participeerden actief. De oproep kreeg daardoor toch wel een mondiaal moreel karakter en kon zo de conservatieve en primair anticommunistische kritiek (“wij tekenen niet omdat het initiatief van de communistische Wereldvredesraad komt”) tegengaan. In augustus 1950, enkele maanden na de lancering van de oproep, werd in een intern rapport (2) van de BUVV melding gemaakt van de enorme omvang van dit petitionnement. Italië zat toen reeds bij de 5 miljoen handtekeningen, Brazilië 3.750.000, meer dan 1 miljoen in enkele grote steden van de VS, Duitsland meer dan 1 miljoen – ondanks de repressie tegen de vredesmilitanten – , Indonesië kende een grote mobilisatie rond de oproep.

"Elke atoombom is misdadig"

De befaamde Duitse auteur Thomas Mann was ook bij de ondertekenaars. Hij meende dat de idee van wereldvrede niet tot een politieke stroming behoort. “Een nieuwe wereldoorlog betekent het definitieve einde van de mensheid.” De Franse priester, Abbé Jean Boulier (3), stelde dat wie oproept om de mensheid te redden van de atoombom, zijn steun krijgt, ook al zijn het communisten. “Elke atoombom is misdadig, zij het een Amerikaanse of een Russische, te beginnen met die op Hiroshima” zei hij nog.

Vandaag, 70 jaar later, is de strijd tegen het atoomwapen nog altijd niet gestreden. Ondanks het wegvallen van de ideologische tegenstelling tussen communisme en kapitalisme op het geopolitieke toneel, blijven de Verenigde Staten en de 29 andere NAVO-landen het atoomwapen centraal stellen in hun strategie. “Zo lang het atoomwapen zal bestaan zal de NAVO een nucleaire alliantie zijn.” Westerse politici wijzen op de agressieve houding van Rusland in Oekraïne en de Krim, waarbij ze geen oog hebben voor de eigen veiligheidsbelangen van Moskou. Niemand trekt zich ook maar iets aan van de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof van Den Haag van 8 juli 1996. Deze bepaalt dat atoomwapens in strijd zijn met het oorlogsrecht. Daarbovenop gaf het Gerechtshof ook een zogenaamde ‘advisory opinion’, die zegt dat elk land de plicht heeft onderhandelingen op te starten en tot een goed eind te brengen om tot atoomontwapening te komen. De NAVO-landen scharen zich ook niet achter het initiatief in de Verenigde Naties rond het Verbodsverdrag voor kernwapens, dat op 7 juli 2017 door 122 landen werd gestemd.

75 jaar na Hiroshima en Nagasaki verklaart NAVO’s Strategic Allied Commander in Europe (SACEUR), generaal Tod Wolters, voor een Amerikaanse Senaatscommissie op 1 maart 2020 dat hij een “fan is van een flexibel ‘first use’ beleid”, een politiek om dus al eerste het atoomwapen in te zetten.

Net zoals 70 jaar geleden staat dergelijk beleid gelijk met het plannen van een oorlogsmisdaad.

Lees ook: "De toekomst van het Non-proliferatieverdrag staat op de helling"

Noten:

1. Isabelle Blume, entretiens recueillis et présentés par José Gotovith. Fondation Joseph Jacquemotte, Bruxelles 1976

2. Archives Carcob www.carcob.eu

3. Archives Carob www.carcob.eu Trois lettres sur le mouvement de la paix par abbé Jean Boulier, Paris, Les édtitons de miniuit, 1953

 

 

 


Iets fouts of onduidelijks gezien op deze pagina? Laat het ons weten!

Thema

Nieuwsbrief

Schrijf je in op onze digitale nieuwsbrief.