Op 9 mei is de zoon van een ex-dictator verkozen tot de nieuwe president van de Filippijnen.

Ferdinand Marcos, president van 1969 tot 1986, liet moorden met de glimlach. Hij waarschuwde zijn rivaal Benigno ‘Ninoy’ Aquino dat indien hij zou terugkeren naar de Filippijnen, hij de dood zou vinden. En zo geschiedde. Zonder pardon werden tegenstanders op grote schaal uitgemoord door de dictator. Nu is zijn zoon, Ferdinand ‘Bongbong’ Marcos junior, met 59% van de stemmen tot president verkozen, een bewijs van de levenskracht van de grote Filippijnse dynastieën die het land blijven uitbuiten en voor eigen profijt beheren.

Moorddadig

Het valt moeilijk te verteren dat die Marcos-dynastie weer voor zes jaar het Filippijns presidentieel paleis, Malacañang, bezet. Van daaruit heeft Ferdinand Marcos senior een bewind geleid waarin geen plaats was voor de meest elementaire mensenrechten. Amnesty International registreerde meer dan 3200 moorden, 70.000 gefolterden, talrijke ontvoeringen en 70.000 willekeurige opsluitingen nadat hij in 1972 de krijgswet had afgekondigd.

Het communisme moest immers bestreden worden. De oorlog in Vietnam was toen volop aan de gang. Marcos kon op de volle steun van de VS rekenen en hij deelde het podium met VS-president Jimmy Carter, de grote voorvechter van de mensenrechten.

De laatste jaren van zijn dictatuur ben ik enkele keren op bezoek geweest in het land. Verschillende van mijn gesprekspartners –leiders van vakbonden en van mensenrechtenbewegingen– bleken bij het volgend bezoek gewoon te zijn vermoord. De schuldigen werden nooit gevonden, omdat ze nooit werden gezocht.

Pijlers

Dat was de tijd van ‘guns, goons and gold’ – geweren, gespuis en goud. Marcos had machtige steunpijlers: de kerk, het leger, Washington, en zijn 'cronies', de zakenvrienden die konden profiteren van een systeem gebaseerd op uitbuiting en corruptie. Nagenoeg twee derde van de bevolking leefde in armoede. De uitbuiters waren leden van andere 'dynastieën' in het land, grootgrondbezitters zonder scrupules met eigen milities die elk verzet moorddadig in de kiem smoorden. In speciale economische zones installeerden zich ook buitenlandse ondernemingen die kwamen profiteren van de laagste lonen ter wereld.

De VS zorgde ervoor dat Marcos en zijn echtgenote Imelda van een gouden ballingschap in Hawaii konden genieten.

Op 25 februari 1986 maakte een volksopstand een einde aan de dictatuur. De volksopstand was belangrijk, maar het regime van Marcos viel ook omdat het leger, aangevoerd door generaal Fidel Ramos (later president van 1992 tot 1998), het geweer van schouder had gewisseld en omdat de sinistere kardinaal Sin, hoofd van de katholieke kerk in de Filiijnen, dat voorbeeld volgde - aangemoedigd door Washington. De volksopstand werd dus al snel gekaapt door lieden – Ramos, Sin en co – die erg medeplichtig waren aan de Marcos-dictatuur.

De Amerikanen zorgden ervoor dat Marcos en zijn beruchte echtgenote Imelda van een gouden ballingschap in Hawaii konden genieten. Letterlijk 'gouden', want ze waren in gezelschap van enkele kisten goud en een deel van de 10 miljard dollar die ze uit de staatskas hadden gestolen. Met die diefstal haalden ze het 'Guiness Book of World Records'.

Uitgewist

Hoe komt het toch dat diezelfde familie nu weer in de gunst staat? Vader Marcos stierf na drie jaar ballingschap, de rest van de familie kon even later terugkeren. Ze hadden zich normaal gezien moeten verantwoorden voor diefstal en corruptie. In plaats daarvan konden ze zonder enig probleem beginnen werken aan hun rehabilitatie en politieke comeback. Imelda, dochter Imee en zoon Junior Bongbong werden vanuit het familiaal bolwerk Ilocos Norte, het noorden van het grote eiland Luzon, verkozen als parlementsleden.

De opeenvolgende regeringen van de Filippijnen deden geen moeite om de jongere generaties te herinneren aan de misdaden van het Marcos-regime. Wel integendeel, die periode werd en wordt meer en meer afgeschilderd als een tijd van groeiende welvaart en stabiliteit. Dat laatste klopt wel, de stabiliteit van een genadeloze dictatuur. De Filipino’s hadden in de jaren 1960 een gemiddeld inkomen dat merkelijk hoger lag dan in de nabije landen van Zuidoost-Azië, nu liggen ze beduidend achterop.

De vele basisbewegingen die wel wilden herinneren aan de criminele aspecten van de dictatuur, zijn grotendeels geïsoleerd gebleven. Er is geen museum over de misdaden van Marcos, er is wel een ‘museum’ met de schoenencollectie van Imelda Marcos.

Aftredend president Duterte's dochter, Sara Duterte, is verkozen tot vicepresident, naast president Bongbong Marcos.

De Filippijnen zijn dus 36 jaar na de val van de dictator nog altijd in de greep van de grote en rijke dynastieën die elkaar min of meer aflossen in Malacañang. Bongbong volgt Rodrigo Duterte op, onder wiens bewind tienduizenden mensen werden vermoord in het kader van diens strijd tegen drugs. Daarbij werd niet nauw gekeken of de slachtoffers daar effectief mee te maken hadden. Duterte's dochter, Sara Duterte, is nu met grote meerderheid tot vicepresident gekozen. Er is berekend dat 78% van de hogere politieke functies, parlementsleden inbegrepen, deel uitmaken van een van de grote dynastieën in het land.

Soap

Bongbongs programma? Hij heeft er in feite geen, behalve de macht in handen nemen en de bestaande “orde handhaven". In de 30 jaar dat hij al politiek actief bezig is, heeft hij op niets zijn stempel gedrukt. Lui en leeghoofdig, aldus zijn omgeving. Hij heeft in Oxford gestudeerd, maar de universiteit van Oxford liet vorig jaar weten dat hij daar geen enkel diploma heeft behaald, alleen een “speciaal getuigschrift”.

Waarom de Filipino’s dan massaal voor hem stemden? Omdat politiek herleid wordt tot een spektakel, een soap met middelmatige acteurs die de mensen vermaken. Zodat onder meer de 30 miljoen Filipino’s  –op een bevolking van 110 miljoen– die letterlijk honger lijden, door al die glitter even hun leed vergeten.