Op 18 mei 2025 werden in Polen presidentsverkiezingen gehouden. Omdat geen enkele kandidaat meer dan 50% van de stemmen behaalde, zal er op 1 juni 2025 een tweede ronde plaatsvinden.
Rafal Trzarkowski van het regerende centrumrechtse Burger Platform (PO) haalde met 31,4% de meeste stemmen in de eerste ronde van de Poolse presidentsverkiezingen. Maar de diverse uiterst rechtse kandidaten haalden samen meer dan de helft van de stemmen. Dat is hoopgevend voor Karol Nawrocki, de kandidaat van de zeer conservatieve Recht en Gerechtigheid (PiS), die 29,5% haalde - heel wat meer dan peilingen hadden voorspeld.
De Poolse president heeft vooral de macht om wetten te blokkeren, wat uittredend president Andrzej Duda van de PiS volop deed sinds PO-leider Donald Tusk eind 2023 weer premier was geworden. Zo heeft Duda elke liberalisatie van abortus tegengehouden. Een overwinning van Nawrocki zou betekenen dat de regering Tusk op heel wat vlakken verlamd blijft tot de verkiezingen van de herfst 2027.
Reserves
Trzarkowski, burgemeester van Warschau, zal het voorbeeld van zijn collega burgemeester uit Boekarest, Niculor Dan, moeten volgen en in de tweede ronde, op 1 juni, extra kiezers naar de stembus moeten lokken die uiterst rechts willen blokkeren - wat in Roemenië gebeurde.
Trzarkowski, de kandidaat van het centrumrechtse Burger Platform van premier Donald Tusk, kreeg tijdens de campagne allerlei toezeggingen van zijn partijgenote in de Europese Volkspartij, Ursula Von der Leyen, om de KO te steunen. Toen de PiS regeerde, waren de relaties tussen Brussel en Warschau bar slecht. Tegenover Von der Leyen kan PiS-kanidaat Nawrocki rekenen op de steun van VS-president Donald Trump die hem begin deze maand in het Witte Huis ontving. De vroegere PiS-premier, Mateusz Morawiecki, was een genodigde op de inauguratie van Trump en een welkome gast op alle bijeenkomsten van uiterst rechts met Trump-gezanten.
Slawomir Mentzen van de uiterst rechtse alliantie, de Confederatie, haalde 14,8% in de verkiezingen van 18 mei. En Grzegorz Brau, die in 2023 “faam” verwierf door in het parlement een joodse kandelaar uit te doven, haalde 6,3%. De drie uiterst rechtse kandidaten hebben samen dus 50,6%.
Verder is er de rechtse journalist Szymon Holownia die 5% haalt; Adrian Zandberg van het linkse Razem is de eerste linkse met 4,9%; gevolgd door Magdalena Biejat van de linkse coalitie Lewica met 4,2%. Zij wil garanties van Trzarkowski inzake sociaal beleid, al is dat niet het terrein van de president.
Sociale troef
Zo te zien heeft Trzarkowski weinig reserve voor 1 juni. Nawrocki van PiS richt zich uiteraard tot de andere uiterst rechtse groepen. Confederatie, een partij die zich veeleer inspireert op de Argentijnse fascist Milei en op VS-magnaat Musk, doet het met haar 'masculinistische' campagne vooral goed bij jongere mannen. Deze partijen voerden ook campagne tegen de Oekraïeners die in Polen een toevlucht zochten. Tussen PiS en Confederatie zijn er wel nogal wat wrijvingen.
Maar Nawrocki zei ook stemmen te zullen zoeken bij links. "Tenslotte kan ik de sociale verworvenheden uit de periode dat PiS regeerde [2015-2023], beter verdedigen", aldus de uiterst rechtse kandidaat. PiS zorgde voor hogere pensioenen, gezinstoelagen en vakantiegeld na een eerdere periode van neoliberaal beleid onder Tusk en de sociaaldemocraten.
Nawrocki speelt daarmee in op het huidig wijdverbreide ongenoegen over het beleid van de huidige regering Tusk. De ontgoocheling is vooral groot bij vrouwen en jongeren die vinden dat van de beloften uit 2023 nog zeer weinig in huis is gekomen. En dat kan Tusk niet louter wijten aan veto’s van PiS-president Duda. Die onpopulariteit van uittredend premier Tusk kan Trzarkowski in de tweede ronde parten spelen.
Dit artikel verscheen eerder in Uitpers.