Het Verenigd Koninkrijk wordt momenteel geconfronteerd met een golf van sociale onrust in verschillende publieke sectoren. Een van de aan de gang zijnde sociale geschillen, is dat tussen de regering en het verplegend personeel van de Nationale Gezondheidsdienst (NHS). Te midden van de stijgende duurte van het levensonderhoud, ligt de door de regering voorgestelde loonsverhoging voor verplegers lager dan de inflatie. De regering blijkt bovendien totaal niet bereid om hierover te onderhandelen. De resulterende onvrede heeft verpleegkundigen en de bredere sector van door de overheid gefinancierde medische diensten ertoe gedreven uitzonderlijke sociale actie te ondernemen. In december werd op een aantal dagen en tussen welbepaalde uren gestaakt. Gezien de onbuigzame houding van de regering worden in de eerste maand van 2023 alvast meer acties van het Brits medisch personeel verwacht.
Het valt op dat de reguliere pers in het land maar weinig begrip kan opbrengen voor de legitieme eisen van de stakende verplegers. In de verslaggeving wordt doorgaans de nadruk gelegd op het voortdurend herhaalde regeringsstandpunt dat de acties van het medisch personeel burgerlevens in gevaar brengen en dat de leefbaarheid van de Nationale Gezondheidsdient ondermijnd wordt door de sociale eisen. Het zijn echter de obscene winsten van de farmaceutische industrie (‘Big Pharma’), die de NHS wurgen, niet de stakende verplegers (nvdr.).
Stel je voor dat een ziekte of beperking bijna volledig verdwijnt alleen maar door weg te trekken uit het Globale Zuiden. Ik heb zware hemofilie, een genetische aandoening die het vermogen van het lichaam verstoort om te stollen na een bloeding. Zonder behandeling kan alles - zelfs een blauwe plek of gewoon gaan zitten - een interne of externe bloeding veroorzaken. Antistollingsinjecties kunnen dit tegenhouden. Buiten het geavanceerde Westen worden deze injecties echter verkocht aan exorbitant hoge prijzen.
Toen ik een kind was in India konden mijn ouders zich een dergelijke behandeling niet veroorloven, dus begroeven ze mijn bloedende gewrichten onder stapels ijs om ze te bevriezen. Bijna alle bloedingen die ik in India doorstond, bleven onbehandeld. Dit resulteerde in permanente schade aan mijn gewrichten en interne organen. Vandaag, in het Verenigd Koninkrijk, levert de Nationale Gezondheidsdienst (NHS) me deze injecties twee maal per maand aan huis.
De mondiale medische apartheid wordt gecreëerd en in stand gehouden door farmaceutische monopolies.
Deze mondiale medische apartheid wordt gecreëerd en in stand gehouden door farmaceutische monopolies. De prijsstelling van medische behandelingen streeft één heilig doel na: winst maken. Handelswetten stellen bedrijven in staat om bijna al hun recepten geheim te houden, zodat niemand anders dezelfde geneesmiddelen kan verkopen aan goedkopere prijzen. Dezelfde logica van het kapitaal dwingt regeringen vervolgens om bepaalde sociale voorzieningen in te trekken, zodat gezinnen volledig zijn overgeleverd aan de markt.
Toen een vriend me niet zo lang geleden het nieuws stuurde over een naar verluidt “miraculeuze” nieuwe behandeling voor hemofilie, was ik pessimistisch. De nieuwe behandeling maakt de noodzaak om jezelf om de dag te injecteren overbodig, wat revolutionair zou zijn voor vele levens en de testen die tot nu toe werden uitgevoerd zijn veelbelovend. Maar ons huidige prijsstellings- en handelsregime zullen onvermijdelijk verzekeren dat de behandeling buiten het bereik blijft van diegenen die ze het meest nodig hebben – net zoals het geval was met de Covid-19 vaccins.
Winst boven patiënten
Ook in het Westen is niet alles peis en vree. In zijn zoektocht naar alsmaar grotere winsten, wurgt Big Pharma de gezondheidszorg in rijkere landen evenzeer. Dezelfde monopolistische prijs- en handelsmechanismen die mensen in het Zuiden de toegang tot zorg ontzeggen, vreten ook aan de toegang in het Noorden.
Tussen 2011 en 2017 nam de kostprijs van medicijnen voor de NHS in Engeland toe van 13 miljard pond tot 17,4 miljard pond – een stijging van 5% ieder jaar. In 2020 was ging het al om 20,9 miljard pond. Niettemin tonen gelekte documenten aan dat de Britse regering momenteel handelsovereenkomsten overweegt die deze kosten verder zouden opdrijven door de NHS te verplichten om farmaceutische monopolies aan te schaffen in plaats van generische geneesmiddelen.
De Amerikaanse farmaceutische reus Pfizer boekte vorig jaar een winst van 21 miljard dollar. Met dat bedrag zou de looneis van de verpleegkundigen in het Verenigd Koninkrijk twee keer kunnen worden gefinancierd - terwijl het ook meer inkomsten oplevert, via belastingen en uitgaven, dan bedrijfswinsten. Dit zou de eisen van het verplegend personeel in perspectief moeten plaatsen. Het zijn niet de stakende gezondheidswerkers die de NHS onder schot houden - het is de drang van het bedrijfsleven om uit te knijpen en uit te zuigen.
Een einde brengen aan de mondiale medische apartheid vereist ook een einde aan farmaceutische monopolies. Het redden van de NHS vereist dit ook. Deze monopolies slorpen publiek geld voor de ontwikkeling van medicijnen op en strijken daarna opnieuw geld op door diezelfde medicijnen aan het publiek te verkopen aan hoge prijzen.
Geneesmiddelen voor zeldzame ziektes kunnen worden ontwikkeld aan een kost die tot 1,5 miljard dollar lager ligt dan de farmabedrijven beweren.
Studies hebben aangetoond dat nieuwe geneesmiddelen voor zeldzame ziektes ontwikkeld kunnen worden aan een kostprijs die tot 1,5 miljard dollar lager ligt dan de farmabedrijven beweren. Organisaties zoals ‘Global Justice Now’ hebben hier al regelmatig op gewezen.
Neem bijvoorbeeld de ontwikkeling van abiraterone, een medicijn dat vergevorderde prostaatkanker behandelt. De ontwikkeling ervan werd gefinancierd met publiek geld, maar eenmaal op de markt gebracht, werd de NHS gedwongen om het te rantsoeneren omdat het extreem duur was om aan te kopen. Ondertussen draaide het bedrijf dat het verkocht, Janssen, 7,2 miljard pond omzet.
De NHS spendeert miljarden aan het kopen van behandelingen die ontwikkeld werden met overheidsfinanciering. In 2018 besteedde het VK ongeveer 500 miljoen pond aan kankermedicijnen die ontwikkeld werden door instellingen die gefinancierd worden met overheidsgeld. De zaken zijn sindsdien alleen maar verergerd. Tussen juli 2018 en oktober 2020 zijn de prijzen voor verschillende geneesmiddelen meer dan verdubbeld. De prijs van een doosje van 28 risperidontabletten, een vaak voorgeschreven antipsychoticum dat gebruikt wordt om mentale stoornissen te behandelen, steeg van 2,68 tot 49,21 pond – een toename van 1736%! De prijzen van geneesmiddelen in het VK worden niet onderworpen aan controles. Ze worden onderhandeld achter gesloten deuren.
Er wordt zoveel ophef gemaakt over de fiscale consequenties van de verpleegkundigen die zich verzetten tegen reële loonsverlaging, maar het profitariaat van bedrijven wordt niet als een probleem beschouwd. De Britse premier Rishi Sunak beweert dat het betalen van minimale fatsoenlijke salarissen aan verplegend personeel “duidelijk onbetaalbaar” is. Tegelijk zwijgt hij in alle talen over het extra geld dat gegeven wordt aan de farmaceutische bedrijven die de uitgaven van de NHS in een wurggreep hebben.
Soms speelt de strijd zich af tussen krachten die groter zijn dan degenen die zichtbaar betrokken zijn. De NHS-staking tegen loonsverlagingen (niet voor buitensporige looneisen zoals de regering het voorstelt) is er zo één. De strijd van het NHS-personeel kan de kern aantasten van de krachten die profiteren van een gesegregeerd mondiaal gezondheidssysteem dat alleen geïnteresseerd is in het maken van misselijkmakende winsten.
Grote farmaceutische bedrijven ontwijken voor miljarden aan belastingen.
Zelfs als de farmaceutische reuzen 20% van hun winsten zouden verliezen, dan zouden ze nog altijd beter presteren dan 75% van de andere industrieën. Volgens een Oxfam-rapport uit 2018 ontwjken deze bedrijven bovendien ook miljarden aan belastingen die bijvoorbeeld gebruikt zouden kunnen worden om de steeds verder krimpende groep aan gezondheidswerkers in de publieke sector uit te breiden.
Deze winsten komen overigens per definitie bovenop wat wordt uitgegeven aan onderzoek en marketing. Het belasten van deze winsten zou niet alleen de winstgevendheid van farmareuzen terugbrengen tot een minder misselijkmakend niveau. Het is de enige manier om de prijzen van behandelingen te beteugelen én waardigheid te geven aan de NHS werknemers. De bonanza's voor bedrijven gaan ten koste van onze gezondheid. En ze gaan ten koste van fatsoenlijke lonen voor gezondheidswerkers.
Er is niets patriottisch aan Big Pharma. Deze bedrijven houden niet van de NHS. Ze mogen dan wel opereren in het VK (en in de VS), maar ze zuigen het leven uit de werkende mensen om hen heen. Maar werkende mensen in het mondiale Noorden, specifiek werknemers van de NHS en de farmaceutische industrie, hebben een legitieme macht over Big Pharma omdat zij de rekening betalen voor hun winstbejag. Ze kunnen daarom een belangrijke rol spelen bij het temmen van het beest dat teruggekeerd is naar het Westen om Frankenstein te stalken. De stakingen van de NHS moeten gezien worden als een manifestatie van deze grotere strijd.
Er is een enorme kloof tussen de gezondheidszorg die mensen ontvangen in het mondiale Zuiden en in het mondiale Noorden. Ik weet het, want ik heb deze afstand aan de lijve ondervonden. Maar mensen over heel de wereld zijn verenigd in de onderwerping aan dezelfde systemische krachten. Overal hollen dezelfde bedrijven het vermogen van mensen uit om hun recht op gezondheid op te eisen. Het is nochtans een recht dat fundamenteel is voor de zinvolle uitoefening van eender welk ander recht. Waar de verpleegkundigen tegen vechten met hun stakingen, zou ons allemaal moeten verenigen.
Dit vertaalde artikel verscheen eerder op OpenDemocracy.
