Het zopas voorgestelde witboek over immigratie staat vol gecodeerd racisme. Het is een goedkope poging om af te leiden van de echte mislukking: Brexit.

De Britse regering kondigde vorige week haar nieuwe plan aan om de immigratieregels aanzienlijk aan te scherpen. Naast andere maatregelen is het de bedoeling om de eisen te verstrengen waaraan alle sponsorende onderwijsinstellingen moeten voldoen om internationale studenten aan te nemen; de visumkosten te verhogen; sociale zorg-visa voor nieuwe aanvragers uit het buitenland op te schorten; en de wachttijd voor permanent verblijf te verlengen.

Deze veranderingen zijn meer ingegeven door paniek over de groeiende steun voor de rechts-populistische partij ‘Reform UK’ en door druk van de rechtse media, dan door economische bewijzen.

Voorwaarts richting verleden

Het witboek, getiteld ‘Restoring Control over the Immigration System’, waarin de plannen van de regering worden beschreven, wordt gekaderd als een reactie op het mislukte “één-natie-experiment in open grenzen” van de vorige Tory-regeringen. Deze bewering lijkt misschien contra-intuïtief voor veel lezers, maar beleidsmatig betekent het witboek inderdaad een duidelijke verschuiving ten opzichte van de afgelopen jaren. Het immigratiebeleid onder de Conservatieven werd in veel opzichten geliberaliseerd na Brexit (ondanks het feit dat het anti-immigratiesentiment een grote rol speelde in de overwinning van Brexit). Ja, er was veel performatieve wreedheid tegenover vluchtelingen en migranten, vooral tegen zij die illegaal het Kanaal overstaken. Maar daarachter gingen hervormingen schuil -doorgevoerd door de conservatieve regering van Boris Johnson in 2020- die de legale migratieroutes voor werknemers van buiten de EU en internationale studenten eigenlijk liberaliseerden. Dit leidde tot een ongekend niveau van mensen die het land binnenkwamen.

De nieuwe strategie wil het roer omgooien. De bepalingen ervan sluiten legale routes voor lager geschoolden af, onder meer door de visa voor gezondheidszorg en sociale zorg, die essentieel zijn geweest voor het vullen van de post-Brexit en Covid vacatures in de NHS (de nationale gezondheidsdienst), af te schaffen. Ook de salaris-, taal- en kwalificatiedrempels voor andere migratieroutes worden strenger. Zo wordt met name het minimumvaardigheidsniveau voor werkvisa verhoogd. Alleen banen waarvoor een diploma (RQF niveau 6) vereist is, komen nog in aanmerking voor een werkvisum.

De ‘Shortage Occupation List’ identificeert jobs waarvoor er een erkend tekort aan werknemers is op de Britse arbeidsmarkt en waarvoor arbeidsmigranten zinvol worden geacht. De lijst werd in het leven geroepen om werkgevers te helpen de vacatures in te vullen waarvoor ze moeilijk bekwame werknemers konden vinden. In het nieuw beleid wordt deze lijst vervangen door een ‘Temporary Shortage List’, met alleen jobs die toegankelijk zijn onder strikte, in de tijd beperkte voorwaarden, en uitsluitend voor sectoren die essentieel worden geacht voor de industriële strategie of infrastructuur van het Verenigd Koninkrijk.

De rekrutering van internationale studenten, en hun rechten om in het land te blijven nadat ze zijn afgestudeerd of om zich te laten vervoegen door familieleden, worden ook aangepakt. De nieuwe plannen leggen strengere eisen op aan sponsorende instellingen, internationale bemiddelaars en de studenten.

De vele olifanten in de kamer

Terwijl hij deze nieuwe plannen aan de pers voorstelde, veroordeelde premier Starmer uitdrukkelijk zijn voorgangers voor het verliezen van de controle over immigratie. Zijn taalgebruik herinnerde aan de beruchte “take back control”-slogan die werd gebruikt door pro-Brexit campagnevoerders. De premier stelde controversieel dat het VK een “eiland van vreemden” dreigde te worden als de huidige koers aanhoudt.

Gezien hij de Tories duidelijk de schuld geeft van migratie, is het opvallend dat het witboek geen melding maakt van Brexit of de ingrijpende impact ervan voor de migratie van en naar het Verenigd Koninkrijk. Brexit, laten we dat niet vergeten, was niet alleen een beleidsproject van de Tories, maar ook de jarenlange obsessie van de populist Nigel Farage in zijn verschillende politieke incarnaties ('UKIP', 'Leave.EU', 'Brexit Party' en nu 'Reform'). Maar in een poging om het Brexit-referendum niet opnieuw ter discussie te stellen, laat Starmer de belangrijkste oorzaak weg van de “ellendige jaren” die hij beweert achter zich te willen laten. In plaats daarvan schuift hij de schuld voor het falen van het post-Brexit migratiebeheer af op de migranten zelf.

Tegelijkertijd herinnert het voortdurend benadrukken van “de nettomigratie moet omlaag” en “de controle moet hersteld worden” aan bestaande conservatieve discoursen die teruggaan tot de ambtstermijn van Theresa May als premier. De retoriek van een “eerlijk maar streng” systeem, geworteld in economisch nut, blijft centraal staan in het nieuwe beleid. In een dergelijk systeem zijn migranten alleen welkom als ze “hoogopgeleid” zijn, “Engels spreken” en “economisch bijdragen” - een benadering die migratie reduceert tot een puur transactionele uitwisseling.

Het taalgebruik en de structuur van het witboek sluiten bovendien aan bij bredere, rechts-populistische narratieven in Europa en de Verenigde Staten. In een scherpe bocht in vergelijking met eerdere verklaringen, waarin hij de positieve bijdragen van migranten aan het VK roemde, ziet Starmer hoge migratieniveaus nu als een existentiële bedreiging: "Groot-Brittannië is een eennatie-experiment in open grenzen” geworden. “De schade die dit aan ons land heeft toegebracht is niet te overzien."

Zinnen als “de orde herstellen”, “hard optreden tegen illegaal werk” en “buitenlandse criminelen deporteren”, komen overal in de tekst voor. Hoewel deze termen worden voorgesteld als neutrale bestuursinstrumenten, spelen ze in op diepere symbolische associaties tussen migratie, chaos, criminaliteit en verlies van soevereiniteit – terugkerende motieven die veel worden gebruikt door partijen als het Franse ‘Rassemblement National’ of Donald Trumps Republikeins platform.

Wellicht nog verraderlijker is het gebruik van impliciet racisme - gecodeerd taalgebruik met geracialiseerde betekenis zonder expliciet naar ras te verwijzen. In het witboek wordt bijvoorbeeld opgemerkt: “De meeste personen die afhankelijk zijn van een studievisum kunnen nog steeds komen zonder dat ze Engels hoeven te spreken, wat hun mogelijkheden om te integreren beperkt.” Veronderstellingen over “integratie” worden zo een reden voor preventieve uitsluiting - een cultureel en taalkundig poortwachtersmechanisme. Het richt zich impliciet tegen migranten met een raciale, niet-Engelssprekende achtergrond en schildert hen af als sociaal problematisch. Op dezelfde manier bekritiseert het document de toename van het aantal gezinsvisa en personen ten laste, waarbij de link wordt gelegd met een stijgende druk op de openbare diensten en een afnemende “cohesie binnen de gemeenschap”. 

Hoewel ras nooit openlijk wordt vernoemd, creëert het cumulatieve effect van dergelijk taalgebruik -in combinatie met de focus op “laaggeschoolde” sectoren zoals de zorg, de horeca en de voedselvoorziening- een geracialiseerde hiërarchie van migranten: witte, Engelstalige professionals zijn “mondiaal talent”, terwijl werknemers van kleur uit het mondiale Zuiden worden gezien als “goedkope arbeidskrachten” of “risico's op misbruik”.

Migranten zullen eens te meer de prijs betalen

De gevolgen van dit nieuwe beleid zullen hoogswaarschijnlijk ingrijpend zijn voor arbeidsmigranten. Door de sluiting van de visumopties voor werknemers in de gezondheidszorg en sociale zorg, verdwijnt een belangrijke legale migratieroute die door duizenden migranten -vooral vrouwen uit Afrika, Azië en de Caraïben- wordt gebruikt.

Voor veel migranten die al in het VK zijn, blijft de mogelijkheid bestaan om hun visa te verlengen of van status te veranderen, maar nieuwkomers krijgen te maken met sterk verminderde opties. Zoals blijkt uit een onderzoek dat mijn collega's en ik onlangs hebben uitgevoerd naar de leef- en werkomstandigheden van ongedocumenteerde migranten in het VK, dreigen deze veranderingen ertoe te leiden dat werknemers terechtkomen in informele of uitbuitende regelingen - met name in sectoren als huishoudelijk werk en de zorg, waar de vraag groot blijft, zelfs als de legale kanalen verdwijnen.

Het gezinsleven wordt ook meer precair gemaakt. Het witboek verhoogt de inkomensdrempels voor het meebrengen van personen ten laste en beperkt gezinshereniging voor werknemers in “laaggeschoolde” functies. Dit zorgt voor de verdere stratificatie van rechten langs klasselijnen -en impliciet langs raciale lijnen- en creëert een systeem waarin alleen de goedbetaalden met hun gezin mogen samenwonen.

Zelfs voor migranten die wel als “gewenst” worden beschouwd, wordt de weg naar permanent verblijf steeds voorwaardelijker. Een nieuw model van “verdiende vestiging en burgerschap” vereist dat migranten hun economische bijdrage en talenkennis bewijzen over een periode van tien jaar, in plaats van de periode van vijf jaar die tot nu toe meestal vereist was. Het witboek formaliseert daarnaast een versneld traject op basis van een nog niet duidelijk gedefinieerde “bijdrage aan de Britse economie en samenleving”.

Onder het administratieve en technocratische oppervlak, reflecteert het witboek van 2025 een echte verharding van het Britse immigratieregime - een regime dat terwijl het een schijn van beleidsneutraliteit ophoudt, zwaar geïnspireerd is op rechts-populistische ideeën. In het witboek wordt migratie gezien als tijdelijk, voorwaardelijk en afhankelijk van een eng gedefinieerde economische waarde.

De gevolgen van deze aanpak zullen onevenredig zwaar wegen op geracialiseerde migranten, werknemers met een laag inkomen en gezinnen die gedwongen worden om gescheiden te leven. In naam van “het herstellen van de controle” dreigt het VK de ongelijkheid te vergroten en een tweerangensysteem qua rechten en 'thuishoren' te verankeren - een systeem waarin de toegang tot burgerschap nog meer wordt ingeperkt en waarin migranten in de eerste plaats worden gezien als economische instrumenten, lichamen om werk te verrichten, in plaats van volwaardige leden van de samenleving.

Dit artikel verscheen eerst op 'OpenDemocracy'.