Terwijl islamofoob en racistisch geweld het Verenigd Koninkrijk in zijn greep heeft, bekijken we de overtuigingen en racistische doelen van modern extreemrechts.

In de zomer verzamelen jongeren zich elke zaterdagavond in het historische Castle Park in Bristol om op dekens onder de kersenbloesembomen ijs te eten en uit blikjes te drinken terwijl reggae, dub en drum ‘n bass door de luidsprekers ratelen. De muziek concurreert met het gekras van de meeuwen van de stad, het gebrul van het verkeer dat het Galleries-winkelcentrum verlaat en het getokkel van een gitaar. Tieners proberen circuskunstjes uit, terwijl fietsers langs de rivier naar de bars en clubs van Old Market trekken. Dit weekend was het helemaal anders. 

Bendes extreemrechtse racistische relschoppers bestormden het park en passeerden daarbij de gedenkplaat voor de antifascisten uit Bristol die in de jaren 1930 in Spanje vochten. De bendes werden vervoegd door mensen die tot extreemrechts worden aangetrokken vanwege een giftige mix van anti-vaxx, anti-LGBTQ en QAnon-complottheorieën. Een zwarte voorbijganger kreeg slagen te incasseren. Tegenbetogers insisteerden dat fascisten en racisten hier niet welkom waren, waarna ze naar het zuiden trokken, naar de rivier, om een menselijke barrière te vormen rond een hotel dat migranten huisvest en dat werd geviseerd door de meute.

De taferelen in Bristol kregen navolging in het hele land. In Rotherham en Tamworth verstopten mensen die geweld en vervolging ontvlucht waren in hun eigen landen, zich in hotelkamers terwijl de gebouwen in brand werden gestoken. Aziatische mannen werden uit hun taxi’s gesleurd terwijl “dood hem” werd geschreeuwd. Syrische winkeliers, vastbesloten om een nieuw leven op te bouwen ver weg van dictatuur en burgeroorlog, keken wanhopig toe hoe hun zaken werden vernield. Tegen zondagavond waren er meer dan 90 mensen gearresteerd, maar het geweld hield niet op en breidde zich van stad naar stad uit, naar Liverpool en Belfast en Plymouth en Londen en verder.

Het aanleidend incident was ogenschijnlijk het tragisch doodsteken van drie meisjes en het neersteken van andere vrouwen en meisjes in Southport, tijdens een dansles met als thema Taylor Swift. De in Groot-Brittannië geboren tiener Axel Rudakubana is aangeklaagd voor moord en poging tot moord.

De gruwelijke dood van de drie kinderen had echter niets te maken met het terroriseren van asielzoekers en kinderen in hotels, de vernieling van bedrijven van zwarte en bruine mensen of de aanvallen op moskeeën. Het straatgeweld dat sinds 30 juli een groot deel van Engeland en Noord-Ierland in zijn greep houdt, vertelt in plaats daarvan het verhaal van wat modern extreemrechts is, hoe het zich organiseert, wat de aanhangers geloven en wie deel uitmaakt van de coalitie van rechtse politici, commentatoren en ‘influencers’ die deze haatdragende beweging in staat hebben gesteld om wijdverspreid geweld te gebruiken tegen gezinnen die op de vlucht zijn voor angst.

Wie maakt deel uit van modern extreemrechts?

In de eerste dagen van het geweld suggereerde de nieuwe Labour-regering om de ‘English Defence League’ (EDL) te kwalificeren als een "proscribed group" – groepen die volgens de Britse wet verboden zijn vanwege terroristische connecties.

Maar deze suggestie gaat voorbij aan twee cruciale kwesties. De eerste is dat de EDL als groep eigenlijk niet meer bestaat. Medeoprichter en bekendste lid, de extreemrechtse activist en veroordeelde crimineel Tommy Robinson (echte naam Stephen Yaxley-Lennon), verliet de organisatie in 2013, bewerend dat hij zich zorgen maakte over de "gevaren van uiterst rechts extremisme". Daarna slonk het ledenaantal van de groep gestaag, tot ze een paar jaar geleden uiteindelijk ophield te bestaan. 

De tweede kwestie is dat modern extreemrechts niet langer bestaat uit organisaties met duidelijke hiërarchische structuren. In plaats daarvan is het een internationale, via online-netwerken gelieerde, beweging. Ze organiseert zich rond een gedeelde ideologie die wordt verspreid door een kern van theoretici, leiders en zogenaamde ‘influencers’ die hun macht gebruiken om uitspraken te doen bedoeld om anderen aan te zetten tot geweld. Op deze manier plegen de influencers wat bekend staat als "stochastisch" of "willekeurig geweld", terwijl ze er uiteraard voor zorgen dat ze zelf niet degenen zijn die de klappen uitdelen en de ruiten ingooien, zodat ze zich kunnen beroepen op plausibele ontkenning in het geval ze beschuldigd zouden worden van opruiing.

De beweging breekt uit naar de echte wereld met gewelddadige, racistische uitbarstingen en aanvallen. Dit geweld wordt gefilmd en live gedeeld met het hele netwerk, waarbij elke actie wordt gebruikt om een verhaal te vertellen dat nieuwe volgelingen zal opleveren en -wat cruciaal is- niet-leden zal beïnvloeden door een sfeer van onveiligheid en angst te creëren.

Na de moorden in Southport beweerde een online-complot dat de moordenaar een moslim was die vorig jaar illegaal het Verenigd Koninkrijk was binnengekomen op een kleine boot. De leugen bracht de twee thema’s samen die modern extreemrechts aandrijven: islamofobe beweringen dat moslimmannen een bedreiging vormen voor vrouwen en meisjes, en gefabriceerde verontwaardiging over "mannen van vechtrijpe leeftijd" die op kleine bootjes het Verenigd Koninkrijk binnenkomen om te leven op kosten van de belastingbetaler.

Hoewel de valse beweringen over de Southport-moorden specifiek betrekking hadden op dat incident, was de desinformatie die werd gedeeld gebaseerd op de activiteiten van extreemrechtse influencers die zich al jarenlang bezighouden met het spuien van retorisch geweld gericht tegen voornamelijk islamitische migranten. In talloze berichten op het Telegram-kanaal van Tommy Robinson wordt bijvoorbeeld besproken hoe migrantenmannen, die "onvermijdelijk gaan verkrachten en moorden", het Verenigd Koninkrijk "innemen" en "op kosten van de belastingbetaler worden opgevangen en ondergebracht in hotels". Regeringen en NGO’s worden er door hem zelfs van beschuldigd “kleine meisjes te gebruiken om ‘fighting age men’ die er niets verkeerds in zien om kinderen te bepotelen, aan te moedigen om naar het VK te komen”.

Dergelijke berichten zijn de afgelopen vier jaar drastisch toegenomen, vermits de voormalige conservatieve regering zelf boodschappen als "stop de boten" aanvoerde, en migranten ervan beschuldigde misbruik te maken van het systeem of "kinderverkrachters" en "bedreigingen voor de nationale veiligheid" te zijn. In dezelfde periode hebben het groeiend anti-immigrantendiscours en het falend beleid om asielzoekers onder te brengen in hotels, herhaaldelijk geleid tot echt geweld en intimidatie, voornamelijk rond de hotels die migrantenfamilies huisvesten.  

‘Burgerjournalisten’ die naam hebben gemaakt als ‘migrantenjagers’, zoals Amanda Smith (die gebruikmaakt van de sociale media avatar Yorkshire Rose) en Alan Leggett (Active Patriot), maar ook groepen als ‘Britain First’ en ‘Patriotic Alternative’, maakten van deze hotels hun doelwitten. Hun ‘bezoeken’ streamen ze live en op de beelden is te zien hoe activisten de bewoners intimideren. Smith schreef over hoe “vrouwen en meisjes bang zijn om ‘s nachts in de buurt van het [Rotherham] hotel rond te lopen”, de boodschap doorduwend dat migrantenmannen een bedreiging vormen voor witte vrouwen. Zelfs migrantenkinderen worden als een bedreiging gezien: leden van ‘Britain First’ beweerden in een post dat een kind in een hotel dat naar hun camera's zwaaide, hen bespotte.

Toen bekend geraakte dat de persoon beschuldigd van de Southport-moorden een in het Verenigd Koninkrijk geboren tiener was, verschoof extreemrechts het discours om de islamofobe focus te behouden. Robinson en anderen deelden desinformatie over islamitische mannen die mensen neerstaken in Stoke-on-Trent, wat een nieuwe opruiende reden was voor het voortzetten van de rellen, ondanks het feit dat de politie van Staffordshire bevestigde dat er geen dergelijke steekpartijen waren geweest. De bewering dat wit Groot-Brittannië wordt aangevallen door moslimmannen, wordt gebruikt om het ultieme extreemrechtse doel uit te lokken: een genocidale burgeroorlog, ook gekend als Dag X.

De ideologie

De op netwerken gerichte aard van modern extreemrechts betekent dat aanhangers, in plaats van zich rond een fysieke leider te scharen, zich eerder organiseren rond een gedeelde ideologie en doelstelling: de complottheorie van de Grote Vervanging, die voorkomen kan worden via een rassenoorlog. 

De theorie van de Grote Vervanging beweert zonder enige grond dat witte mensen in het Mondiale Noorden “worden vervangen” door migranten uit het Mondiale Zuiden, geholpen door de feministen die het geboortecijfer onderdrukken via abortus en anticonceptie. Dit alles zou zogezegd georkestreerd worden door "culturele marxisten", een parapluterm die liberale (progressieve) elites, feministen, Black Lives Matter-activisten, LGBTQ+ mensen en Joden omvat.

Naar deze zogenaamde vervanging wordt gewoonlijk ook verwezen als de "witte genocide". Om deze voorgewende genocide te voorkomen, wil extreemrechts een burgeroorlog ontketenen -soms aangeduid als Dag X of boogaloo- die dan weer zou moeten resulteren in zuivere etno-staten. Het is om deze reden dat de eigenaar van X (voorheen Twitter), Elon Musk, in de nasleep van de rellen waarschuwde dat "een burgeroorlog onvermijdelijk is" in het Verenigd Koninkrijk. Hoewel zo’n oorlog verre van onvermijdelijk is, is het wel de gewenste uitkomst van extreemrechts wereldwijd, dat op zoek is naar een opzwepend incident om Dag X te triggeren.  

Als witte mannen in Engeland Aziatische mannen uit auto's sleuren onder het motto "dood ze", en als witte bendes hotels in brand steken die gezinnen uit verschillende landen uit het Mondiale Zuiden huisvesten, dan oefenen ze op de acties die ze zouden ondernemen tijdens datgene waar ze over fantaseren: genocide. Wanneer witte mensen moskeeën aanvallen, oefenen ze een culturele genocide.

De centrale theorie van de Grote Vervanging/witte genocide wordt aangevuld met secundaire samenzweringen, ontworpen om de angst op te wekken dat kinderen in gevaar zijn en dat het ouderlijk gezag wordt overgenomen door vijandige “anderen” van buitenaf. Deelnemers aan de recente rellen droegen borden met daarop “Red de kinderen” en “Red onze kinderen”. Dezelfde slogans verschenen al op anti-vaxx protesten en anti-drag queen protesten. Hoewel het een goedaardige slogan lijkt -wie wil er nu geen kinderen redden?- roept de boodschap de extreemrechtse QAnon-complottheorie op die beweert dat liberale elites kinderen verhandelen en martelen in Satanische rituelen om (de psychoactieve stof) 'adrenochroom' te oogsten uit hun adrenaline.

De eis om "de kinderen te redden", voedt rechtstreeks de overkoepelende samenzweringstheorie van de Grote Vervanging. Een vijandige "ander", zo luidt de boodschap, komt jullie kinderen weghalen. Kinderen zijn de frontlinie tegen de vervanging. Om de witte genocide af te wenden, wordt mannen verteld dat het hun plicht is om hun familie -en witheid- met geweld te verdedigen.

Strategie

Het gewenste resultaat van dit geweld is het creëren van onveiligheid, angst en bezorgdheid onder de bevolking, wat dan weer leidt tot een ineenstorting van het geloof in de democratie en de samenleving.

Dat dit allemaal nu gebeurt, minder dan een maand nadat de nieuwe Labour-regering aantrad, is belangrijk om op te merken. Labour heeft de Rwanda-regeling van de vorige regering al afgelast (waarbij asielzoekers naar Rwanda zouden worden gedeporteerd) en implementeerden een wettelijk instrument met het oog op de verwerking van de asielaanvragen die een grote achterstand hebben opgelopen als gevolg van een wijzigingen van de regels in de Illegale Migratiewet. Hoewel Labour -dat een lange geschiedenis heeft van het zoeken naar steun bij anti-immigranten- ook hard optreedt tegen immigratie, met invallen bij bedrijven en deportatievluchten naar Vietnam en Oost-Timor, is deze partij de traditionele vijand van extreemrechts. Labour wordt geassocieerd met progressieve waarden, multiculturalisme en ‘woke’. Als extreemrechts zijn doelen wil bereiken, moet het dus het vertrouwen van de kiezers in de Labour-partij, in de regering en in de democratie vernietigen.

In alle opzichten probeert extreemrechts het grote publiek te laten geloven dat het geweld en de wanorde van de afgelopen week -en elk toekomstig geweld- een onvermijdelijk gevolg zijn van de politieke tekortkomingen rond immigratie. Erger nog, dat het een gevolg is van het falen van de democratie.

Het is daarom dat de sociale media na de interventie van premier Keir Starmer op zondagavond -waarin hij de "extreemrechtse gewelddadigheid" veroordeelde- vol liepen met berichten dat hij een "landverrader" was, een "marionet van Soros" (een terugkerend antisemitisch thema), die een "radicale regering" leidt. Voormalig acteur en mislukt politicus Laurence Fox noemde Starmer “een verrader”, en beschuldigde hem ervan aan “de kant van de immigrantenbarbaren” te staan die “Britse meisjes” verkrachten. Hij eindigde zijn tweet met een dreiging met geweld: “Prima. Dan is het oorlog”. Zijn mediapost weerspiegelt Musks “burgeroorlog is onvermijdelijk”.

Na de rellen in Southport publiceerde het rechts-populistische ‘Reform UK’-parlementslid Nigel Farage een video waarin hij beweerde dat het geweld een reactie was op "angst, ongemak, onbehagen ... Ik maak me zorgen, niet alleen over de gebeurtenissen in Southport, maar over de maatschappelijke achteruitgang die plaatsvindt in ons land ... Deze premier heeft geen idee ... We moeten strenger worden ... Want wat je in de straten van Hartlepool, van Londen, van Southport hebt gezien, staat niet in verhouding tot wat er de komende weken zou kunnen gebeuren".

In zijn video verwijst Farage naar het extreemrechtse thema van 'Westers verval' – een zijtak van de Grote Vervangingstheorie. Hij beweert dat de regering faalt in het beschermen van de bevolking. Belangrijker nog, indien de regering er niet in slaagt om “het te vatten”, zal het alleen maar erger worden, suggereert hij. En wat gebeurt er dan? Wat gebeurt er als geweld ertoe leidt dat de mensen niet meer kunnen vertrouwen op de staat? Dit maakt deel uit van de strategie van modern extreemrechts: als de staat ons niet kan beschermen van onvermijdelijk geweld, dan kan de extreemrechtse ijzeren hand dat wel. Het zaaien van angst, bezorgdheid en wantrouwen in maatschappelijke normen stelt extreemrechts in staat om haar ultieme doel te bereiken: de democratie vervangen door een sterke, autoritaire leider die op voet van oorlog kan regeren.

Dat is de les van de jaren 1930. Een les die we in de jaren 2020 niet mogen vergeten.

Dit vertaalde artikel verscheen eerder op openDemocracy.