De onwil van de Britse Labour-leider Keir Starmer om van de regerende Conservatieven af te wijken wat het Gaza-beleid betreft, zet de deur open voor progressieve onafhankelijke kandidaten

Bijna alle Britse opiniepeilingen zijn het erover eens: er zit een grote overwinning aan te komen voor de Labour-partij in de algemene verkiezingen later dit jaar, terwijl de Conservatieven van eerste minister Rishi Sunak afstevenen op een historische nederlaag. Maar er zit ook een andere verschuiving aan te komen, waar veel minder over wordt gesproken en die een golf aan verkozen onafhankelijke linkse parlementsleden zou kunnen opleveren. 

Volgens de meeste peilingen wordt verwacht dat Labour een meerderheid van meer dan 100 zetels zal bemachtigen. De politieke voorspellingswebsite Electoral Calculus suggereert zelfs dat de partij op koers ligt voor een parlementaire meerderheid van meer dan 200 zetels. Het zou natuurlijk kunnen dat al deze peilingen ernaast zitten, maar weinig wijst daar momenteel op. Er zijn echter indicaties voor een andere trend, die nog niet wordt weerspiegeld in de huidige peilingen: de onwil van Keir Starmer, om duidelijke verschillen naar voor te schuiven met de Conservatieven qua beleid, zou wel eens averechts kunnen werken. 

Een thema dat de Labour-leider hoogstwaarschijnlijk problemen zal opleveren is zijn standpunt -of beter gezegd zijn gebrek daaraan- over de Israëlische oorlog in Gaza.

Verschillende enquêtes afgenomen de afgelopen maanden geven aan dat rond de 70% van de bevolking in het Verenigd Koninkrijk een onmiddellijk staakt-het-vuren wil. Er zijn wekelijks demonstraties in kleine en grote steden doorheen het land ter ondersteuning van de Palestijnen. De organisatoren van de grote mars in Londen op 9 maart schatten dat er zich rond de 400.000 mensen verzamelden om een einde aan het geweld te eisen. 

Deze protestacties krijgen maar minimale aandacht in de reguliere Britse media, behalve dat hooggeplaatste Conservatieven de ruimte krijgen om de vreedzame menigte te bestempelen als ‘haatzaaiers’. De Britse regering blijft Israël vastberaden steunen. Ze blijft het land wapens verkopen en er inlichtingen mee delen. Daarnaast laat het VK Israël zijn luchtmachtbasis RAF Akrotiri in Cyprus gebruiken als steunpunt. 

Labour is het grotendeels eens met deze officiële regeringspositie. Dit zorgt voor een enorme lacune in de politieke vertegenwoordiging -tenminste vanwege de twee grootste partijen- voor grote delen van de bevolking in heel het land. 

Het was deze lacune die voormalig Labour-parlementslid George Galloway -die in 2003 uit de partij werd gezet omdat hij bezwaar maakte tegen de deelname van het VK aan de oorlog in Irak- onlangs in staat stelde om verkozen te worden tot onafhankelijk parlementslid voor Rochdale. Centraal in zijn verkiezingscampagne was de noodzaak van een staakt-het-vuren in Gaza. 

Een ander hiaat in de politieke vertegenwoordiging werd gecreëerd door Starmers hervorming van de Labour-partij, die werd gezuiverd van te linkse elementen om te verzekeren dat ze weinig of geen bedreiging zou vormen voor het politiek establishment. Het grootste deel van Starmers beleidsvoorstellen tot nu toe lijken een voortzetting van de status quo te zijn, wat suggereert dat er weinig zal veranderen als zijn partij de aankomende verkiezingen wint. Het is een enorm contrast met het beleid van zijn voorganger, Jeremy Corbyn, dat zo gedurfd en progressief was dat de hogere echelons van de Labourpartij en het bredere politieke en media-establishment van bij het begin vastbesloten waren om zich van hem te ontdoen.

Starmers beleidsvoorstellen tot nu toe lijken een voortzetting van de status quo.

In de zomer van 2016, iets meer dan een jaar nadat hij tot partijleider was gekozen, werd het leiderschap van Corbyn intern aangevochten. Corbyn won met gemak - een feit dat ik niet verwonderlijk vond, omdat ik zelf had gezien hoe hij een menigte van meer dan duizend mensen naar een inderhaast georganiseerd evenement buiten het stadscentrum kon lokken.

De interne oppositie van het partijkader tegen Corbyn nam toe na zijn herverkiezing en werd opnieuw ondersteund door de mainstream media. Toen de toenmalige Conservatieve premier Theresa May in 2017 verkiezingen uitschreef, verwachtten velen dat ze een verpletterende overwinning zou behalen die het 'Corbynisme' naar de marge zou verwijzen. In plaats daarvan sloegen Corbyn en zijn Labour-platform aan bij veel kiezers. De electorale vooruitgang van Labour resulteerde in een parlement zonder absolute meerderheid (‘hung parliament’) tot afgrijzen van het politiek establishment, dat er de komende twee jaar alles aan deed om deze linkse dreiging te elimineren. 

Nadat Labour de algemene verkiezingen van 2019 verloren had, diende Corbyn zijn ontslag in als voorzitter en stuurde zijn opvolger Starmer de partij een meer rechtse koers op. Het resultaat was dat tienduizenden leden de partij verlieten. Hun stemmen liggen nu voor het grijpen en linkse onafhankelijke kandidaten hopen ze te winnen. 

Tijdens een meeting begin maart in Londen -waarover amper gerapporteerd werd behalve door de socialistische krant ‘The Morning Star’- kwamen 200 voormalige parlementskandidaten voor Labour, raadgevers en aanhangers samen om een alternatief te formuleren op de huidige Labour-standpunten wat betreft Gaza en andere kwesties.

De stemming op het evenement werd het best samengevat door de onafhankelijke socialistische burgemeester van Tyneside Jamie Driscoll, die vorig jaar uit de Labour-partij stapte nadat die besloten had om hem niet opnieuw te selecteren voor de komende noordoostelijke burgemeestersverkiezingen.
In een video-boodschap aan de participanten van de meeting in Londen zei Driscoll: “Bij de volgende verkiezingen zullen beide partijen hetzelfde platform hebben en dezelfde rijke donoren die aan de touwtjes trekken”.

Volgende maand is er een gelijkaardig evenement gepland in Blackburn. Het is slechts een onderdeel van een bredere beweging die verwacht wordt heel wat onafhankelijke linkse kandidaten in stelling te brengen tegen Labour-kandidaten tijdens de algemene verkiezingen die tussen 17 december 2024 en 28 januari 2025 moeten doorgaan. 

Deze trend is al zichtbaar voor de komende gemeenteraadsverkiezingen in Engeland, waar op heel wat plaatsen clusters van progressieve kandidaten die geen lid zijn van de Labour-partij samenwerken. In Blackburn, bijvoorbeeld, zal elk electoraal district een onafhankelijke linkse kandidaat hebben, net als alle zes electorale districten in Dewsbury, West Yorkshire. De eerste aanwijzingen duiden op vergelijkbare trends in Merseyside en delen van Londen.

De aanvaarde politieke wijsheid in het Verenigd Koninkrijk is dat kiezers, zodra er algemene verkiezingen zijn uitgeschreven, geneigd zijn om terug te grijpen naar hun gebruikelijke stempatroon. Maar als onafhankelijke kandidaten een aanzienlijk aantal stemmen zouden halen bij de lokale verkiezingen in mei en zelfs een aantal raadszetels zouden veroveren, zou dat kunnen wijzen op een politieke verschuiving die betekent dat deze wijsheid dit jaar niet opgaat. 

Dit lijkt misschien onwaarschijnlijk, maar er is onmiskenbaar een politiek vacuüm dat wacht om gevuld te worden - en er heerst een gevoel dat er iets gaande is in de Britse politiek dat gewoonweg niet wordt erkend.

Dit vertaalde artikel verscheen eerder op OpenDemocracy.