In het kader van zijn fervente strijd tegen migranten sloot president Trump midden maart een deal met El Salvador om gedeporteerden uit de VS achter de tralies te steken in een berucht Salvadoraans detentiecentrum.   

Kilmar Abrego García is een Salvadoraanse man die in de VS werd opgepakt en zonder proces gedeporteerd naar het maximaal beveiligde Detentiecentrum voor Terroristen (CECOT) in El-Salvador, ondanks het feit dat hij in geen van beide landen ooit beschuldigd werd van- of veroordeeld voor een misdrijf. Het Hooggerechtshof in de VS oordeelde dat de deportatie illegaal is en beval de Trump-regering om García’s vrijlating te “faciliteren”, maar de regering leeft deze juridische uitspraak tot nog toe niet na (red.).  

Na toenemende druk heeft de Democratische VS-senator Chris Van Hollen op 17 april een ontmoeting gehad met Kilmar Abrego García. De 29-jarige man uit Maryland die op 15 maart onterecht werd uitgezet naar El Salvador, kreeg zo de zeldzame kans om eenmalig iemand buiten de gevangenis te spreken, maar vele duizenden Salvadoraanse gevangenen blijven volledig afgesloten van de buitenwereld.  

Sinds de Salvadoraanse regering van de rechts-populistische president Nayib Bukele in maart 2022 allerlei rechten heeft opgeschort die een eerlijk proces moeten garanderen, hebben veiligheidstroepen al meer dan 85.000 mensen opgesloten - vaak zonder bevelschrift, en zonder dat de gedetineerden toegang krijgen tot een advocaat of enige andere zinvolle mogelijkheid hebben om hun opsluiting aan te vechten.

Mijn organisatie, 'Human Rights Watch', heeft tientallen mensen geïnterviewd die al maanden of zelfs jaren niet in staat zijn om te communiceren met hun geliefden die in de gevangenis zitten. Ze krijgen geen toegang tot informatie over hun verblijfplaats, de status van hun juridische procedures of hun welzijn.

“Elke week ging ik erheen, en elke week ging ik huilend weer weg”, vertelde de moeder van een 24-jarige huishoudhulp over haar bezoeken aan overheidskantoren om informatie te verkrijgen. Haar dochter werd in april 2022 aangehouden toen ze naast haar 4-jarige dochter lag te slapen. Agenten drongen zonder huiszoekingsbevel hun huis binnen en citeerden “presidentiële bevelen”. Ze brachten haar eerst naar een politiebureau en daarna naar de vrouwengevangenis.

Later werd ze beschuldigd van “onwettige vereniging”, een vage overtreding die vaak gebruikt wordt om mensen vast te houden in El Salvador. Toen haar moeder probeerde documenten in te dienen om aan te tonen dat haar dochter geen bendelid was, waaronder tewerkstellingspapieren, vertelde een pro deo advocaat haar dat deze “nutteloos” waren. De advocaat gaf haar geen antwoorden en ze herinnert zich dat hij beweerde dat “het delen van informatie met families van gedetineerden verboden is”.

De moeder zag zich verplicht om informatie samen te sprokkelen via meerdere bronnen, waaronder telefoontjes van mensen die zeiden dat ze samen met haar dochter opgesloten hadden gezeten, en geruchten in WhatsApp en Facebook-groepen gecreëerd door familieleden van opgesloten personen. Zo kwam ze in september 2023 bijvoorbeeld te weten dat haar dochter een hernia had, waardoor ze regelmatig moest overgeven. Zestien maanden later kwam ze erachter dat haar dochter kortstondig opgenomen was in een hospitaal voor een medische controle. Ze heeft er geen idee van hoe haar gezondheid er nu voor staat.

De familieleden van een 61-jarige burgerlijke ingenieur, die in juni 2022 werd aangehouden, vertelden ons een soortgelijk verhaal. Hij heeft meerdere ernstige gezondheidsproblemen, waaronder diabetes, glaucoom, neuropathie, hoge bloeddruk en andere chronische ziekten. Toch weet zijn familie niet of hij de medische zorg krijgt die hij nodig heeft, waaronder dagelijks gekoelde insuline - iets wat gedetineerden in El Salvador zelden krijgen.

Hij werd vastgehouden in een politie-eenheid in San Salvador en in september 2023 overgeplaatst naar een gevangenis. Sindsdien heeft zijn familie hem maar één keer kunnen zien, heel kort, in juni 2024. Ze zagen hem toen vanuit de verte, terwijl hij geboeid naar een rechtszaal geëscorteerd werd. Hij leek zichtbaar verzwakt. Zijn advocaat heeft herhaaldelijk, maar tevergeefs, gevraagd om hem huisarrest te geven zodat hij een adequate medische behandeling kan krijgen.

Dit detentieregime van extreme ‘incommunicado’ heeft ook corruptie in de hand gewerkt. Zoals de onderzoekssite 'El Farore' onlangs onthulde, betalen veel familieleden steekpenningen om een basisrecht te kunnen uitoefenen: communiceren met hun opgesloten dierbaren. Maar velen -vaak uit kwetsbare buurten in El Salvador- zijn niet in staat om te betalen. Velen vertelden ons dat ze hoogstens een tas met basisbenodigdheden, zoals voedsel, medicijnen en kleding, naar de gevangenissen kunnen brengen. Ze spenderen hier een aanzienlijk deel van hun inkomen en tijd aan, en ze vrezen vaak dat hun familieleden de goederen nooit ontvangen.

Dankzij druk vanuit de VS kon Abrego García niet alleen spreken met een VS-senator, maar werd hij ook overgeplaatst vanuit het draconische CECOT (‘Centro de Confinamiento del Terrorismo’), waar duizenden gedetineerden worden vastgehouden. Dit zijn stappen in de goede richting, maar schromelijk onvoldoende: Abrego García moet teruggestuurd worden naar de Verenigde Staten.

De basisrechten die Abrego in El Salvador zijn ontzegd -waaronder het recht om met zijn familie te communiceren- zijn een grimmige herinnering aan de benarde situatie van duizenden Salvadoranen die hun geliefden maandenlang of zelfs jarenlang volledig van de buitenwereld afgesloten zien. De harde realiteit is een gevangenissysteem afgesneden van de rest van de wereld, waar gedetineerden in het ongewisse leven en families in angst achterblijven, eindeloos op zoek naar antwoorden.

Dit artikel verscheen eerder op 'Foreign Policy in Focus'.