Komt er een oorlog tegen Iran? Neen.... tenminste niet in de nabije toekomst. Maar dat wil niet zeggen dat die er nooit zal komen. De manier waarop Iran wordt geportretteerd roept herinneringen op aan de campagne tegen het Irak van Saddam Hoessein. Naar analogie met Irak zal immers heel gauw de vraag opduiken: wat als de sancties niet helpen? In de VS woedt het debat al volop.
Het oorlogskamp in opmars
Een aanval komt er dus niet onmiddellijk. Toch niet wat de VS betreft. Maar dat wil niet zeggen dat die er nooit zal komen. Oorlog voeren is niet altijd door rationele berekeningen ingegeven, laat staan dat de consequenties altijd goed worden ingeschat. De tragedie in Irak illustreert dat meer dan voldoende. Het oude, nog altijd invloedrijke neoconservatieve kamp in de VS roert al geruime tijd de oorlogstrom, ook al moeten we dat voorlopig nog weinig ernstig nemen. De voormalige VN ambassadeur onder president Bush, John Bolton, zei aan het conservatieve nieuwskanaal Fox News dat een dringende aanval op Busher noodzakelijk was. Busher is een door de Russen gebouwde kerncentrale. Midden augustus werd aangekondigd dat de Busher-centrale klaar was om geladen te worden met nucleaire brandstof. Bolton sloeg alarm want eens de centrale opgewerkt was, zou een aanval te moeilijk worden wegens het risico op nucleaire straling. Bolton vergat wel dat de centrale gemaakt is voor energieopwekking, onder toezicht staat van zowel Russen als het Internationaal Atoom Energie Agentschap en dat de nucleaire afvalverwerking in Rusland zou gebeuren. De Amerikaanse regering gaf trouwens een verklaring uit dat de Busher-centrale geen risico van proliferatie inhoudt.
Herinneringen aan Irak
De manier waarop Iran wordt geportretteerd roept herinneringen op aan de campagne tegen het Irak van Saddam Hoessein. In zijn beruchte oorlogstoespraak van 6 maart 2003 portretteerde president Bush het Iraaks regime toen als een 'directe bedreiging' voor de VS en beweerde hij pertinent dat Saddam Hoessein over massavernietigingswapens beschikte. Valse beweringen, zo weten we nu. Maar inmiddels zucht de Iraakse bevolking al meer dan zeven jaar onder brutaal geweld. Deze zomer getuigde Hans Blix, die de VN wapeninspecties leidde in Irak, voor de Britse onderzoekscommissie. Hij zei dat “zij die 100 procent zeker waren dat er massavernietigingswapens waren” in Irak “minder dan 0 procent kennis” bleken te bezitten over waar de vermeende wapens zich bevonden. De oorlog rond Irak draaide dan ook niet rond massavernietigingswapens, maar moest zorgen voor de verwijdering van een weerbarstig regime, het veiligstellen van de oliebelangen en – niet te onderschatten – een potentiële bedreiging van Israël afwenden. Amerikaanse zionisten en Israël lobbyden toen heftig voor een oorlog tegen Irak.
Dezelfde oorlogstaal duikt steevast op rond Iran met analoge beweringen over massavernietigingswapens. In maart 2010 zei generaal Petraeus dat het Iraanse regime de belangrijkste bedreiging vormt voor de stabiliteit in het Midden-Oosten en Centraal-Azië. Iran ontkent met klem dat het werkt aan een nucleair wapenprogramma en elk ondubbelzinnig bewijs daarover ontbreekt ook. Dat verhinderde niet dat in het Amerikaans Huis van Afgevaardigden 47 Republikeinen een resolutie indienden die neerkomt op een complete steunverklaring voor Israël dat het recht heeft om desnoods met militaire middelen een nucleaire dreiging vanuit Iran af te wenden. De resolutie neemt de apocalyptisch terminologie van de Israëlische regime over en spreekt van een 'existentiële dreiging van de staat Israël'.i De zionistische lobby toont zich daarbij zeer actief. Zo zei de invloedrijke joods-Israëlisch-Amerikaanse socioloog, Amitai Etzioni, met de nodige zin voor dramatiek dat de VS de confrontatie met Iran zullen moeten aangaan of anders het hele Midden-Oosten moeten opgeven.
Sancties
Een oorlog is nog niet nakende, maar politiek dreigt de Iraanse kwestie wel te escaleren. De VS voeren binnen de Verenigde Naties de druk op het Iraans regime sterk op. Op 9 juni stemde de Veiligheidsraad een vierde ronde van sancties over het Iraans nucleair programma, met inbegrip van financiële controles en een uitbreiding van het wapenembargo. Maar de EU en de VS, de hardnekkigste verdedigers van strenge sancties tegen Iran, vonden dat de VN-resolutie niet ver genoeg gaat. Zij namen kort daarop extra unilaterale maatregelen. De ministers van Buitenlandse zaken van de EU stemden eind juli voor extra sancties zoals belemmeringen in de energiesector, buitenlandse handel en financiële diensten. Zo kan een verbod opgelegd worden aan de Iraanse banken om te werken in de EU. De Europese sancties zijn gelijkaardig aan wat de VS enkele weken eerder oplegden. Washington viseert met de sancties ook olie- en verzekeringsbedrijven. Die hardere aanpak kan rekenen op grote consensus binnen het Amerikaans politiek establishment. In de Senaat stemde niemand tegen de nieuwe sanctiewet en in het Huis van Afgevaardigden was de verhouding 408 voor en 8 tegen.
Moskou heeft zich lang verzet tegen sancties. Volgens de Russen moet de zaak bij voorkeur langs diplomatieke weg worden geregeld. Zij reageerden dan ook fel tegen de unilaterale maatregelen van de VS en de EU. De Russische minister van Buitenlandse zaken, Andrei Nesterenko, noemde het een onaanvaardbare praktijk, ondermijnend voor de politiek-diplomatieke regeling van het conflict met Iran en een miskenning van de “precieze en gecoördineerde punten van de resolutie van de VN-Veiligheidsraad”.ii
Militaire plannen in voorbereiding
Hoewel een militaire aanval niet meteen te verwachten valt, kunnen de unilaterale sancties niet helemaal los worden gezien van militaire scenario's. Naar analogie met Irak zal immers heel gauw de vraag opduiken: wat als de sancties niet helpen? In de VS woedt het debat al volop. Toen ABC News CIA directeur Leon Panetta op 27 juni vroeg of de sancties iets zullen uithalen, antwoordde hij: waarschijnlijk niet. In Israël verschijnen er geregeld artikels die er op wijzen dat er intensief militair overleg bestaat tussen de VS en Israël. De Jerusalem Post schreef dat Israël Washington de noodzaak heeft doen inzien dat er een militaire optie op tafel moet liggen als stok achter de deur.iii Het Amerikaans magazine Time schrijft dat het Amerikaans Centraal militair Commando werkt aan zo'n plan en de Israëli's er bij betrekt uit schrik dat ze iets op eigen houtje zouden ondernemen.iv En er worden ook opiniepeilingen over georganiseerd. Uit een recente peiling in de VS bleek dat 56 procent van de respondenten instemt met een Israëlische aanval op Iran.v Het debat alleen al geldt als een opwarmer voor een mogelijke militaire aanval ergens in de toekomst.
Toen President Bush eind 2006 de mogelijkheid van een aanval op Iraanse nucleaire installaties besprak met zijn militaire staf, klonk het unaniem: neen. Het zou tot een grote mislukking kunnen leiden. In 2008 zei minister van Defensie Bill Gates: “nog een oorlog in het Midden-Oosten is het laatste wat we nodig hebben”.vi Maar een militaire optie is altijd in de geesten blijven hangen als ultiem middel indien al de rest niet zou werken. Het is in die sfeer dat het debat in de VS de jongste maanden wordt gevoerd. Tegenwoordig klinkt het militanter dat een nucleair Iran 'niet zal worden getolereerd', lees: met alle middelen, dus ook militair, moet worden gestopt. Een nucleair Iran wordt verkocht als een strategische bedreiging van de VS en zou de aanzet geven tot een regionale nucleaire proliferatie. In februari 2009 hield president Obama een toespraak voor militairen in Camp Lejeune. Hij sprak toen over de ontwikkeling “van een strategie om met alle aspecten van de Amerikaanse macht te voorkomen dat Iran een nucleair wapen zal ontwikkelen.”vii
Washington vindt dat er vooralsnog geen haast mee gemoeid is omdat het volgens de inlichtingendiensten een jaar zal duren vooraleer Iran werkelijk in staat is om nucleaire wapens te ontwikkelen. Volgens de New York Times heeft het Witte Huis dan ook van overtuigd dat een Iraanse dreiging niet imminent is.viii In Washington gaat men er vanuit dat Iran uiteindelijk zal zwichten voor de harde Amerikaanse en Europese sancties. Maar dat wil niet zeggen dat Israël daarom de idee van een militaire aanval helemaal verbannen heeft. Als de Israëlische regering vindt dat Iran een existentiële bedreiging vormt, dan zal ook Washington de Israëlische oorlogsmachine niet kunnen tegenhouden. En dan valt een escalatie niet uit te sluiten met inbegrip van het gebruik van kernwapens. Niet van Iran, maar van Israël. Dat is immers nog altijd de enige echte kernmacht in de regio. Maar daar lijkt niemand zich zorgen om te maken.
Dit artikel verschijnt in het sept/okt nummer van het Tijdschrift Vrede
lees ook :
Diego Garcia spil bij oorlog tegen Iran
Het Iraans gas is vitaa lvoor de mondiale energievoorziening
Preparing for war: targeting Iran